– Казаннан Пермьгәчә ара узып, шигырь тыңларга теләгән юлдаш очратмадым. Гаҗәп бит!
Хәсән абый очраган һәр кешегә теләсә кайда шигырьләрен сөйли иде, дип һич тә әйтергә теләмим. Күрәсең, Казан – Пермь арасын узганда, купесында шигырь аңлаучы булмавыннан газап кичергәндер ул.
Шагыйрь Лысьвасындагы шигырьләрен алып кайтырга китеп барды. Минем юл Югарыгы Губаха ягына иде. Әгәр без юлдашлар булсак, ул хәтта бер үземә юл буена шигырьләр укыган булыр иде. Минем шигырь аңларга тырышуыма Зыя Мансур өендәге кичә-мәҗлестә үк игътибар иткәндер Хәсән абый. Тик ул миңа мондый бәясен, телдән әйтеп, шактый соңрак бирде.
…Байлар Сабасына көзен килделәр алар – Хәсән Туфан, Сибгат Хәким, Нәби Дәүли. Көндез мәктәптә укучылар белән очраштылар. Юкмыш бабай малае турында Хәсән абыйның үзе сөйләвен ишеттек. Район газетасы редакциясендә әдәби түгәрәккә йөрүчеләрнең кулъязмаларын тикшерделәр, әдәбият сөючеләр белән фотога төштеләр. Кичен Культура йортында очрашу булды. Аннары без, редакция хезмәткәрләре, аларны кечкенә мәҗлескә чакырдык. Анда гомере буена Сабага тугры балалар язучысы Газиз Нәбиуллин, район газетасы редакторы урынбасары Габделбәр Мәннанов, Сабаның фотографы Хәбибрахман Кәримов бар иде. (Кызганыч, ул кичен төшергән фотолар чыкмады, лампа яктысының көче җитмәгән. Тагын да кызганычы – бу кечкенә мәҗлестә утырган җиде кешенең алтысы инде юк.) Өстәлгә мәгърур шешә дә куелган иде. Хәсән абый, аңа кырын карап, акрын гына:
– Бу хәзинә sigor аһәңен алыр бит, – диде.
Ялгыз шешә ачылмыйча ук югалды. Һәм дүрт шагыйрь, берсен берсе алыштырып, шигырьләр укыдылар. Мәҗлесебез шигъри бәйрәмгә әйләнде. Мәйданда шигъри бәйгеләрдә танылган Сибгат абый, Нәби абый, Газиз абый булса да, бу бил алышуда җиңүче-җиңелүче булмады.
Соңыннан Саба урамнарында таң сызылганчы йөрдек. Төн айлы. Көзнең инде ахыры җиткән. Салкын. Ә Хәсән абый яланбаш иде.
– Салкын тидермәгәегез, – дигәч, ул:
– Мин туңмыйм бит, – диде. Безнең борчылуны ошатып җиткермәде, сүзләрен кызуланып әйтеп ташлады: – Юка гәүдә туңмый. Ә йөрәкне туңудан сакларга кирәк.
Шушы вакытта шигыре строфасының өченче юлы аның хәтеренә килгәндер:
Кайсыгызның кулы җылы…
Җитмешенче еллар башында Хәсән абый «Чаян» журналында шигырьләрен еш бастырды. Шигырьләрен калдырып кына китми, үзе укый һәм шунда ук төзәткәли иде. Мин аның иҗат лабораториясен, шигырен ничек язуын белмим. Ләкин редакциягә китергән шигырен шагыйрь Зөлфәткә һәм миңа – без икәү бер бүлмәдә утырып эшләдек – үзе укып күрсәтүе иҗат итүенең барышы иде. Әгәр мин аның шигырендәге берәр җитешсезлекне әйтсәм, ул:
– Qоrale, син sigor аңлыйсың икән бит! – дип шаяртыр иде.
Аның бу сүзләре төгәл, һәм шагыйрьнең шушы сүзләрен аны искә алган саен Зөлфәт белән кабатлыйбыз. Сөенә иде мондый чакта Хәсән абый. «Карале» се үзенә гаҗәпләнүе булса, мактап җибәрүе, нигездә, Зөлфәткә карый иде. Белә, яхшы белә иде Хәсән