Dunyoning ishlari. O‘tkir Hoshimov. Читать онлайн. Newlib. NEWLIB.NET

Автор: O‘tkir Hoshimov
Издательство: SHARQ
Серия:
Жанр произведения:
Год издания: 0
isbn: 978-9943-26-780-0
Скачать книгу
degandik. To‘y qilish osonmi? Hali unisi yetmaydi, hali bunisi… Otasining ahvoli bu bo‘lsa…

      Sepkilli xola eridan ko‘p shikoyat qilardi. Chindan ham Isroil mo‘ylov ko‘p ichadi. Ishining tayini yo‘q. Buning ustiga ichib oldimi, tamom, uy ichini tiriqtirib quvadi. Sepkilli xola ko‘pincha Saidani dikonglatib biznikiga qochib chiqadi. Yarim kechada, eri uxlaganidan keyin sekin uyiga chiqib ketadi.

      – Hakimjon hali yosh-ku, – dedi oyim o‘ychanlik bilan. – Bu yil bo‘lmasa, yanagi yilga bo‘lar to‘yi…

      – Shundoq deysiz-u quda tomon shoshiryapti. – Sepkilli xola yana inqilladi. – Shu o‘lgurni oldirib tashlab qutulaman shekilli. Kecha dadasiga tish qo‘ydirsammikan, desam, otangni xumga ko‘mib qo‘ygan tillalarini olib kelib qo‘ydiraver, deydi… Hayronman, bisotimdagi bitta bilaguzugimni beraman shekilli. Og‘zimni o‘radek ochib yursam uyat bo‘lar.

      …Varragimni yelimlab bo‘lib, endi qamishini tortib bog‘lagan edim, qars yetib sindi. Qamish sinsa mayli-ya, qog‘ozniyam yirtib yubordi. O‘zim katta akamga yalinib-yalinib arang olgan edim. Tamom, hammasi tamom bo‘ldi. Alamimdan yig‘lab yuboray dedim. Varrakni bir tepgan edim, yerga yopishib qoldi.

      – Ha? – dedi Sepkilli xola. – Nima qildi, kuyov bola?

      – Sindi.

      – Akangga ayt, boshqasini yasab bera qolsin.

      Yasaydi-ya, yasaydi! Mendan boshqa ishi yo‘qmi? Maktabdan beri kelmaydi-ku. Alam bilan varrakni yana bir tepdim-da, ko‘chaga chiqib ketdim. Shu ketgancha, kun botganda qaytib keldim. Hovlidagi arqonda qator qilib ilingan shimlar, ko‘ylaklar… Bir chekkada bizning «qushim boshi» o‘ynaganda loyga qorishaverib, unniqib ketgan do‘ppi ham qiyshayib turibdi. Oyim nim qorong‘ida bodom tagida timirskilanib yuribdi.

      – O‘lsin, echkiyam sog‘ilmadi, – dedi meni ko‘rib. – Yur, ushlab tur.

      Echkimiz yuvosh bo‘lgani bilan ba’zan «jini» tutib qolar, sog‘ib bo‘lguncha tipirchilab, odamni bezor qilardi. Shunda kichik akammi, menmi birontamiz cho‘nqayib uning orqa oyoqlaridan mahkam ushlab turishga majbur bo‘lardik. Hech ham yoqmaydigan bu mashg‘ulot bugun mening zimmamga tushishini bilib, qochib qolishni mo‘ljallab turgan edim, oyimning jahli chiqib ketdi:

      – Sen qachon odam bo‘lasan, zumrasha! Yoshing to‘qqizga chiqibdi-yu, ko‘chada shataloq otishdan beri kelmaysan! Hech foydang tegmasin, xo‘pmi!

      – To‘qqizdamas, sakkizda, – dedim chiyillab.

      – O‘chir ovozingni! – Oyim bir dag‘dag‘a qilgan edi, istar-istamas borib echkining oyog‘idan ushladim. Echki baribir echki-da! Pitir-pitir qilgani ham mayli-yu, oyim sog‘ayotganida, iyib ketsa qiladigan xunuk «qilig‘i» bor. Keyin yarim soat ko‘ylakning oldini tozalashga to‘g‘ri keladi…

      Oyim naridan beri ishini tugatdi-da, buyurdi:

      – Yechib yubor anovi savillarni!

      Uloqchalarni arqondan bo‘shatishim bilan ikkalasi dikonglab onasining yeliniga yopishdi. Oyim bo‘lsa sutni tovoqlarga soldi-da, yana bodom tagida timirskilanib bir nimani qidira boshladi.

      – Nimani qidiryapsiz? – dedim yaqin borib.

      Boya urishgani uchun o‘zi achinib turgan ekan shekilli, yelkamga qoqdi.

      – Hech nima. Bor, ovqatingni ye, qorning ochib qolgandir. – Keyin birdan qaddini rostladi-yu xitob qildi. – Voy, qayoqdan kun chiqdi?! Assalomu alaykum!»

      O‘girilib qaradim-u uch-to‘rt qadam narida turgan ammamga ko‘zim tushdi. Oyim mehmonni ko‘rmay qolganidan xijolat chekib quchoq ochib ko‘rishdi. Ammam juda chiroyli, yuzida xoli bor, qosh-ko‘zi chaqmoqdek xotin. Ammo juda shaddod. Har gapini xuddi mix qoqqandek tarsillatib gapiradi. Oyim undan qo‘rqadi. Kelganda hurmatini joyiga qo‘ymasin-chi, o‘zini qayerda ko‘rarkan.

      – Ha? – dedi ammam yo‘g‘on tovushda. – To‘rvasini yo‘qotgan gadoydek talmovsirab qopsiz, kelinposhsha?!

      – Yo‘q, opa, o‘zim… – Oyim chaynalib qoldi. – Ziragim o‘lgurning bir poyi tushib qopti. Haligina qulog‘imda turuvdi.

      Qarasam, oyimning o‘ng qulog‘idagi ziragi yo‘q. Oyim kattakon oltin oybaldog‘ini juda avaylar, qaynonamdan qolgan yodgorlik, deb maqtanib yurardi.

      – Mayli, topilib qolar, – dedi u sekingina. – Shu yerga tushgan bo‘lsa qayoqqa ketardi.

      – Hmm! – Ammam shunday tahdidli bosh chayqadiki, qorong‘i bo‘lsa ham qoshi chimirilib ketganini aniq ko‘rdim. – Ketsa, boydan ketibdi, deng! Belingiz qayishib topmaganingizdan keyin joningiz achimaydi-da, kelinposhsha!

      Ammam qo‘lidagi tugunni menga tutqazib, o‘zi ham mahsili kalishining uchi bilan yerni titkilay boshladi.

      – Qo‘ying, opajon, – oyim uning yelkasiga ohista kaftini qo‘ydi. – Yuring uyga, hali-zamon ukangiz kelib qoladilar.

      – O‘zi shunaqa bo‘ladi, – dedim ammam yerdan bosh ko‘tarmay. – Ot topadi, eshak yeydi! – Keyin birdan qaddini rostladi-da, oyimning ko‘ziga tikilib so‘radi. – Kim kirgan edi oldingizga?

      – Hech kim. – Oyim bir zum talmovsirab turdi-da, sekin qo‘shib qo‘ydi. – Hali peshinda Sharopat opa keluvdi. Shu…

      – Sharapatmi? – Ammam «tushunarli» degandek istehzo bilan labini burdi. – Bo‘pti, omin oblohu akbar!

      Hali oyimning oldida paqir to‘nkarib o‘tirgan Sepkilli xola ko‘z o‘ngimga keldi.

      – Qo‘ying, – dedi oyim yalingudek bo‘lib. – Bechorani unaqa demang. Bir poy zirakni nima qiladi?

      – Pishirib yeydi! – Ammam jahl bilan qo‘l siltadi. – Qo‘li egriligini bilasiz, o‘lasizmi ehtiyot bo‘lsangiz?

      – Yo‘g‘-e, – dedi oyim yana ming‘illab. – Bir poy zirakni nima qiladi?

      – Yana gapiradi-ya! – Ammamning ovozi tahdidli ohangda balandladi. – Mana shu bir poy zirak qancha turishini bilasizmi? – dedi oyimning chap qulog‘idagi oybaldoqni barmog‘i bilan nuqib. – O‘zi-ku to‘yga borsa, qo‘liga ilingan narsani tuguniga tiqadi.

      Oyim nima qilarini bilmay, javdirab qoldi. Dadam ikkalasi Sepkilli xolaning g‘alati qiliqlarini gaplashishganini eshitganman. To‘ylarda laganmi, piyolami yo‘qolsa Sepkilli xolaning uyidan topishar, xola «esidan chiqib» uyga olib ketgan bo‘lardi. Hozir shuni esladim-u goh oyimga, goh ammamga qarab qoldim. Sepkilli xolani juda yomon ko‘rib ketdim.

      – Ukangiz eshitmay qo‘ya qolsinlar, – oyim yana yalindi. – Topilib qolar.

      – Go‘rni topiladi! – Ammam qandaydir g‘olibona qiyofada uy tomon yurdi. Ketidan kuymangancha oyim ham ergashdi.

      Ertasiga ertalab tursam, oyim yana bodom tagini sinchiklab ko‘zdan kechiryapti. Kechasi bilan uxlamagan shekilli, ko‘zlari qovjiragan… Men ham yordamlashdim. Biroq oybaldoq ertasiga ham, indiniga ham topilmadi. Oyim dadam bilmasligi uchun zirakning ikkinchi poyini ham imi-jimida allaqayerga yashirib qo‘ya qoldi.

      … Ehtimol, oradan ikki oycha o‘tib Sepkilli xola tilla tish qo‘ydirmaganida, buning ustiga xuddi o‘sha kuni ammam yana kelib qolmaganida, zirak ham, bu gaplar ham unutilib ketgan bo‘lardi.

      Ayni yoz chillasida ammam tag‘in keldi. Yoz chillasi ekani shuning uchun yodimda qolganki, o‘sha kuni ammam ikki bosh chillaki uzum olib keldi. Shaharda turishsa ham ularnikida tok bor edi. Akalarim bilan bir g‘ujum-bir g‘ujumdan talashib yedik. Qishloq joyini bilasiz, birovnikiga mehmon kelsa, albatta qo‘shnilar chiqadi. O‘sha oqshom birinchi bo‘lib Sepkilli xola chiqdi. Ammam bilan aylanib-o‘rgilib ko‘rishdi. Keyin oyimga yuzlandi.

      – Yarashibdimi? – U ustki labini barmog‘i bilan sal ko‘targan edi, ikkita oltin tish yaraqlab ketdi. Tishlar uning sarg‘ish yuziga juda yarashgan, hatto sepkili ham bilinmay ketgan edi.

      – Yarashibdi, – dedi oyim sekingina. – Bilaguzugingizni berdingizmi?

      Sepkilli