– Ой охири, ҳисобли дунё, деганлар… Сиз қўл қўядиган қоғозлар бор. Мана, мана бунга, – шундай деб қоғоз узатди.
– Нима бу ўзи?
– Бу… меҳмон-измон дегандай… шунинг сарф-харажати. Яъниким, ишчиларга иссиқ овқат дегандай…
– Қанча экан? Адашмаганмисиз? Юзми, мингми?
– Минг, минг… Совхоз район марказига яқин бўлса ҳам, шўринг экан, меҳмоннинг оёғи узилмайди.
– Бу юлғичиликка мен аралашмайман, директор билади-ку?
– Сал ўйлаб гапирсалар, яъниким, юлғичлик дейишингиз инсофданмас. Кеча ўзларининг меҳмонлари ҳам қуруқ қайтишмади.
– Шунақа денг?! – Комилнинг қони қайнади. Мавлудага қаради. Хотини индамай уйга кириб кетди. – Меҳмонимга бир пиёла чой бериб, юлғичлигингизга, ҳа, ҳа, юл-ғич-ли-гин-гиз-га шерик қилмоқчимисиз. Йў-ўқ… Меҳмонларимга қанча сарф қилдинглар?
– Биз алоҳида-алоҳида ҳисобламаймиз.
– Бўлмаса, истисно қилинг-да, кечагини алоҳида ҳисобланг. Харажатини маошимдан ушлаб қолинг. Бундан кейин мени деб, азият чекманглар, меҳмон кутадиган уйим бор, бир чўқим ош қилиб берадиган хотиним бор. Директорга шундай деб қўйинг.
Бошбух қоғозларни жойига қўйиб, бошини кўтармай деди:
– Айтмоқчи, директор бува йўқлаятувдилар сизни.
– Сиз кетаверинг, ҳозир бораман.
Комил идорага борганда бошбух директорни шипшитишга улгурган эди. Аммо Тўхтамиш сир бой берма-ди – уни илиқ қаршилади.
– Райкомдагилар “прогноз” сўрашяпти, гектаридан неча центнер бўлади? – деб қизиқишяпти.
– Ҳозирдан-а? Бу ер нари борса йигирмадан бериши мумкин.
– Ўйлаб гапиряпсанми?
– Ўзинг ҳам биларсан?
– Бош агроном мендан яхшироқ билиши керак, айниқса план, мажбурият деган гапларни, – Тўхтамиш шундай деб, телефон трубкасини кўтариб, райком билан боғланди, – Зиёд Шерматович, мана, бош агроном ҳам тасдиқлаяпти, эллик центнердан кам бўлмайди, бу йил, ишонаверинг, – деди Комилга нигоҳини қадаб. Комил эсанкираб қолди. Бу нима? Эси борми бунинг? Элликдан?! Тўхтамиш Комилнинг саросимасини пайқаса ҳам, пинагини бузмади. Зиёд Шерматовичнинг гапларига қулоқ тутди. Жилмайди, сал эгилди: – Албатта, албатта, Зиёд Шерматович, шуни эплаёлмасак, нима қилиб юрибмиз директор бўлиб. Э, йўқ, йўқ, ишончингизни оқласак – шунинг ўзи бизга катта мукофот. Раҳмат-раҳмат, ўғитлардан озгина ёрдам берсангиз бас. Раҳмат, – Тўхтамиш трубкани оҳиста қўйди.
– Ўйлаб гапирдингми? – деди Комил унга тик келиб. –Охирги кўсакни йиғиб олсанг, йигирма бешдан берасан. Қолган йигирма бешни қаердан топасан?
Тўхтамиш заҳархандалик билан кулди.
– Ўпкангни бос. Газет ўқийсанми ўзинг! Қара, олтмиш, етмиш бераман, деб кўкракка уришяпти одамлар.
– Ёлғон! Улар ҳам ёлғон гапиради. Мумкин эмас бунча ҳосил олиш.
– Мен мумкин деяпманми? Улар қаёқдан олишади?
–