Мәхәлләдә яшәүчеләрнең барлык шатлык-куанычлары, кайгы-хәсрәтләре Юкәле мулласына мәгълүм иде. Кайсы гаиләдә бала көтәләр? Кайсы хуҗалыкта ир белән хатынның боткалары пешми башлаган? Кемнәрнең язгы чәчүгә чыгарга орлыклары җитми, кемнең аты, кемнең сыеры бәлагә юлыккан? Һәм шулай илле йортлык мәхәлләдәге һәр яңалыкны, һәр куанычлы яисә хәсрәтле хәбәрнең барысын да хәзрәт башкалардан алданрак белергә тырыша иде. Кайбер муллалар мәхәлләдәге хәлләрне үзләренең куштаннары, ягъни махсус тоткан шымчылары аша беләләр. Яныңа куштаннарны сырыштыру, бигрәк тә шымчы тоту, зур гөнаһ санала, өстәвенә мәхәлләнең бердәмлеген, мөселманнарның бер-берсенә булган ихтирамын үзара җылы аралашу мохитен юкка чыгара. Әлеге хакыйкатьне Лотфулла хәзрәт яңа урында эшли башлау белән аңлап алды һәм көче җиткән кадәр бу эшкә каршы торырга тырышты.
Аяз көнне яшен суккандай булды хәзрәтне кулга алу. Иң элек аны колхозга керергә кыстап карадылар. Башта тынычрак үгетләделәр, каршылыгын сизгәннән соң, куркытып, янап һаваландылар. Риза булмады хәзрәт. Күмәк хуҗалыкка инанмагач, нишләсен. Ышанырга бик тырышып карады. Бер караганда, чыннан да, күмәк хуҗалыкта ат урынына машина җигү, кешеләргә үзләре яраткан, кулларыннан килә торган эшнең нәтиҗәлелеген күтәрү мөмкинлеге дә бар шикелле. Берләшкәч, милек кемнеке була соң? Большевиклар, милек уртак, ягъни колхозга кергән һәммә кешенеке була, дип үгет-нәсыйхәт алып баралар баруын… Әмма һәр бәндә үзе ягыннан караганда «мин» бит ул. Колхоз милкендә үз өлеше барын белгәнлектән, ул милек башкаларныкы арасына кереп югалганлыктан, күмәк хуҗалыкка керүчеләр йә колхоз милкен үзләренеке дип ышанып йөриячәкләр, йә булмаса бөтенләйгә кул селтәп, бу милек барыбер минеке түгел, бу миңа барыбер чит милек, дип, аны кулларыннан килгәнчә туздырырга тотыначаклар. «Колхозга керергә» дигән карарны чыгаручылар арасында шуны аңларлык кеше булмады микәнни? Бу карарны дөм томана кешеләрнең чыгаруы мөмкин түгел. Димәк, крестьяннарны берләштерүдә Лотфулла хәзрәтнең зиһене