Гәп
(Әхәт Гаффар белән әңгәмә)
– Туктале, тукта! Әгәр тау Мөхәммәд янына килмәсә, Мөхәммәд тау янына килә, дисеңме? Уйлап карыйк әле. Тау килми дә килми инде Мөхәммәд янына, бу һәркемгә билгеле. Тау килмәгәч, әлбәттә, Мөхәммәд үзе аның янына бара. Монда нинди хикмәт бар инде, җә?!
– Нигә, әйбәт әйтелгән бит.
– Сүз ике зурлык турында бара: берсе – тау, икенчесе – Мөхәммәд.
– Чагыштыру аша җиңел аңлашыла ул. Әйтик, Сибгат Хәким Чыңгыз Айтматов янына бармаса, Чыңгыз Айтматов Сибгат ага янына үзе килә.
– Алар бит икесе дә глыба! Таулар!.. Мисалың уңышлы түгел.
– Алай булгач… Әгәр Зөлфәт Мөдәррис Әгъләмов янына килмәсә, Мөдәррис Әгъләмов Зөлфәт янына килә.
– Алар бит икесе дә изге. Пәйгамбәрләр! Чагыштыру объектының берсе тау булсын.
– Мөхәммәд пәйгамбәр гел Рөстәм Мингалимгә охшагандыр кебек тоела миңа.
– Мөхәммәд тәмәке тартмаган.
– Филтерлене дәме?
– Күңеле йомшак кеше, гадәттә, каты тәмәке тарта. Шушы Мәскәүдә укымаган язучы белән сөйләшүдән дә авыр нәрсә юк.
– Суң, Мөхәммәд пәйгамбәр башы белән тау янына бара бит. Менә шуны аңлата инде канатлы сүз. Син үзең!..
– Аңла… тау бит Мөхәммәдтән биегрәк. Ә бу әйтемдә нәрсә?! Әгәр Туфан Миңнуллин Камил Кәримов кабинетына кермәсә, Камил Кәримов үзе Туфан Миңнуллин кабинетына керә. Шулай, әлбәттә. Кая барасың! Күз алдына китер әле: председатель өстәл почмагындагы кнопкага имән бармагы белән басуга, чалбарлы секретарь кыз ыспай корпусын боргалап килеп керә һәм шунда ук Камил Кәримовны чакырырга чыгып та китә. Камил Кәримовның үзеннән бер карышка озынрак шагыйрә белән сөйләшеп утырган чагы була, ул, аңардан гафу үтенеп (4 ел культура институтында уку нәтиҗәсе), өстәл артыннан дәррәү куба да председатель кабинетының катлы-катлы ишекләрен бәреп ача-яба (Шәле кайнарлыгы) килеп тә керә. Менә шулай. Мөхәммәднең тау каршына баруы кебек үк инде ул Камилнең председатель кабинетына килеп керүе. Моның нәрсәсенә шаккатасың? Шик тә юк, эш белән кергән уңайдан Камил Кәримов фатир һәм башка гозерләрен дә әйтеп өлгерергә, Никарагуа вакыйгаларына да кагылып алырга мөмкин. Шәле суы күп сөйләшү куәсенә тозны шактый җибәргән. Беләсең микән, Шәле авылы мең дә биш йөз хуҗалыктан тора бит. Хикмәтле як! Бүтән авылларда өй түбәсен гадәттә акка, яшелгә, сарыга буйыйлар. Ә Шәледә… бөтен өй түбәләре дә җете кызылга манылган. Ишеткәнең бардыр: Испаниядә тореадорлар, үгезне котырту өчен, кызыл материя тотып чыгалар. Кызылга күркә дә кабарына һәм «ачкыч бәйләме» шалтырата башлый. Фикерем шул: Шәле кайнарлыгы әнә шул кызыл түбәләрдән килә Камил Кәримовка. Анысы дөрес… Туфан Миңнуллин артык җәелеп китәргә ирек бирмәс аңа (стиль башка…). Димәк, әлеге әйтем халык арасына бөтенләй ялгыш мәгънәдә кереп киткән.
Киресен әйтеп карыйк әле, бөтенләй башка яктан ачылып китәчәк. Тыңла син, Мәскәүдә укымаганың күренеп тора, тыңлый белү культурасына өйрәнергә кирәк. Гариф Ахуновтан үрнәк ал әнә, кешене ул тирәңдә уңлы-суллы