− Сиз нима дейсиз? Ўқишга кирайми? − дея Оловиддин янгага мурожаат қилди.
Кампир ҳам нима деб жавоб бераркин деб қизиқиб келинига қаради.
Келини елкасини қисди.
− Айтақолинг янга. Сизнинг фикрингиз менга муҳим, − деди, йигит қисталанг қилиб.
− Ҳа, қизим, бир нима де, ё ўқимаса ҳам бўладими?
− Ҳа, ҳа айтинг. Ё ўқимай қўяқолайми? – яна сўроқлади Оловиддин.
Янга беихтиёр кўксига ўнг қўлини босди, чунки боя, ертўлада, йигит уни қаттиқ бағрига босгандан бери, сийналарига бир нима бўлди. Ачишяптими, оғрияптими? Англай олмаётган Қалдирғоч аста, лекин дона-дона қилиб:
– Халқда: «эшакка тўқим, одамга билим», деган гап бор, − деди.
Гарчи мақол бироз бузиб айтилган бўлса-да, кампир ҳи-ҳилаб кулиб юборди.
− Баракалла, келин! Мот қилдингиз!
Оловиддинни, изза бўлиб, боши эгилди.
Шу воқеадан кейин унинг бу хонадон келинига нисбатан фикри тамоман ўзгарди. Аввалига янгани чиройли, ҳар тарафидан томоша қиладиган, фақат боссагина овоз чиқарадиган ўйинчоқ деб қабул қилган, эрмакталаблик билан вақт ўтказишга ярайдиган жисм ўрнида кўрган бўлса, ақлу фаросати ва бир оғиз сўз билан мот қилгани учун тегиниш, хиралик тугул, оддий сўзлашишда ҳам ўйлаб гапирадиган бўлди.
− Энди дазмолниям тузатиб берсанг, энг катта раҳматни олардинг, − деди кампир бир куни Оловиддинга илтижоли боқиб. − Ҳар бир кийимига дазмол босмай у кийишни ёқтирмайди. Ўшанга чироқни ҳам энг кўп пулини биз тўлаган бўлардик, ҳалигидака, ҳисоблагичи бўлса. Сиз томонларда, бу матаҳ ҳар бир хонадонларда бор экан-ку!? Тўғрими? Холамнинг қизи шаҳарлик бўлиб кетган. Қошчилик деган жойда туради. Сизларга бу жой яқинми? Яқин дегин. Дазмолимиз куйиб қолган. Ўн беш кунлар бўлди. Ўғлимга айтиб чарчадим. Бу кишининг хотинни кўнглига қарашга вақтлари йўқ. Отаси нима десам, тезда муҳайё қиларди, бу кимга ўхшади, билмадим. Қўлингдан келадими? Уриниб кўрасанми. Шундай қил. Зора, тузалса. Келинимга сюрприз бўларди. Бекитиб тузатиш бўлса, кечаси хонамда кўраман дейсанми? Яхши. Бирпасдан кейин келгин, келиндан яширинча дазмолни чиқариб бераман.
Эртаси нонушта пайтида негадир қайнанаси унга тез-тез қараб қўйишидан, келин соч турмаклари, дуррачасини ушлаб, тўғрилаб ҳайрон ўтирарди. Йигит ҳам, одатдагидан кўпроқ, ер остидан кўз ташлайди.
Ўшангами, у ҳам «ойи чой берайми, йўқса, булар ичармиканлар» деб қайнанасидан сўрарди. Ниҳоят, нонушта охирлаганда, кампир хонтахта остига қўлини узатиб, дазмол чиқарди:
− Келин, дазмол тузалди. Қаранг!
− Вой, ростданми?
Келин хурсандлигидан оғзи очилиб, чап қўли билан уни тўсишга уринарди. Бирор зумни ўтказиб, қайнанаси: текшириб кўрмайсизми? – деб дазмолни унга узатди. Келини зиппиллаб ромли айвонга ўтиб кетди. Оловиддин янганинг бунчалик тез ҳаракатини энди кўриши, кўзини ундан узолмай қолди.
Сўнг янганинг «ойи, ишлаяпти», деган шодон овози келди ва бир зум ўтмай очиқ деразада гулгун чеҳраси кўринди.
Кейин қизиқ воқеа бўлди.
Янга