Дарвоқе, бизким, ўзбекларга хос турмуш тарзи кўринишларидан бири шундай бўлган. Мисол учун яқин ўтмишдаги Тошкент аҳолиси турмушини олиб кўрайлик. Русия босқини арафасида шаҳарда 200 тача маҳалла бўлиб, тахминан 100 мингга яқин киши яшаган, бу ўша давр учун катта рақам эди. Оддий аҳоли асосан ҳунармандчилик ва савдо-сотиқ билан машғул бўлса-да, шу билан бирга деҳқончилик ва боғбонлик ҳам қилган. Шаҳар халқининг асосий қисми кўкламдан кузгача шаҳар ташқарисидаги боғларда яшаган. Боғ-роғли бу жойлар мавзе деб аталган. Ҳаммаси бўлиб, шаҳар теварагида 100 га яқин мавзе бўлган. Мавзелардан кейин далалар бошланган, далалар эса яйловларга туташиб кетган. Йилнинг беш-олти ойини шаҳардан ташқарида ўтказган аҳоли кузда қишлик озиғини ғамлаб, шаҳарга қайтган. Тарихий ва бадиий асарларда тасвирланишича, Тошкент боғлари жуда сўлим бўлган. Ҳар бир боғда мевали дарахтлар, токзорлар, иморатбоп тераклар, полиз, экин-тикиндан ташқари атрофига қоратол ва мажнунтоллар экилган, ҳовуз, ундан нарироқда супа ёки шийпон бўлган. Улар атрофида садарайҳон, ошрайҳон, жамбулу гултожихўрозлар, атиргул, гулсафсарлар экилган гулзорлар бўлган. Бундай ўсимликлар ўстирилишидан бир неча мақсад кўзда тутилган. Ёқимли ис таралиши, гўзал манзара ҳосил қилинишидан ташқари бу ўсимликлар одамни турли ҳашарот ва зараркунандалардан ҳам сақлаган. Боғларда ёмғирли кунларда сақланиш (баъзан эса қишлаб қолиш) учун айвонли уй-жойлар ҳам қурилган. Ҳозирги ибора билан айтганда, микроиқлимли бундай боғларда яшаш тирикчилик учун қўшимча даромад манбаи, саломатлик учун – фойдали, кўнгил учун мароқлидир. Ҳа, аждодларимиз меҳнат қилишни ҳам, шунга яраша яхши яшашни ҳам билишган. Бугунги кунда дала ҳовлиларига қатнаб яшовчи ҳамшаҳарларимиз учун аждодларимизнинг турмуш тарзларини бир меросий одат дейиш мумкин. Ана шундай турмуш тарзи нафақат йирик шаҳарларда, балки Шаҳрисабз, Китоб, Ғузор каби нисбатан кичик шаҳарларда яшовчи аҳолига ҳам хос эди, чунки бундай ҳаёт халқимизнинг табиатига мосдир. Йигирманчи аср адабиётимизнинг икки буюк сиймоси – бухоролик Абдурауф Фитрат ва ўшлик Абдулҳамид Сулаймон Чўлпон айни пайтда билимдон этнограф – элшунос сифатида ҳозир бизлар дала ҳовли (дача) деб атаётган ибора ўрнида ёзлоқ атамасини қўллашлари ҳам бежиз эмас, албатта…
Ўтроқлашишнинг отаси ҳам, онаси ҳам деҳқончиликдир. Шу касб туфайли одамлар ўтроқлашдилар. Деҳқончиликнинг илк босқичи лалми ғаллачилик бўлса, юқори босқичи суғорма деҳқончиликдир. Бироқ ҳар қандай ерда ҳам суғорма деҳқончилик қилиб бўлмайди. Бунинг учун пасттекисликда жойлашган, ҳосилдор тупроқли Ер, табиий маъданларга тўйинган Сув, етарли Қуёш нури ва мўътадил Иқлим керак. Халқимиз манглайига кулиб боққан бахтли тақдир тақозоси ила Туркистон – Ўзбекистоннинг воҳа ва водийларида ана шу тўрт нарса мавжуддир.
Юқорида тилга олинган «Жаҳон қомусий луғати»да халқимизга