– Бу йил кам бўлмайсан. Қитмирлар йўқ энди. Главбухга айт, банк билан гаплашсин. Бу йил хирмон катта бўлади. Белни бақувват қилиш керак.
– Хўжайин, ведомостларни ҳам тайёрлаб қўйиш керак, – Кассир шундай деб муғомбирона тиржайди.
– Эртага. Кечки пайт гаплашамиз.
Кассир таъзим билан чиқди.
“Яхши йигит икковиям, – деб ўйлади Тўхтамиш, – муғомбирлик ҳам йигитга ҳусн. Ҳар нарсага лаққа тушадиган гўллардан асрасин…”
…У райкомга ҳисоб бериб, уйига қайтганда ярим кеча бўлиб қолган эди. Хотини, болалари аллақачон ухлаб қолган. Илгари бунга эътибор бермасди. Ҳозир осмонга қараб оғзини очганча пишиллаётган хотинини кўриб ғаши келди. Тепиб уйғотмоқчи бўлди, ўзини тутди. “Молга ўхшамай ўл”, деб ғудранди-да, қўшни хонага чиқиб диванга ёнбошлади.
Кассир банкка бориб келгач, Тўхтамиш совхознинг катта-кичик раҳбарларини йиғди. У Мавлудани таништириб: “Директор қандай ҳурмат қилинса, бош агроном ҳам шундай иззатланиши лозим”лигини алоҳида таъкидлаб қўйди. Касаба союз раиси бу янгиликдан беҳад шод эканини айтиб, янги бош агрономнинг қадами қутлуғ келиши ва планлар юз эмас, икки юз бўлиб кетишига ишонч билдирди. Шундан сўнг, одатдагидай куннинг ҳисоб-китоби бошланди.
Тўхтамишнинг кайфияти яхши эди. Эрталаб Мавлуда келди, пешинга яқин ҳимматли акаларидан бири телефон қилиб, Комилнинг ишига нуқта қўйилганини хабар қилди. Серҳиммат акаларидан бири пунктдагилар билан ҳам гаплашиб қўйибди. Хуллас, ишлар зўр бўладиганга ўхшайди. Бу ўн кунликда республика байроғини ололса бас, Омонтурдиев ошиғининг олчи туриши шу.
Бригадирлар ҳисоб бераётганда Тўхтамишнинг фикри шулар билан банд эди.
Сўнгги бригадир ҳисоб бериб бўлгач, ўтиришини ҳам, тураверишини ҳам билмай Тўхтамишга қараб қолди. Кимдир енгил йўталди. Тўхтамиш шундагина ўзига келиб, кўзларини хиёл қисиб, бригадирга тикилди.
– Ватанга нима керак? – деди маънодор оҳангда.
Дафъатан берилган бу саволдан бригадир каловланди.
– Билмадим, – деди дудуқланиб.
– Билиб олинг, билмасангиз бригадирликни топширинг. Ватанга пахта керак!!! Оппоқ, юқори навли тоза пахта керак! Хўш, ўзингизга нима керак?
Бригадир ҳайрон бўлиб, индамай қўйишни лозим топди.
– Сизга нон керак, қозонингизга мой керак. Сизга ҳам, сизга… ҳаммамизга шу керак. Халқ қозоним мойга тўлармикин, деб пахтага кўз тикиб турибди. Биз нима қиляпмиз? Баҳона билан қозон мойга тўлмайди.
– Мен баҳона қилаётганим йўқ, директор бова, икки кундан кейин планни бажараман, – деди бригадир соддадиллик билан.
– Планни бажарасизми? Раҳмат, – деди Тўхтамиш пичинг билан. – Совхознинг планини ким бажаради? Районники, областники, республиканикини ким бажаради?
У ўрнидан туриб олиб, ҳаммага бир-бир қараб чиқди. Мавлуда ҳайрон эди. Наҳот Тўхтамишда шундай туйғу бўлса? Наҳот, у шу қадар кенг миқёсдаги ташвишлар билан банд? Ё одатдаги артистлигими бу?
Тўхтамиш сукут сақлаб олгач, жиккак