293
kupić się (daw.) – zbierać się, gromadzić się (por. skupiać się). [przypis redakcyjny]
294
inkursja (z łac.) – najazd, napad. [przypis redakcyjny]
295
Koniecpolski, Stanisław (1591–1646) – hetman wielki koronny w latach 1632–1646, kasztelan krakowski, uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich wodzów. [przypis redakcyjny]
296
jasyr (z tur.) – niewola. [przypis redakcyjny]
297
Gustaw II Adolf (1594–1632) – król Szwecji w latach 1611–1632, uzdolniony dowódca i reformator armii. [przypis redakcyjny]
298
spyskać – stratować, przeryć ryjami. [przypis redakcyjny]
299
powietrze – tj. morowe powietrze, czyli zarazę. [przypis redakcyjny]
300
obywatelów – dziś popr. forma D. lm: obywateli. [przypis redakcyjny]
301
głową robić (daw.) – myśleć, zastanawiać się. [przypis redakcyjny]
302
rapcie – część umundurowania, paski do powieszania broni. [przypis redakcyjny]
303
do dnia (daw.) – o świcie. [przypis redakcyjny]
304
fatigatus (łac.) – zmęczony. [przypis redakcyjny]
305
rezydentka – tu: uboższa krewna, mieszkająca u bogatszej rodziny. [przypis redakcyjny]
306
najezdnik – najeźdźca, agresor. [przypis redakcyjny]
307
osacznik – członek nagonki myśliwskiej, pomocnik myśliwego, naganiacz, obławnik. [przypis redakcyjny]
308
przezpiecznie – dziś: bezpiecznie. [przypis redakcyjny]
309
Upita (lit. Upytė) – w XVII w. miasteczko, dziś wieś, położona ok. 12 km na płd. zachód od Poniewieży. [przypis redakcyjny]
310
zbarażczyk – tu: weteran spod Zbaraża; w obronie Zbaraża (1649) przed Kozakami Chmielnickiego i Tatarami brały udział wojska polskie pod komendą trzech regimentarzy i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. [przypis redakcyjny]
311
konfident (z łac., przestarz.) – tu: zaufany przyjaciel, ktoś, na kim można polegać (dziś: donosiciel). [przypis redakcyjny]
312
Kiejdany (lit. Kėdainiai) – miasto w środkowo-zach. części Litwy, położone nad rzeką Niewiażą, ok. 40 km na płn. od Kowna. [przypis redakcyjny]
313
suponować (z łac.) – przypuszczać, domyślać się. [przypis redakcyjny]
314
pensum (łac.) – dzienna praca, zadanie; tu B. lm pensa: zadania. [przypis redakcyjny]
315
buława (z tur.) – mała ozdobna maczuga, symbol władzy wojskowej, tu: tytuł hetmana wielkiego litewskiego. [przypis redakcyjny]
316
rytmy (starop.) – wiersze. [przypis redakcyjny]
317
kaptować (z łac.) – zdobywać, pozyskiwać. [przypis redakcyjny]
318
ciura – pachołek wojskowy, pomocnik żołnierza. [przypis redakcyjny]
319
triarii (łac.) – najbardziej doświadczeni legioniści, weterani, wprowadzani do walki w kulminacyjnym momencie bitwy. [przypis redakcyjny]
320
sepecik – mały sepet, skrzynka z szufladkami na kosztowności lub dokumenty. [przypis redakcyjny]
321
in rebus adversis – w trudnych sprawach, mimo przeciwności. [przypis redakcyjny]
322
chuda fara – niebogata parafia. [przypis redakcyjny]
323
suffragium (łac.) – głos w wyborach, prawo głosu, tu B. lm: suffragia: głosy. [przypis redakcyjny]
324
pan Koniecpolski – Stanisław Koniecpolski (1591–1646), hetman wielki koronny w latach 1632–1646, kasztelan krakowski, uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich wodzów. [przypis redakcyjny]
325
kulbaka – wysokie siodło. [przypis redakcyjny]
326
Krakinów (lit. Krekenava) – miasteczko w środkowej części Litwy, położone ok. 30 km na płd. zach. od Poniewieża. [przypis redakcyjny]
327
podwika (starop.) – kobieta. [przypis redakcyjny]
328
konfidencja (z łac.) – zażyłość, zaufanie. [przypis redakcyjny]
329
zbór helwecki – dom modlitwy jednego z wyznań kalwińskich. [przypis redakcyjny]
330
berdysz – szeroki, ciężki topór na bardzo długim drzewcu, używany przez piechotę do kruszenia zbroi. [przypis redakcyjny]
331
odwach (z niem. Hauptwache: straż główna) – wartownia, kordegarda. [przypis redakcyjny]
332
trabant a. drabant (z niem.) – żołnierz pieszy, żołnierz straży przybocznej. [przypis redakcyjny]
333
dragon – żołnierz, który walczy