– Лўлилар орасида енгилтак аёллар камдан-кам чиқади. Улар ўз номусларини қаттиқ қўриқлашади. Аммо хато ишлари ҳам кўп.
– Унда нима учун лўлиларни бу қадар ерга уришади? Нима учун лўлилар ўз ирқидан, миллатидан уялиши керак? Нима учун фоҳишалар қўрқмасдан «мен фоҳишаман» дейиши, бесоқоллар ўзининг бесоқол эканини очиқ айтиши мумкин-у, лўлилар ўз лўлилигини тан олмаслиги керак? Бу қандай дунё бўлди? – Самонинг овозида сўнгсиз исён бор эди: – Бунинг сабабини айтинг менга, она! Мен бу ноҳақликни қабул қилолмайман. Кеча бир хотинни кўрдим. Учала қизини ҳам сотяпти. Ҳеч нарса бўлмагандек. Нега номуссиз кимсаларда бор журъат бизда йўқ.
Аёл босиқлик билан унга ҳаммасини тушунтира бошлади.
– Қизим, мана қара, биз шундай бир мамлакатда яшаймизми, бу ерда номусли бўлиш айб саналади. Лўлилар олдиндан камситиб келинган. Аммо анави беҳаёларни одамлар бемалол қабул қилишади.
– Нега? Нима учун ахир?
Аёл бошини эгиб жавоб берди.
– Мен ҳам билмайман, қизим.
Серпил асабий кайфиятда у ердан чиқиб, Серпилнинг олдига борди. Серпил ўзини қўярга жой тополмасди. Само деразадан туриб, дугонасига қаради. Серпил қўлига думалоқ тароқни олганча қўшиқ куйларди:
Тик бошинг ҳеч эгилмаса,
Қайғурма, дил, қайғурма!
Йиғлаганинг билинмасин,
Қайғурма, дил, қайғурма!
У ердан ҳам чиқиб, торкўчалар оралаб уйига қайтаркан, Само дарсликлардан бирини қўлига олиб, зўрма-зўраки дарс тайёрлашга киришди.
Орадан бир неча кун ўтиб, Серпил дўконга кетаётиб, Самони учратиб қолди. Унинг йиғлагани билиниб турарди.
Серпил унинг наздида нажоткор фаришта бўлиб кўринди. Ёлвориб, ундан ёрдам сўради.
– Серпил, илтимос, ёрдам бер. Уйимиздагилар мени эрга беришмоқчи. Биласан, сендан бошқасидан ёрдам кутмайман. Тоқатим тоқ бўлди. Охири Меҳметга ҳаммасини айтдим. «Лўли қизи эканимни билганинг ҳолда менга уйланармидинг?» деб сўрадим. Қаердан жасорат олганимни билмайман. Ўқиган китобларим фойда берди чоғи. Меҳметга ёзган хатимни воситачим Садо орқали юбордим. Ҳозир жуда сиқиляпман. Сен Меҳметнинг ёнига бор, унинг фикрини бир ўрганиб бер. Меҳметдан ҳали жавоб келмади. Сенсиз ўламан, дерди. Ним бўлдийкин?
Серпил паришон аҳволда эди.
– Э воҳ, ишлар расво бўлди. Агар у рози бўлмаса-чи?
Само нима қилишини билмай турарди.
– Нима бўлса, бўлар! Қачонгача буни сир сақлайман? Ҳозир жасорат топиб ёздим. Ахир мен ҳам инсонман-ку, тўғрими? Мени ҳам Худо яратган-ку? «Бу Аллоҳнинг изни. Агар у истаса, менинг онамдан сен, сенинг онангдан мен туғилишим мумкин эди. Самони чақирганимда онам шубҳаланди. Мени кўчага ҳам чиқармай қўйди. Онам бозорга кетганидан фойдаланиб, сенинг ёнингга қочиб келдим.
Серпил ҳам акасидан қўрқарди.
– Мен Меҳметларникига борганимни билса, акам мени тириклай гўрга тиқади. Аммо, начора. Сен учун ҳаммасига розиман. Ҳозир бораман.
Серпил кўп ўтмай Меҳметни