– Бүгенге яңару һәм дә болгавыр чорда нәрсәләр язган булыр иде икән Фаил? – дип сорау куйды шунда Зөлфәт. Үзе үк: —Төгәл җавабы юк бу сорауның, – дип нәтиҗәсен ясады, һәм Фаилнең иҗат юлдашы-дусты хаклы иде.
Шулай да без Кубаның Баш хикәячесе – аны үз илендә шулай атыйлар – Онелио Хорхе Кардосоның (кызык, аның бер хикәясенең исеме – «Күзләрне ачаргамы, әллә йомаргамы?») бер теләген бергәләп искә төшердек. Әдәбиятта мин агачтан эшләнгән барлык әйберләр яңадан яфрак ярган дөнья тудыруны ниятем иттем, дигән Баш хикәяче.
Фаил бу зур язучының мондый теләген белми иде. Моны мин кистереп әйтәм, чөнки Фаил моны, әгәр белгән булса, холкына хас рәвештә: «Шәп! Шәп!» – дип, күп тапкырлар сөенгән булыр иде. Бу теләкне Куба язучысы әйткәнчә белмәсә дә, тормышыбызны яңартуны-матурайтуны иҗатында нияте итте ләбаса ул! Шушы изге максатына хәзер дә тугры булыр иде Фаил.
Көрендедә чәчәк үсә
Олы юлдан Хәсән Туфан бара. Юл йөрүнең рәхәтен тоеп атлый. Өстендә күксел костюмы, ак күлмәгенең өске төймәләре чишүле, озын чәчләренең аклыгы җете түгел, алар костюмы төсенә тартым. Йөзе алсу, күзләре миһербаннан мөлдерәмә. Колачын җәеп, акрын гына эндәшә, беренче сүзенең кайтавазына икенчесенең тын гөрелтесе ялгана да әйткәннәре гәрәбәләр булып бер буйга тезелә:
– Әссәлам, дөнья!
Һәм, кулларын күкрәгенә кушырып, башын ия.
Күкнең җир белән тоташкан төшендә, ерактагы офыкка горур карап, Шагыйрь бара.
…Кинәт буран куба. Котырына, аның дуамал кодрәтен чагыштырырга хәтта чама юк. Хәзер ул юлны күмәр дә Иске Кармәт басуы түренә җиткән гөнаһсыз малайны, тораташ катырып, үз куәтенә һәйкәл итеп бастырыр. Әнә малайның көче бетә, карга батып, йөзтүбән егыла. Шулай да чанасы бавын кулыннан ычкындырмый ул. Чанада китап-дәфтәрләре, алар алмашка дигән эчке киемнәренә төрелгән, капчыкта ризык та бар. Кечкенә йөктәге һәр-нәрсә кадерле малайга. Ризыклары да, киемнәре дә, китап-дәфтәрләре дә туңмасыннар, түзсеннәр иде.
Дәфтәренең урта битенә язган шигыре берүк өшемәсен! Шигырьгә җылы аерата кирәк. Көн аязыр, барыбер җылытыр.
Юл чыккансың икән инде, газап-михнәтләрне җиңәр чыдамыңны җуйма, Хәсән.
Табигать гарасатында Тукае сүзләрен анык ишетте ул:
Яратырга ярый кышны, вәләкин зәмһәрире бар…
Шуны онытма, Хәсән, дип кисәтә иде Тукай.
Малай торып басты. Юка гәүдәсен давыл чайкалдыра. Бишмәтенең чабулары тезләренә шап та шоп суга, каймалы түгәрәк бүрегенә җил кызыга, аны малайның башыннан салдырып алып, шул шәкерт бүрегенә кереп ояламакчы була.
– Явызланмачы, җил туганкай! Без юлдашлар булыйк. Син мине аркамнан сөеп-этәреп бар, мин сиңа рәхмәтемне укырмын!..
Күп вакытлар узып, караңгы бүлмәгә ялгызы ябылгач, мәрхәмәтле җилне исенә еш төшерер әле Хәсән. Ә хәзергә җилне бөтен тәне белән тоя ул.
Бер тарафта да офык күренми, әмма офыкның яктысы әнә шул якта булырга тиеш.
Кар томалаган юлга