Saartjie
Omnibus 6
Saartjie se moleste
Saartjie se dagboek
Saartjie se gevaar
Bettie Naudé
Human & Rousseau
Voorwoord
Dokter Jan Baumann se groot dubbelverdiepinghuis teen die heuwel het ’n pragtige uitsig oor die vallei. Op ’n helder, sonnige dag kan ’n mens vanuit Saartjie se venster op die boonste verdieping Johannesburg se wolkekrabbers sien.
Lynnekom word as ’n voorstad van Johannesburg beskou, maar dit is ’n stil plekkie met ’n tipies plattelandse atmosfeer. Al die inwoners ken mekaar en kom goed oor die weg.
Op die oomblik is die hele vallei in ’n sagte, rooi skynsel gehul. Dit is skemer – ’n tyd van vrede.
Maar skielik word die stilte verbreek deur ’n klavier wat hard in dokter Baumann se huis gespeel word. ’n Opgewekte deuntjie weerklink deur die buurt.
Dan begin iemand sing. Dis ’n pragtige, suiwer stem.
Menige inwoner se voete begin op maat van die vrolike musiek tik. Hulle glimlag en sê met ’n teer kyk in die oë:
“Die Saartjie … Ai, dié Saartjie …”
1
Hier’s ons weer!
Al is Lynnekom ’n voorstad van Johannesburg, heers daar nog ’n tipies plattelandse atmosfeer hier. Die mense wat hier woon, voel hulle bly in ’n klein dorpie.
Lynnekom lê in ’n pragtige vallei tussen twee heuwels. Teen die helling van die een koppie staan dokter Jan Baumann se groot dubbelverdiepinghuis en dit is waar Saartjie woon. Haar kamer is op die boonste verdieping en as dit mooiweer is, kan sy Johannesburg se wolkekrabbers duidelik op die horison sien.
Dit is deesdae besonder stil in Lynnekom. Hier is vir ’n verandering rus en vrede. Die kinders – gewoonlik met Saartjie aan die voorpunt – baljaar nie soos gewoonlik nie. Dit is amper die einde van die kwartaal en eksamentyd. Soggens is die kinders op skool en in die middae sit hulle net agter hulle boeke en leer … en leer …
Die grootmense geniet hierdie ongewone stilte en vrede natuurlik terdeë. Hulle wens eintlik die kinders skryf altyd eksamen!
In Saartjie se kamer is dit ook doodstil. Sy sit en leer, al is die boeke voor haar toe. Sy volg die wenk wat die hoof vanoggend vir hulle gegee het: Hulle moet leer totdat hulle dink hulle ken die werk en die handboek dan toemaak en vir hulleself vrae oor die werk vra.
Dit is wat Saartjie nou doen. Sy is besig om haarself te toets, maar dit werk nie so goed nie. Haar gedagtes dwaal aanhoudend af van die vervelige vak wat sy oormôre moet skryf – natuurwetenskappe.
Sy dink aan die verskillende eksperimente. Wat moet sy nou weer alles in die proefbuis verhit? Sy dink aan verskillende simbole. Sy wonder hoekom vaste stowwe en gasse en sulke goed nou eintlik simbole moet hê. Water is H2O – maar hoekom kan ’n mens nie sommer net van water praat nie?
“Aag,” sê Saartjie hardop vir haarself en sug moedeloos. Haar gedagtes dwaal al verder van die droë leerwerk af weg.
Saartjie Baumann is veertien jaar oud en in graad nege aan die beroemde Hoërskool Saamwerk in die stad. Sy is ’n mooi, lewenslustige meisie met kort, donker krulhare en helderblou oë. As sy glimlag, verskyn daar twee kuiltjies in haar wange en daar is ’n paar oulike sproetjies op haar effense wipneus se brug.
Saartjie se twee boesemvriendinne, wat ook in Lynnekom woon, is Anna Strydom en Lina Rens. Hulle drie is in dieselfde klas en al jare lank maats. Die meisies staan van hul laerskooljare af bekend as die Drie Muskiete. Anna woon net langsaan Saartjie-hulle.
Saartjie en Anna is al maats vandat hulle babas was. Lina het eers by hulle aangesluit toe hulle in graad vier was.
Lynnekom se mense het al ’n spreekwoord wat sê: “Waar Saartjie is, gebeur daar altyd iets,” maar op die oomblik is dit nie die geval nie. Saartjie is te besig om te leer. Of ten minste, sy probeer, maar eintlik sit sy die meeste van die tyd net voor haar en uitstaar.
Saartjie dink aan Anna en Lina. Sy wonder met watter vak hulle besig is. Die graadneges skryf môre sosiale wetenskappe. Saartjie leer dit nie, want sy hoef nie – sosiale wetenskappe is een van haar sterk vakke. Maar natuurwetenskappe!
“Gonna!” sê Saartjie weer hardop vir haarself en sug vir die soveelste keer swaar. “Ek sal moet leer!”
Sy dwing haar dwalende gedagtes terug na natuurwetenskappe toe, maar dit is nie lank nie of sy dink aan alles behalwe proefbuise en simbole.
Dit is so lekker buite in die son en hier moet arme sy nou tussen vier mure sit en leer – amper soos ’n gevangene in die tronk.
Dit is so stil en warm in die tuin dat sy die sonbesies duidelik kan hoor sing. Saartjie wonder wie het skool uitgevind. Maar eintlik is skool nie te erg nie. Sy wonder meer wie eksamens uitgevind het. Skoolgaan sou heel lekker gewees het as dit net nie vir eksamens was nie. Saartjie se gedagtes flits nou van die een onderwerp na die ander – dinge wat hoegenaamd niks met skoolwerk te doen het nie.
Sover was dit ’n baie goeie jaar. Sy het, soos haar boetie Apie sou sê, sommer propperlies naam gemaak. Saartjie het twee goue medaljes vir klavierspeel op die kunswedstryd gewen en sy het in die eerste kwartaal se swemgala vyf eerste plekke losgeswem!
Saartjie glimlag salig by hierdie gedagte. Volgens die skoolhoof het ’n leerder nog nooit in die skool se geskiedenis so ’n prestasie behaal nie. Sy was boonop ook die onder-vyftien-netbalspan se kaptein en het seker gemaak hulle wen die beker in hul afdeling.
Ja-nee, dit was ’n fantastiese jaar, alhoewel Saartjie aan haarself moet erken dat dit miskien nie op die gebied van skoolwerk so fantasties gegaan het nie. Die akademie het vanjaar nie tweede by haar gekom nie, maar omtrent sesde!
En nou het die dag van afrekening aangebreek. Dit is eksamentyd.
“Maar nou sit ek nog steeds aan ander goed en dink in plaas daarvan om te leer,” prewel Saartjie toe sy agterkom hoe haar gedagtes al weer al hoe verder weggedwaal het.
Sy dink nou aan die nuwe mense wat onlangs Lynnekom toe getrek het, en aan die vakansie.
Haar pa is te besig by sy praktyk, so hulle gaan nie vir hierdie tien dae weg nie, behalwe as daar miskien ’n wonderwerk gebeur. Saartjie hoop met haar hele hart dinge verander oornag en hulle kan wel ’n bietjie weggaan.
Dit is darem snaaks dat die Kaapse skole al klaar gesluit het. Sy wonder hoekom al die provinsies nie op dieselfde tyd vakansie kry nie. Sy wonder ook oor die nuwe intrekkers se sestienjarige seun wat in die Kaap skoolgaan. Die De Jagers het sommer met die intrapslag al trots vir almal in Lynnekom van hom vertel. Sy naam is Louis en hy is glo sterk en slim en alles wat wonderlik is.
Saartjie glimlag. Sy sal daardie ou graag self wil sien om seker te maak hy is regtig so wonderlik soos wat sy pa en ma sê hy is. Sy het gehoor hy kom vir die vakansie Lynnekom toe nadat die Kaapse skole gesluit het. Dit beteken Louis de Jager is seker nou al hier. Wanneer sy klaar geleer het, gaan sy ’n draai daar verby die nuwe mense se huis stap en kyk of sy die wonderwerk iewers sien.
Maar Saartjie moet nou eers leer en nie so aan allerhande goed sit en dink nie. Sy probeer konsentreer. Haar voorkop is eintlik geplooi. Sy loer vinnig spieël toe om te sien hoe sy lyk as sy so hard konsentreer.
Saartjie hou van wat sy in die spieël sien. Dit lyk nogal indrukwekkend as sy so sit en konsentreer. Sy lyk vreeslik geleerd as sy so frons. Sy knipoog vir haarself en glimlag. Sy hou daarvan en knipoog weer.
Haar gedagtes begin weer afdwaal. Sê nou maar net sy is eendag ’n beroemde aktrise in Hollywood