Сугулааҥҥа дьон лыык курдук мустубут. Дьахталлар ытаабыт көрүҥнээхтэр, сирэйдэрэ кып-кыһыл. Эр дьон дьиппиэрэн, бэйэлэрин истэригэр тугу эрэ кэпсэтэн сибигинэһэллэр. Ыччат өттө таһырдьа аалыҥнаһар. Кыракый оҕолор ийэлэригэр сөрүөстэ сылдьаллар. Бүөтүр Бөтүрүөбүс остуолугар дьиппинийэн баран олорор. Дьөгүөрэптэр киирбиттэрин көрөн, «олоруҥ» диирдии, ыскамыайка диэки ыйан кэбистэ.
– Үлэҕититтэн саҥа кэллигит дуо? Баһылайтан иһиттигит ини. Алдьархай буолбут. Бүгүн бэс ыйын 22 күнүгэр 5 чаас сарсыарда Германия сэриилэрэ Сэбиэскэй Сойуус арҕаа кыраныыссатын туораан, куораттары, сэлиэнньэлэри буомбалаан, таанкаларынан, муора, сатыы сэриилэринэн тоҕо ааҥнаан киирбиттэр. Өстөөх сөмөлүөттэрэ Каунас, Житомир, Одесса, Киев, Севастополь куораттары буомбалаабыт. Алдьархайдаах сэрии дьону хаанынан ытатан, тоҕо ааҥнаан кэлбитин өйдүүр ыарахан. Улуустан биирдии бэрэстэбиитэл нэһилиэктэринэн тарҕаспыттар. Куттанарым диэн чугас улуустартан сэриигэ хомуур күн сарсыҥҥыттан саҕаланыа диэн. Норуот «сэрии» диэн өлүүнэн аҥылыйар ынырык тыл ис хоһоонун да ситэ өйдүү илик.
– Эс, наһаа күн сарсын ылбаттар ини. Баҕар, аҕыйах хонуктаах сэрии буолуо. Сэбиэскэй Сойуус мээнэ олорон биэрбэт ини, – Ыстапаан санаатын бөҕөргөтөн этэр.
– Ыарахан балаһыанньа… – Бүөтүр Бөтүрүөбүс иҥиэттэн кэбиһэр. – Бүөтүрү бэрэстэбиитэлгэ утары ыыппытым. Ол киһи сатыы иһэр үһү, тугун-ханныгын билбэккэ сылдьан, дьону мээнэ уоскутар табыллыбат. Хайдах баарынан ылыммыттара ордук буолуо.
Маарыйа хонтуора таһыгар дьахталлары кытта кэпсэтэ туран, кинилэр эһэлэрэ: «Иэдээн буолла. Киһи бөҕө сэриигэ барар буоллулар», – диэн баллыгырыырын быыһыгар олох маска иэҕэҥнии олорорун көрөн, хонноҕуттан ылан, өйүү тутан дьиэтигэр илдьэ барда. Оҕонньор суолу быһа: «Сэрии… Алдьархай буолла», – диэн ытамньыйа истэ. Оронун булаат, сылайбыта-аймаммыта таайан, сотору утуйан хаалаахтаата.
Маарыйа олус долгуйбутуттан сугулааҥҥа төннөр кыаҕыттан тахсан, оһоҕор өйөнөн, олоппоско хороллон олордо. «Туох алдьархайа буолла? Ол иһин да, бу кыһыҥҥыттан оҕонньорбут сэриинэн иирбит эбит. Ким да аахайбатаҕа. Аахайан да хайыахтарай? Аҕыйах ахсааннаах саха дьонун сэриигэ ыҥырбаттар ини. Дьахталлар этэллэринэн, 1914 сыллаахха саҕаламмыт маҥнайгы империалистическай аан дойду сэриитигэр Арассыыйа аармыйатыгар дьону хомуйалларыгар аҕыйах ахсааннаах сахалары сэриигэ ылбатахтар. Баҕар, бу да сырыыга оннук буолуо. Оҕолорун, күн сирин көрдөрбүт күндү чыычаахтарын уоттаах сэриигэ умса анньаары төрөппүтэ дуо? Бу аймалҕаннаах кэмҥэ кыра Ыстапаана куоракка түбэһэн хаалла. Үөрэнэ сылдьар оҕолору ылбаттар ини. Онтон Миитээтэ, Баһылайа? Онтон 50‐ чалаах аҕалара? Төрдүөннэрин сэриигэ ыҥыран бардахтарына, хайдах буолар? Төрдүөннэриттэн илии соттор дуо? Суох, суох… Ити кылгас кэмнээх сэрии буолуо. Сахалар онно тиийэ да иликтэринэ сэрии бүтүөҕэ. Ыстаалын оҕонньор аан дойдуга алдьархайы таһаарбыт Германия сэриитин хам баттыаҕа».
Ити кэмҥэ аан аһыллыахча аһыллыбакка