– Туктыйсыңмы син? – ди.
– Нәрсәдән? – дим.
– Печән чабудан! – ди.
– Нигә? – дим.
– Күгәй кушмый, – ди. Председательне әйтә.
Эчемнән уйлыйм: «Җитәр, без дә сыер асрап яшәргә тиештер ич инде!» – дим. Печәнне тегеннән-моннан кырыкмасаң – беттең…
Мин дәшмичәрәк торгач, Салих кабатлап сорый:
– Күгәйгә нәрсә дип әйтим соң? – ди.
Әйтерсең мин аңа начарлык кылган. Син, әни, безне шул вакытта күреп, яр буеннан карап торгансың икән.
Мин әйтәм:
– Ташламыйм! – дим. Киттем тезеп: – Мин эш калдырмыйм, колхоз техникасы белән ташымыйм. Печәнне полоса кырыйларыннан чабам…
Шулай итеп, педальгә тибеп, матаемны кабыздым да китеп бардым. Салих артымнан, хәйләле генә елмаеп, ачуын эченә йотып калды.
Әйе, чакматаштан ут чыгарыр өчен, корыч кисәге дә була белергә кирәк. Ул көнне мин үземне хаклы санадым. Болын буйлап матай элдерепме-элдерә. Әйтерсең минем ачулы уйларымны куа: «Эх, колхоз, колхоз! – дим. – Кайчан бер рәткә керерсең икән? Синдә җиң сызганып эшләмәсәм иде». Тугызынчы класстан Марс абый комбайнында ярдәмче булып йөрим. Шунда да юлыңа куштан Салихларың каршы чыксын. Үзе төннәр буе мутлыкта йөри бит. Аның эше гел дә җайлы. Бригадирлыкта да үзен ким-хур итмәде. Берсендә, без алтынчы класста чакта, Рәсим белән икебез ерак болын печәненә чүмәлә тарттырырга бармаска булдык. Салихка бу җитә калды. Урам уртасыннан бара, мин сиңайтим, мир үгезедәй акырып-бакырып. Имеш, улларын әниләре котырткан. Башка малайлар барганда, нигә аларныкына ярамый? Ул минем печәнгә барганны председательгә барыбер җиткергән иде. Комбайн ярдәмчесе булып эшләгәнгә тигән ипинең ун процентын Күгәй басып калды…
Инеш яры… Әти утырткан өянкеләр! Әйтерсең алар, минем кайтуымны көтеп, хуш киләсең дигәндәй, башларын инешкә игәннәр. Син, әни, аларга сөялеп, кайтып килүемне күп тапкырлар көтеп баккансың инде. Бу минутта нигәдер күренмисең. Күрсәң, каршыма йөгереп чыгар идең.
Кечкенә генә такта түбәле өебез элеккечә өянкеләр ышыгында утырып тора. Зәңгәр буяулары кояш нурларыннан уңа төшкән… «Быел язгы ташу ярны күп иште», – дип, хатыңда әйткән идең, чыннан да шулай икән. Суган бакчасындагы карлыган куакларына кадәр ашап алып киткән. Ел да болай ишелсә, нигезгә барып җитәргә дә күп сорамас. Тал тамырлары ярга пәрәвездәй ябышып телгәләнгән. Инеш суын бөямәгәннәр икән. Болай булгач, чишмә басмасыннан әйләнмичә, ерып кына чыгам.
Ишектә – йозак. Балалар бакчасыннан кайтып җитә алмагансыңдыр. Сәгать алтынчы гына шул… Бәрәңге сабакларына тузан сарган. Алар көзнең алтын нурларына коенып, гаҗәеп тынлыкта оеп, моңаеп калганнар. Абзар читеннән син аларны чабарга да керешкәнсең. Бакча безнең икәүдән-икәү сөйләшкәннәрне һаман да саклый кебек. Талгын җил миңа гүя ул тавышларны янә алып килә:
– Әни! Нигә чыктың инде? Үзем дә казып бетергән булыр идем.
– Бәрәңге алу күңелле бит ул…
Казып чыгарган бәрәңгеләрне, сабакларыннан кага-кага, бер күчкәрәк өяргә керештем. Миңа карап, син үз