– Тез-тез айтинг-да, қайси мақола?
– “Беҳбудийнинг сўнгги кунлари”.
Бир-биридан олисдаги икки гўшак орасига зилдай сукунат чўкди. Ва бирдан овоз баландлашди:
– Э, ҳа-а-а! Қачонги мақола у, ака? Отамми замонида чиққан мақола-ку, қачон ўқидингиз? Яшанг-е!.. Қаердан топдингиз, уни?
Темур устма-уст саволларни жавобсиз қолдирди.
– Ўша мақолани ёзган Поён Равшанов билан танишмоқчи эдим. Телефон рақами борми?
– Телефони менда йўқ, уни фақат Саъдий устоз билади.
– Қайси Саъдий устоз? У киши ҳам ёзувчими?
– Йў-ўқ, биззи редакцияда ишлайдиган ходим. Ёшлари улуғ, Поён ака билан тенгқур шекилли.
– Саъдий устоз бормилар?
– Кечроқ қўнғироқ қилинг, соат тўрт-бешлардан кейин.
Темур алай-балай деб миннатдорлик билдириб улгурмай, гўшак тарақлатиб қўйилди. Шу заҳоти бўлиб ўтган савол-жавобни дафтарига “оқизмай-томизмай” битиб қўйди.
Қоғозлари устига мук тушганича, нималарнингдир мулоҳазасини қилаётган Эрик ака ёш ҳамхонасининг газета ходими билан жавоб-муомаласига қулоқ тутиб ўтирганди. Бироқ унинг афтидан тайинли маъно уқиб бўлмади. Темур гўшакни қўйган заҳоти унга нимадир демоққа оғиз жуфтлади-ю, индамади, ичида, “Ҳеч ким онасининг қорнидан терговчи бўлиб туғилмайди”, деди-да, хонадан чиқди.
– 6 –
Темур Чорсу бозорида кутубхона биносини тезда топди. Неча бора бозорга келган, лекин шу ерда мана шундай кутубхона борлигини эшитмаган, кўрмаган, у ерга қадам босмаган экан.
Нақшинкор қалин темирдан ясалган пастак зинадан чиқиб, бўйидан икки баробар баландроқ оғир эшикни очиб, ичкари кирди. “Роса қадимий бино экан ўзиям!” деб қўйди ичида.
Кенг, шифти баланд қироатхона нимқоронғи, зах иси гупуриб турибди. Ўрта бўй, чеҳраси оппоқ, кўзлари катта-катта аёл қўл қовуштириб, унга пешвоз чиқди.
– Келинг, ука, қандай китоб керак?
Темур бирдан қандай китоб истаб келганини ҳам айтолмади. Пича ўзини ўнглаб олгач:
– Энциклопедия… Ўзбекистон энциклопедияси…
Аёл индамай деразалар оралиғидаги жавонга терилган китоблар ёнига борди.
– Мана, бемалол фойдаланаверинг.
Темур катта-катта ва бир-биридан залворли-оғир китобларни қўлида кўтариб кўрди. Ташқаридан қараган одамга у китобнинг вазнига қараб танлаётгандек кўринарди. Шундагина унинг ёдига тушди: раҳматли дадасининг ётоқ бўлмасидаги жавонда сақланган энциклопедиянинг туси бошқача эди! Буниси – яшил… Унисининг ранги?..
Темур аёл томон ўгирилди.
– Кечирасиз, илгари бошқача энциклопедия ҳам чиққанмиди?
Аёл ҳайрон бўлиб Темурга саволомуз қаради, сўради:
– Талабамисиз? Қаерда ўқийсиз?
– Кўкишмиди? Ёки?..
– Бор, – деди аёл. – Манави, янгиси, барча маълумотлар бор. Сиз сўраётганингиздан ҳозир ҳеч ким фойдаланмайди.
Темур дадиллашди:
– Мен фойдаланаман, иккаласидан фойдаланаман.
Эрик аканинг саломини етказишга