Ochrona ludności. Wybrane problemy. Bogdan Michailiuk

niesieniem pomocy medycznej poszkodowanym, jest niszczenie i neutralizacja TŚP128 w rejonie awarii.

      Wśród najważniejszych celów (etapów w realizacji na tym polu) można wskazać129:

      1. wyznaczenie rejonu zniszczenia – podział rejonu awarii;

      2. ograniczenie źródła emisji gazu, wycieku cieczy, rozsypu substancji stałej;

      3. ograniczenie proliferacji uwolnionej substancji:

      • do atmosfery poprzez stawianie kurtyn wodnych czy obniżenie intensywności parowania;

      • do wód powierzchniowych przez uszczelnienie systemu kanalizacyjnego;

      • do gruntu i wód gruntowych przez wydzielanie rowów wyłożonych folią;

      4. zbieranie mechaniczne i sorbentowe toksycznej substancji i jej transport do rejonu zniszczenia;

      5. neutralizację toksycznej substancji w rejonie awarii bądź w określonym miejscu;

      6. oczyszczenie i neutralizację rejonu awarii z pozostałości TŚP.

      Każda ze służb ratowniczych w odmienny, charakterystyczny dla siebie sposób dokonuje podziału rejonu akcji ratowniczej. Ogólnie można by przyjąć za uzasadniony podział rejonu akcji ratowniczej na trzy strefy (zob. rysunek 6):

      1. strefa I – strefa zniszczeń;

      2. strefa II – strefa pomocnicza;

      3. strefa III – strefa czysta.

      Ratownictwo i ochrona ludności stanowią obszar w obowiązującym porządku prawnym regulowany wieloma ustawami i aktami wykonawczymi. Kompetencje i zakres działania pozostają rozproszone pomiędzy liczne podmioty władzy publicznej oraz organizacji pozarządowych130. W warunkach życia codziennego do ochrony ludności, w tym ratownictwa, przeznaczone są etatowe, wyspecjalizowane jednostki, których zadaniem jest udzielanie niezbędnej pomocy131. Nadrzędna odpowiedzialność za niesienie pomocy w sytuacji zagrożenia o charakterze wewnętrznym lokalnie spoczywa na samorządzie, tj. gminie, powiecie. Wszystkie wyższe szczeble pełnią funkcję organów koordynujących, gdy lokalne zdarzenie przeobraża się w lokalny kryzys, wymagający wdrożenia działań strategicznych oraz w czasie wojny, wymagającej zaangażowania organizacji pozarządowych, które dysponują liczącym się wówczas potencjałem osobowym i technicznym do działań w zakresie ochrony ludności132.

      Jak słusznie akcentują autorzy Programu ratownictwa i ochrony ludności na lata 2014–2020133, kluczowe znaczenie dla skutecznej ochrony ludności ma zdolność państwa do zapewnienia właściwej pomocy medycznej oraz udzielania doraźnej pomocy ratowniczej w sytuacjach zagrożeń. Za pierwszą z tych funkcji odpowiedzialność ponosi system Państwowe Ratownictwo Medyczne (PRM), zaś druga jest realizowana przede wszystkim przez Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG), wspierany przez ochotnicze straże pożarne oraz gros społecznych organizacji ratowniczych134. Powyższe pozwala na konstatację, iż ratownictwo znajduje się na liście zadań systemu ochrony ludności.

      3.3. Obrona cywilna a ochrona ludności

      Termin „ochrona ludności” mieści się w zbiorze pojęć, które intuicyjnie rozumiane są powszechnie stosowane w dokumentach prawnych.

      W świetle unormowań międzynarodowych określenie „obrona cywilna” oznacza wypełnianie wszystkich lub niektórych zadań humanitarnych, mających na celu ochronę ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami wynikającymi z działań zbrojnych lub klęsk żywiołowych oraz przezwyciężanie ich bezpośrednich następstw, jak też zapewnienie warunków koniecznych do przetrwania135. Do tego typu zadań można zaliczyć następujące:

      1. „służba ostrzegawcza;

      2. ewakuacja;

      3. przygotowanie i organizowanie schronów;

      4. obsługa środków zaciemnienia;

      5. ratownictwo;

      6. służby medyczne, włączając w to pierwszą pomoc oraz opiekę religijną;

      7. walka z pożarami;

      8. wykrywanie i oznaczanie stref niebezpiecznych;

      9. odkażanie i inne podobne działania ochronne;

      10. dostarczanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia;

      11. doraźna pomoc dla przywrócenia i utrzymania porządku w strefach dotkniętych klęskami;

      12. doraźne przywrócenie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej;

      13. doraźne grzebanie zmarłych;

      14. pomoc w ratowaniu dóbr niezbędnych dla przetrwania;

      15. dodatkowe rodzaje działalności, niezbędne dla wypełnienia któregoś z zadań wyżej wymienionych, w tym planowanie i prace organizacyjne”136.

      Zasadniczym aktem prawnym137 regulującym problematykę obrony cywilnej (w tym również ochrony ludności) na gruncie polskim jest ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. W myśl jej zapisu obrona cywilna realizuje następujące cele138:

      1. ochrona ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej oraz dóbr kultury;

      2. ratowanie, udzielanie pomocy poszkodowanym podczas wojny;

      3. współpraca w zwalczaniu klęsk żywiołowych oraz zagrożeń środowiska, a także usuwanie ich skutków.

      Istotą jest ochrona ludności cywilnej i osób cywilnych139 przez realizację stosownych w tym zakresie działań administracji publicznej oraz indywidualnych, ukierunkowanych na zapewnienie bezpieczeństwa życia i zdrowia osób oraz ich dóbr materialnych, dóbr dziedzictwa narodowego i środowiskowego. Ma na celu utrzymanie sprzyjających warunków środowiskowych dla ich przetrwania, pomocy socjalnej i psychologicznej ofiarom, osłony prawnej oraz ich przygotowania edukacyjnego i sprawnościowego do właściwego zachowania się w czasie katastrof, klęsk żywiołowych i konfliktów zbrojnych, a także bezpośrednio po ich wystąpieniu140