Лола опанинг таклифларидан кейин икки ўт орасида қолдим. Иш жойимни ўзгартираверишим дўстлар орасида баъзан кулги бўлаётганди, бу нарса ўзимни ҳам кўп ўйлантирарди, “бетайин” деган иллатли номни илаштириб юришдан истиҳола қилиб, “радиода камида ўн йил ишлайман”, деб аҳд қилиб қўйган эдим. Бу аҳдимни бузишга асос йўқ эди. Аммо китоб чиқаришда қийинчиликлар зоҳир эди. Нашриётда ишлаётганлар ҳар йили китоб чиқара олардилар. Биз кабилар эса кутишга мажбур эдик. Бир асарни 2-3 йил мобайнида ёзиб тугаллаб, нашриётга топширардик. Асар маъқул бўлса, келгуси йил режасига илиниши мумкин эди. Режага кирса-да, кейинги йилларга сурилиб ўтиб кетиш ҳоллари кўп учрарди. Янги асар ёзишдан бошлаб то китоб ҳолида чиққунича 5-6 йил ўтарди. Мен “Девона”ни ёзиб тугаллаш арафасида эдим, Иван Ефремовнинг “Устара тиғи” романини таржима қилиш ниятим бор эди. Нашриётга ўтсам, бу орзуларим ушалиши осонлашарди. Ундан ташқари, мени “катта муҳаррир” вазифасига таклиф қилишаётганди. Носир ака асосан уйда ишлардилар. Ҳафтанинг маълум кунлари нашриётга келардилар. Демак, менга ҳам шундай шароит берилади. Бунақа иш ҳар қандай адибнинг орзуси эди. Мана шу енгилликларга ошиқлик мендаги худбинлик чўғини оловга айлантириб, аҳдимни бузишга сабаб бўлди. Нашриётга ўтишдаги мақсадда худбинлик иллати кўпроқ бўлган экан шекилли, оқибатда китоб чиқариш борасидаги иккала орзуим ҳам ушалмади. Бу нашриётда ишлаган кезларим биронта китобим чиқмади, режага ҳам кирмади. Бу ҳолнинг афсусдан кўра яхшилик томони кўп: “нашриётда ишлагани учун китоби чиқди” деган маломатлар менга ёпишмади.
“Ҳар ерни қилма орзу, ҳар жойда бор тошу тарозу” деганларидек, нашриётнинг тошу тарозуси оғир эканини иш бошлаганимда билдим. Қўлёзмаларни уйда таҳрир қилиш эвазига ўзимнинг ижодимга вақт етиб-ортади, деганим хомхаёл бўлиб чиқди. Тўғри, вақт етиб-ортарди. Лекин билимсизларча ёзилган қўлёзмаларни ўқиб, таҳрир қилгач, ёзув столига ўтириб, қўлга қалам олишга юрак безиллаб қоларкан. Иш бошлаган кунларим нашриётдаги ака-опалар “Тоҳир “б.б.” сериясининг (туркумининг) Бош муҳаррири бўлди”, деб ҳазиллашиб, таҳрирни бошлашдан олдин тилим тагига валидол солиб олишим шартлигини айтишганда ажабланган эдим. “Б.б.” – “баттар бўлсин” дегани экан. Айрим унвонли, юқори мартабали адибларнинг асарлари шу рамзий туркумга киритилар экан. Яъни, “сиз уни таҳрир қилиб жонингизни қийнаманг, 5-6 хатосини тўғрилаган бўлинг-у, “баттар бўлсин”, деб имзо қўйиб бераверинг. Китоблари қандай ёзилган бўлса, ўшандай чиқаверсин”, дегани экан. Таклиф яхши, сих ҳам куймайди, кабоб ҳам. Унвонли ва амалдор адибларнинг китобларини ҳеч ким синчиклаб ўқимайди, демак, хато ҳам топмайди. Аксинча, бир нимадан умидвор адабиётшунослар “б.б.” ҳолича ҳам мақтайверишади. Уларнинг ҳолига ачинишни ҳам, “б.б.” – “баттар бўлсин”, дейишни ҳам билмайсан.
Дастлаб кичикроқ муаммоларни ҳал этишда иштироким, тўғрироғи фикрим зарур бўлди. Нашриётда 2-3 йилдан