Трывожна! Вельмі трывожна!
Вось і канец баявога 1991-га, і назва Рэспубліка Беларусь прынята, і Сцяг і Герб зацверджаны, і Закон аб Мовах дзейнічае, – а спакою для душы няма, бо няма пэўнасці, што гэта назаўсёды, што адкаткі назад не будзе… Не пакідае трывога, што недзе нешта «варыцца», што «адпрагаць» ці класціся адпачываць на лаўрах рана, што, наадварот, трэба быць пільным, вуха трэба трымаць востра, бо – не ўгаманіліся ж! Вунь колькі ідзе лістоў у Прэзідыум Вярхоўнага Савета, колькі ў газетах публікацый – супроць прынятага курса на «беларусізацыю». Значыць, наперадзе цяжкія выпрабаванні, бітвы-схваткі з «ворагамі беларушчыны». Для мяне гэта было ясна ў самым пачатку патрыятычнай ініцыятывы. Ведаў, якія антыбеларускія сілы сканцэнтраваны ў Беларусі. Колькі паўсюль, па ўсіх установах адкрытых і замаскаваных беларусафобаў, колькі аселых тут назаўсёды былых генералаў і палкоўнікаў – «асаднікаў» з Усходу, – энергічных, ваяўнічых, нахрапістых, чые рады пачалі папаўняцца за кошт вымушаных падацца прэч з Прыбалтыкі… Ведаў, што Масква так проста Беларусь «нацыяналістам» не ўступіць. І не верыў у шчырасць Ельцына, быў упэўнены, што «Віскулі» (акт аб распадзе СССР і ўтварэнні СНД) – толькі палітычны ход «цара Барыса» ў барацьбе за ўладу, самы верны спосаб зваліць Гарбачова. «Пакуль што – стану на чале Расіі, Расійскай Федэрацыі, а там – паглядзімпабачым!» Ну, што ж, паглядзім-пабачым і мы. Але – трывожна, вельмі трывожна!..
І хто ж гэта яшчэ ў 1855 годзе пісаў?
«Уничтожиться должен строй соревновательный и замениться коммунистическим; уничтожиться должен строй капитализма и замениться социализмом; уничтожиться должен строй милитаризма и замениться разоружением и арбитрацией; уничтожиться должен сепаратизм узкой национальности и замениться… всеобщим братством; уничтожиться должны внешние религиозные суеверия и замениться… разумным нравственным сознанием; уничтожиться должен всякого рода деспотизм и замениться свободой; одним словом, уничтожиться должно насилие и замениться должно свободным и любовным единением людей».
І хто ж гэта яшчэ ў 1855 годзе пісаў? Нехта з заснавальнікаў навуковага камунізму? Ну напэўна! Бо літаральна ўсё адпавядае праграме камуністычнага будаўніцтва, ідэалам камуністычнага грамадства. Зрэшты, можа, і так. Можа, і заснавальнік. Самы галоўны заснавальнік. Самы вялікі камуніст. Гэта пісаў Леў Талстой.
А з чаго ўсё гэта пачалося?
Што – «усё гэта»?
Тое, што кончылася распадам.
Усё пачалося з мовы. Дакладней – з гвалту над мовамі народаў СССР. Бо самае балючае – глядзець і думаць: гібель, гібель, гібель будзе нам, калі не ўратуем мову!..
Так, пачалося з ігнаравання права народаў на сваю мову, на свой голас у свеце. З наступлення ботам на горла і ўдушэння мовы.
Ад дабра дабра не шукаюць. Уявім сабе: нас паважаюць. Мы – сапраўды суверэнная рэспубліка, гаспадары на сваёй зямлі. У нас пануюць свае