Otin xola tag‘in davom etdi.
– Assalomu alaykum, kelinsalo-o-o-m!
Dutorini sayratgan,
Dilimizni yayratgan,
Zebi opaga salo-o-m!
Zebi xola erkakcha yurish qilib yaqin borgan edi, ichkaridan tugun olib chiqishdi. Zebi xola tugunni olarkan, kelinning yelkasiga qoqdi.
– Baxtli bo‘lgin, qizim!
Otin xola u yoq-bu yoqqa qarab oldi-da, davom etdi.
– Assalomu alaykum, kelinsalo-o-om! Biri-biridan shirin, biri-biridan asal qaynsingillariga salo-o-om!
Hakim akaning ukasi yo‘q, uchta singlisi bor edi. Uchovlari ikkita-ikkitadan piyola ko‘tarib qatorlashib borishdi. Biriga atir, biriga sochiq, eng kichkina Saidaga ro‘molcha tegdi…
Otin xola kelinning ro‘molini o‘nglab qo‘ydi-da, tag‘in yangi kuch bilan hayqirdi:
– Assalomu alaykum kelinsalo-o-om! Oyog‘i olti, qo‘li yetti bo‘lib xizmat qilgan, kelinning qo‘lidan ishini oladigan, og‘ziga oshini soladigan yon qo‘shni – jon qo‘shnilarga salo-o-o-om!
Oyim shu yerda ekanini endi payqadim. U odamlar orasidan rangi o‘chibroq o‘tdi-da, qandaydir, ishonchsiz qadamlar bilan kelin tomonga yura boshladi. Hatto ostona oldiga borganda bir qalqib ketgandek bo‘ldi. Qo‘lida hech nima yo‘q edi. Biroq sekin-sekin zinadan ko‘tarildi-yu, kelinning yuzidagi pardani qiya ochdi. Hovlidagi xotinlar pichir-pichirga tushib qolishdi.
– Nima qilyaptilar?
– Voy, o‘lmasam!
Otin xolaning ham g‘ashi keldi shekilli, dashnom berdi:
– Nomahramlar bor-a, poshsha!
– To‘xtang, – dedi oyim negadir ovozi titrab. Shosha-pisha kelinning qulog‘idagi ziraklarni yecha boshladi.
– Ushlang buni! – dedi sirg‘alarni kelinning qo‘liga tutqazib. Keyin o‘zining nimchasiga qo‘l soldi-yu kattakon oltin oybaldog‘ini chiqardi. Qo‘llari titragancha ikkalasini kelinning ikki qulog‘iga taqdi.
– Niyat qilgandim, – dedi oyim otin xolaga qarab. – Shuni niyat qilib qo‘yuvdim. – Shunday dedi-yu sekin egilib, kelinning peshonasidan o‘pdi.
– Iloyo qo‘sha qaringlar!
Oybaldoq shol ro‘pol tagidan ham yaraqlab ko‘rinib turar, kelinning husniga husn qo‘shib yuborgandek edi. Chekka-chekkadagi xotinlarning hayratli xitobi eshitildi:
– Vuy-y-y-y!
– Asl tillamikan?
– Nima, qalbakisini qilib esini yebdimi?
– Mana bundoq qo‘shnilar bo‘ladi jahonda!
Bir zum gangib qolgan otin xola ovozi boricha hayqirdi:
– Qilichdek o‘g‘illarni o‘stirgan, to‘yda yelib-yugurgan, oy desa, oydek, hotamtoydek poshsha opasiga salo-o-m!
Oyim odamlar orasidan turtinib o‘tdi-da, chekkaga chiqdi. Shundagina kelin tomonga o‘girilib, mamnun jilmaydi… Uning ko‘zida yosh bor edi.
O‘RIS BOLANING OYISI
Shanba kuni mashinani darvoza oldiga olib chiqishim bilan motor o‘chib qoldi. Generator tok beryapti, benzin nasosi ishlayapti. Tavakkal qilib karbyuratorni kavlashtirishga tushdim. Ochishga ochdim-u bemorning qornini yorib qo‘yib, u yog‘iga nima qilishini bilmagan no‘noq jarrohdek dovdirab qoldim. Mushtdek apparat ichida shuncha murvat borligini bilmagan ekanman. Hammasini qandoq bo‘lsa shundoqligicha joy-joyiga qo‘yib chiqqan edim, yana allaqancha vintlar, gaykalar «ortib qoldi». Nima qilishimni bilmay tajang bo‘lib tursam, orqada yuk mashinasining voshillab tormoz bergani eshitildi. Kabina eshigi taraqlab ochildi. Qarasam, o‘zimning bolalikdan birga o‘sgan «o‘ris o‘rtog‘im» Vali tushib kelyapti. (Asli oti Valentin ekanini keyin bilganman.) Mahallada shu bolaning oldiga tushadigan shofyor yo‘q. O‘zi ham mushtdek boshidan temir-tersakka qiziqadi.
– Bormisan! – dedim quvonib. – Kasal tuzalaman desa, tabib o‘z oyog‘i bilan keladi-da.
U shoshilmasdan oldimga keldi.
– Nima bo‘ldi? – dedi motorga mo‘ralab.
– Buni ko‘rmaysanmi, – deb qo‘limdagi murvatlarni ko‘rsatdim. – Olmadek narsaga shuncha lash-lushni erinmasdan joylashganiga qara! Injenerlar ham ovsar ekan!
U «operatsiya» bo‘lgan karbyuratorga qaradi-da, hushtak chalib yubordi.
– Injenerlar ahmoqmas, sen ahmoqsan! – dedi jingalak sochlarini silkitib. – Ertadan boshlab men ham kitob yozib tashlasam nima bo‘ladi? Aqling yetmagan ishga aralashib nima qilasan?
G‘aribona qiyofada iljayib turgan bo‘lsam kerak, u kulib yubordi. Paralon kurtkasini yechib, mashina tomiga tashladi-da, buyurdi:
– Otvyortkangni ol!
Biroq ishga kirishmadi.
– Aytmoqchi, mamashkani olib keluvdim, – dedi ZIL tomonga imo qilib. – Sizlar gaplashib turgunlaringcha buyog‘ini amallab ko‘raman.
Boyadan beri e’tibor bermagan ekanman. Yuk mashinasining kabinasida o‘tirgan Zebi xolani endi ko‘rdim. Ikkovlashib mashina oldiga bordik. Vali zinaga sakrab chiqib kabina eshigini ochdi. Boshiga qalin ro‘mol o‘ragan, qora baxmal nimcha kiygan oyisini ko‘targudek bo‘lib zinadan tushirdi. Qarasam, Zebi xola mushtdekkina bo‘lib qolibdi. Oyimning ma’rakalarida kelganida o‘z tashvishim bilan bo‘lib, razm solmagan ekanman, endi payqadim. Avvalgi alp qomatli, yurganida yer gursullaydigan Zebi xolaning yarmi ham qolmabdi. Ro‘moli ostidan chiqib turgan sochlari qordek oqarib ketibdi. Qop-qora yuzi yanayam qorayib, ko‘kimtir tusga kirgandek.
– Poshsha singlimdan qolgan yodgorim! – dedi u meni bag‘riga bosarkan, bo‘g‘iq ovozda. Ozg‘in qo‘li bilan yelkamga qoqib, og‘ir-og‘ir harsillab nafas oldi. – O‘zimning shirin o‘g‘limdan o‘rgilay, yaxshi o‘tiribsanmi?
Bolalikdan qulog‘iga rayhon taqib yurishiga ko‘nikib qolganim uchunmi, hozir ham undan rayhon isi anqib ketgandek bo‘ldi.
– Yuring, – dedim uyga boshlab. – Birpas dam oling.
– Yo‘q, u yoqdamas, singlimning uyida o‘tiraman. – Zebi xola og‘ir-og‘ir qadam bosgancha, oyimning xonasiga qarab yurdi. – Singlimning joyida birpas o‘tiray, – dedi-yu doim oyim o‘tiradigan joyga, deraza tagiga cho‘kdi. Bo‘g‘iq ovozi titrab uzoq tilovat qildi.
– Dunyo shunaqa ekan, jon bolam, – dedi o‘ychan ovozda. – Hamma bir-bir ketaverarkan…
– O‘zingiz bardammisiz, xola? – dedim so‘lg‘in yuziga, titrab turgan qop-qora qo‘llariga qarab. – Nevaralar katta bo‘lib qoldimi!
– Xudoga shukur, bolaginam o‘zidan ko‘paydi. Olti nevaraning duosini qilib o‘tiribman. Valijonim bitta bo‘lsa ham o‘ntaga tatiydigan chiqdi. – Zebi xola shoshilmasdan choy ho‘plarkan, devordagi mixga ilig‘lik duxoba g‘ilofli dutorga qarab-qarab qo‘ydi. Oyim dutorni juda avaylar, «adangdan qolgan yodgorlik», deb doim ko‘z o‘ngida saqlardi. Shu ondayoq bolalikdagi xotiralar, Zebi xolaning dutor chalganlari esimga tushdi-yu sekin so‘radim:
– Hali ham chalib turasizmi?
Zebi xola ma’yus jilmaydi.
– Dutor chalish qatta, bolam. Qo‘l o‘lgur titraydi. – U bir zum jimib qoldi-da, o‘ychan davom yetdi. – Qaysi kuni tush ko‘rsam, poshsha singlim bilan bir joyda o‘tiribmiz. Nuqul dutor chalayotgan emishman. – U shikasta kuldi. – Odamzod shunaqa ekan, – dedi xo‘rsinib. – Bola-chaqam derkan, yelarkan-yugurarkan, endi og‘zi oshga yetganda yiqilarkan. – U titroq qo‘llari bilan tizzasining ko‘zini siladi. – Sal sovuq tursa, oyog‘im shishib ketadi. Valijon mahsi oberaman, o‘zingiz kiyib ko‘rib