Син икәнен күрмәдемләй,
Синең белән утырыргай
Элегерәк белмәдем.
Һәм менә шулай рәттән унлап җыр.
Ай-һай, кияү, син икәнсең,
Чикләвек төше икәнсеңләй,
Мәҗелестә ут-тырыргай
Мирауай кеше икәнсең.
Ай-һай, кияү, яратам ла,
Бер күрергә җан атам.
Ике күреп бер сөйләшсәм,
Хәсрәтемне таратам…
Бәлки, бу – картның әзер репертуарыдыр? Күрше булганлыктан, мин аны төрле мәҗлесләрдә күрдем, һәрберсендә җыр белән җиңеп чыга иде.
Кичке җырлы уеннар, урамда җырлап йөрүләр инде бетте. Тормыш шулай үзгәрештә. Боларны инде һич тә кире кайтарып булмый. Сүз ул турыда бармый. Сүз әнә шул җырларны, шул гадәтләрне тарихи материал буларак кәгазьгә төшереп калдыруның, аларны сәхнәдә, халык күңелендә саклап калуның кирәклеге турында гына бара.
…Җырлы уеннар һәм урамда гармун белән җырлап йөрүләрнең бетүенә түбәндәге хәлләр сәбәп булды. Сугыштан соң авылга техника керде. Дөньялар гизеп кайткан егетләр, кичләрен велосипедка атланып, әллә ничә чакрым ераклыктагы авылларга кызлар янына йөри башлады. Техника араларны якынайтты – монда инде урамда җырлап йөрергә вакыт та калмый иде. Мотоцикл алу модага кереп китте. Авылда мотоциклы яки машинасы булмаган егетне бөтенләй егеткә дә санамыйлар. Сугыштан соң ике рәтле төймәле гармуннар күбәйде. Бераздан Казан, Шуя фабрикалары хромка гармун чыгара башлады. Хромкада уйнарга өйрәнү тальян белән чагыштырганда бик ансат, авылда гармунчы күбәйде. Хромка тиз уйнала торган көйләр, бию көйләрен башкару өчен уңай. Озын көйләр кысрыкланды. Ул арада военкоматка йөрү, армиягә китү өчен машиналардан файдалана башладылар. Урам әйләнү, җырлап йөрүләре дә бетә барды. Клубта күбрәк кино күрсәтелә башлады. Яңа заман яшьләрен, әлбәттә, кино сәнгате йотты. Клубларга бильярд, шахмат, теннис һ.б. уен җиһазлары алынды. Җәй көннәрендә клуб бакчаларында волейбол уеннары оештырыла башлады. Шулай итеп, ат адымына, әкренләп җырлап йөрүгә корылган бик күп йолалар күмелеп калдылар. Заман үзенең яңа йолаларын тудыра бара…
Уен җырлары һәм урам җырлары исә яшьләрдә үз авылына, үз туфрагына мәхәббәт тәрбияләү буенча озак еллар файдалы хезмәт иттеләр дә тарих сәхнәсеннән төштеләр.
Һәрнәрсә агышта, һәрнәрсә үзгәрештә. Тормышның кануннары шундый…
Мин бу язмаларымны тәмамлап утырам. Күрше квартирада радио кабыздылар. Анда яңа заман авазы белән сугарылган классик музыка галибанә яңгырап бүлмәне тутырды. Нинди бөеклек, югарылык… Джон Льюисның пьесасын Американың хәзерге заман джаз-квартеты һәм кыллы инструментлар квартеты башкара икән. Мин каләмемне куеп ирексездән музыка дөньясына чумам һәм күзләремне йомам… Шулвакыт минем күз алдыма сугыш авырлыкларын җиңеп чыккан сыкранмас халкым килеп баса. Әнә алар тальян гармун белән эштән соң урамда җырлап йөриләр. Әнә алар җырлый-җырлый сөешәләр, кавышалар, бәйрәм итәләр. Җыр белән алар изге Ватанны сакларга сугышка чыгып китәләр. Җыр белән үләләр. Ләкин илгә җиңү җырлары калдыралар.
Алай да чишмә бар әле…
Чишмәләр