Na początku 2015 roku kilkuset pracownikom nowocześnie urządzonej firmy Epicenter w Sztokholmie wszczepiono w dłonie mikrochipy wielkości ziarnka ryżu. Zawierają one spersonalizowane informacje zabezpieczające i pozwalają pracownikom otwierać drzwi oraz obsługiwać kserokopiarki za pomocą zbliżenia dłoni. Autorzy tego pomysłu mają nadzieję, że wkrótce w ten sam sposób będzie można dokonywać płatności. Jeden z nich, Hannes Sjöblad, tak wyjaśniał tę inicjatywę: „Przez cały czas znajdujemy się w stałej interakcji z technologią. Robi się to trochę skomplikowane: potrzebujemy różnych PIN-ów i haseł. Czy nie byłoby łatwiej wykorzystać zwykły dotyk?”44.
Jednak nawet projektowanie cyborgów to stosunkowo konserwatywne podejście, ponieważ zakłada, że ośrodkami zarządzającymi życiem nadal będą mózgi tkwiące w żywych organizmach. Śmielsze podejście głosi, że będzie można się obyć bez żadnych elementów organicznych i konstruować istoty całkowicie nieorganiczne. Sieci neuronów zastąpi inteligentne oprogramowanie, które będzie mogło surfować zarówno w świecie wirtualnym, jak i niewirtualnym, wolne od ograniczeń chemii organicznej. Po czterech miliardach lat w królestwie związków organicznych życie wyrwie się na bezkresne przestrzenie sfery nieorganicznej i zacznie przyjmować kształty, których nie potrafimy sobie wyobrazić nawet w najśmielszych marzeniach. Bo przecież nasze najśmielsze marzenia są nadal wytworem chemii organicznej.
Wyrwanie się z królestwa chemii organicznej mogłoby również pozwolić życiu wydostać się w końcu poza naszą planetę. Przez cztery miliardy lat życie pozostawało ograniczone do tej maleńkiej kropki, jaką jest Ziemia. Dobór naturalny sprawiał, że wszystkie organizmy były całkowicie zależne od wyjątkowych warunków panujących na tej krążącej w kosmosie skalistej kuli. Nawet najbardziej odporne bakterie nie przetrwają na Marsie. Natomiast nieorganicznej sztucznej inteligencji będzie dużo łatwiej skolonizować obce planety. Zastąpienie żywych organizmów przez istoty nieorganiczne może zatem zasiać ziarna przyszłego galaktycznego imperium, którym będą rządziły istoty podobne raczej do androida Daty niż do kapitana Kirka ze Star Treka.
Nie wiemy, dokąd możemy zajść wspomnianymi ścieżkami ani jak będą wyglądali nasi boscy potomkowie. Przepowiadanie przyszłości nigdy nie było łatwe, a rewolucyjne biotechnologie czynią je jeszcze trudniejszym. Już bowiem w takich dziedzinach, jak transport, komunikacja i energia wpływ nowych technologii jest trudny do przewidzenia, a co dopiero powiedzieć o technologiach, których będziemy używali do unowocześniania ludzi. Ponieważ technologie te mają przekształcać ludzkie umysły i pragnienia, ludzie o dzisiejszych umysłach i pragnieniach z definicji nie mogą pojąć ich konsekwencji.
Przez tysiące lat historia pełna była zmian technicznych, ekonomicznych, społecznych i politycznych. Ale jedna rzecz pozostawała stała: samo człowieczeństwo. Nasze narzędzia i instytucje ogromnie się różnią od tych z czasów biblijnych, ale głębokie struktury ludzkiego umysłu pozostają te same. To dlatego wciąż odnajdujemy siebie na kartach Biblii, w pismach Konfucjusza czy w tragediach Sofoklesa i Eurypidesa. Te klasyczne dzieła stworzyli ludzie tacy jak my, dlatego czujemy, że mówią o nas. We współczesnych przedstawieniach teatralnych Edyp, Hamlet i Otello mogą nosić jeansy i T-shirty oraz mieć konta na Facebooku, ale ich konflikty emocjonalne są te same co w oryginalnej sztuce.
Z chwilą jednak gdy technologia umożliwi nam przeprojektowywanie ludzkich umysłów, homo sapiens zniknie, ludzka historia dobiegnie kresu, a zacznie się proces całkiem nowego rodzaju, proces, którego ludzie tacy jak ty i ja nie potrafią zrozumieć. Wielu uczonych próbuje przewidzieć, jak będzie wyglądał świat w 2100 czy 2200 roku. To strata czasu. Jakiekolwiek sensowne prognozy muszą uwzględniać ewentualne przekonstruowanie ludzkich umysłów, a to jest niemożliwe. Istnieje wiele mądrych odpowiedzi na pytanie: „W jaki sposób ludzie o takich umysłach jak nasze mogliby wykorzystać biotechnologię?”. Nie ma jednak żadnej dobrej odpowiedzi na pytanie: „W jaki sposób istoty o i n n e g o typu umysłach mogłyby wykorzystać biotechnologię?”. Możemy powiedzieć jedynie tyle, że ludzie podobni do nas prawdopodobnie wykorzystają biotechnologię do przeprojektowania własnych umysłów, a nasze obecne umysły nie są w stanie pojąć, co może nastąpić później.
Chociaż zatem nie znamy szczegółów, możemy jednak być pewni ogólnego kierunku, w którym zmierza historia. W XXI wieku trzecim wielkim projektem ludzkości będzie zdobycie boskich mocy tworzenia i niszczenia oraz wyniesienie homo sapiens do poziomu homo deus. Ten trzeci projekt oczywiście jest sumą pierwszych dwóch, one też go podsycają. Zdolność przeprojektowywania własnego ciała i umysłu jest nam potrzebna przede wszystkim po to, by uniknąć starości, śmierci i nieszczęścia, ale gdy już ją posiądziemy, kto wie, co jeszcze będziemy mogli zrobić dzięki takiej umiejętności. Dlatego równie dobrze moglibyśmy powiedzieć, że w planach ludzkości będzie tak naprawdę tylko jeden cel (o wielu rozgałęzieniach): osiągnąć boskość.
Jeśli brzmi to mało naukowo albo wręcz dziwacznie, to dlatego, że ludzie często niewłaściwie rozumieją znaczenie boskości. Boskość to nie jakiś mglisty metafizyczny przymiot. Nie jest ona również tym samym co wszechmoc. Gdy mówimy o wyniesieniu ludzi do rangi bogów, chodzi raczej o kogoś takiego, jak greccy bogowie albo hinduscy dewowie niż wszechmogący biblijny ojciec z nieba. Nasi potomkowie nadal będą mieli swoje dziwactwa i ograniczenia, tak jak mieli je Zeus i Indra. Ale będą potrafili kochać, nienawidzić, tworzyć i niszczyć na dużo większą skalę niż my.
Przez tysiąclecia wierzono, że bogowie dysponują nie tyle wszechmocą, ile raczej pewnymi wyjątkowymi zdolnościami – na przykład zdolnością wymyślania i tworzenia istot żywych, zdolnością zmieniania własnego ciała, zdolnością wpływania na środowisko i pogodę, zdolnością czytania w myślach i porozumiewania się na odległość, zdolnością bardzo szybkiego przemieszczania się oraz oczywiście zdolnością wiecznego życia i unikania śmierci. Ludzie zajmują się zdobywaniem wszystkich tych zdolności po kolei, oraz wielu innych. Niektóre z nich, przez wiele tysiącleci tradycyjnie uznawane za cechy boskie, dzisiaj stały się tak powszechne, że właściwie ich nie zauważamy. Przeciętny człowiek przemieszcza się i porozumiewa na odległość dużo łatwiej niż dawni greccy, hinduscy czy afrykańscy bogowie.
Na przykład zamieszkujący Nigerię Ibowie wierzą, że na początku bóg stwórca Chukwu chciał, by ludzie byli nieśmiertelni. Wysłał do nich psa, żeby im powiedział, że kiedy ktoś umiera, powinni posypać popiołem zwłoki, a jego ciało wróci do życia. Niestety pies łatwo się męczył i ciągle gdzieś się zatrzymywał po drodze. Poirytowany Chukwu wysłał zatem owcę, każąc jej się pospieszyć i przekazać ludziom tę ważną wiadomość. Niestety, kiedy zziajana owca dotarła do celu, przekręciła boskie polecenia i powiedziała ludziom, żeby grzebali swych zmarłych, przez co śmierć stała się ostateczna. Dlatego po dziś dzień my, ludzie, musimy umierać. Gdyby tylko mający tak ważną wiadomość do przekazania Chukwu miał konto na Twitterze, a nie musiał polegać na guzdrających się psach i przygłupich owcach!
W dawnych społeczeństwach rolniczych wiele religii przejawiało zaskakująco niewielkie zainteresowanie zagadnieniami metafizycznymi i życiem pozagrobowym. Skupiały się natomiast na całkiem przyziemnej kwestii, jaką było zwiększanie produkcji rolniczej. Na przykład starotestamentowy Bóg n i g d y nie obiecuje nagród i kar po śmierci. Zamiast tego mówi ludowi Izraela: „Jeśli będziecie słuchać pilnie nakazów, które wam dziś daję, miłując Pana, Boga waszego, […] ześle On deszcz na waszą ziemię we właściwym czasie […] a wy zbierzecie wasze zboże, moszcz i oliwę. Da też trawę na polach dla waszego bydła. Będziecie mieli żywności do syta. Strzeżcie się, by serce wasze nie pozwoliło się omamić, abyście nie odeszli i nie służyli cudzym bogom, i nie oddawali im pokłonu, bo rozpaliłby się gniew