Яр буенда үскән тал агачлары, инеш суларына иңнәрен салып, үз хуҗаларын сагынгандай, су-көзгегә багып, моңсуланып калган. Әллә алар да тау башында әтисе корган җил тегермәнен кемнәрдер сүтеп атканга килешә алмый, суларга иелеп, кайгыларын чит-ят күзләрдән яшерергә телиләрме?
Яр буенда басып торган Хәлим, шактый гына хатирәләрне күңеленнән кичергәч, килгән юлыннан кире борылып, югары очка таба юл тотты. Кабат Мәүла абыйлар турысына килеп җиткәч, каршы йортның капка төбендәге эскәмиягә чыгып утырган карчыкка игътибар итте һәм янына килеп исәнләште.
– Исәнмесез! – диде, таныш әбинең исемен хәтерләргә тырышып, аннан исенә төшергәч өстәде: – Шәргыя апай.
– Аллага шөкер, – диде Шәргыя апа, Хәлимнең кем икәнлеген төсмерләргә тырышып. – Бу кем соң?
– Мин Хәлим булам, Хак малае.
– Теге түбән очның балта остасымы?
– Әйе. Инеш буенда торган идек.
– Беләм, беләм. Әтиеңне дә, әниеңне дә яхшы хәтерлим. Үзең ни эшләр бетереп йөрисең?
– Менә авылга кайткан идем йомыш белән.
– Казаннанмы?
– Әйе.
– Булмаса, утырып ял ит бераз, аяк өсте басып торма, – диде Шәргыя апа, эскәмия кырыена ишарәләп.
Хәлим аның сүзен санга сукмый булдыра алмады, янәшәсенә килеп утырды.
– Үзең ни хәлләрдә яшәп ятасың соң?
– Аллага шөкер, беркөе. Кыштыр-мыштыр йөрсәм дә, яшим әле.
– Яшәргә язсын, Шәргыя апа.
– Сиксән җидене тутырдым инде. – Ул сөякчел, тамырлары кабарып калган ябык кулларын тез башларына тидереп-тидереп алды. – Буыннар сызлый, тартыша, йөрергә ирек бирми.
– Нишлисең бит, картайгач авырулар чыга инде ул, – диде Хәлим, аның хәленә керергә тырышып. – Авыр эшләр күп эләкте сезнең чор кешеләренә.
Шәргыя апа шушы сүзне генә көткәндәй эләктереп алды.
– И-и, балакаем, безгә авыр эшләр эләкмәгән кая, – диде ул. – Унөч яшьтән эшли башладым мин. Колхозда эшләмәгән эш калмады. Ирләр рәтенә басып изелдек инде, күтәрәсен күтәрдек, төшерәсен төшердек. Сугыш елларында ачлык кичердек, күп хәсрәтләр татыдык… «Таякка» эшләгәнгә ипи бирмәделәр. «Таякка» эшләгән еллар пенсия стажына да кермәде, акчасы тимәгәч… Мыскыл иттеләр инде, гарьләнеп үләрсең, стажың була торып кешечә пенсия дә ала алмагач…
Ул башына япкан ак яулыгын рәтләп, арткарак шудырып алды, аннары, битендәге җыерчыкларын язарга теләгәндәй, йөзен сыпырып-сыпырып куйды, янә үткәннәргә кайтып, сүзен дәвам итте.
– Ул чакларны сөйләсәң, исең-акылың китәр, – диде. – Адәм башлары ниләр генә күрмәде, нинди генә газаплар кичермәде… Менә уң як күршебездәге Гаян абыйны ишетеп беләсең дә булыр.
– Беләм, беләм… – диде Хәлим, башын изәп.
– Шуны, бер уч арыш өчен, биш баласын калдырып, сөргенгә сөрделәр…
– Андый