Byna oorhaastig, asof hy dalk sou kon omspring, kies hy die voetpad tussen die melkbosse en blinkblaarbosse deur; so het Dewald die plantegroei aan hom uitgewys. Hy steek die stofpad oor wat die slagaar van die lintvormige klein nedersetting vorm. “Boontoe” en “ondertoe”, so lui dit.
Hy begin stadigaan besef dat hy nie baie maklik aansluiting by hierdie mense sal vind nie. Losweg aangenaam verkeer, ja, maar nie inherent deel word nie. Hierdie landskap en sy inwoners word nie maklik geopenbaar nie. Hy is nie ’n boorling nie.
Almal is bedrywig, hardwerkend, besig om op koorsagtige wyse ’n bestaan aan die weerbarstige oewer te ontworstel. Hier oorheers die arbeid van die hande. Hier is slegs plek vir gereedskap, mense en diere wat hoogs funksioneel is. Geen sagte oord vir ’n gekwelde siel nie.
Dis bo alles ’n basiese lewe. Jane Venter het eenvoudige kos opgedis: sag gestoofde bokvleis, stoweperskes, stampmielies. “Blamaans op Sondae,” het sy met selfvertroue gelag.
Die veeleisende ou skoonpa, oom Ou-Deew, hanteer sy met redelike gemak. Sy is een kwart Engels van afkoms en as die ou te veel raas en kla, slaan sy oor na Engels. Die “volksverraad” gee hom dan stilstuipe en almal kan hulle normale gang gaan, lag Dewald onderlangs.
Oom Ou-Deew se stories was eindeloos, en die egpaar het vir Nelis wenkbroue gewikkel toe hy begin vertel van die trop mak ganse wat sy oorle’ pa gehad het wat elke aand op ’n sekere plek amok gemaak het wanneer hulle aangejaag word, “tot my oorle’ pa eendag sou uitvinne …”
Sy skoondogter het taktvol dog ferm onderbreek “dat die meneer moeg is na die treinreis en seker ’n uiltjie wil gaan knip”, waarop die ou vererg teengekap het: “Uiltjies, ja, maar ganse tel niks, niks. Dis ook oor julle jonger geslag nooit na iets wil luister nie, dat julle nooit iets sal weet nie.” Dis slegs die vernuftige tienjarige Fransie wat sy oupa se storie aan tafel graag enduit wou hoor, maar sy ma het hom kundig koudgelei.
Dis waar, hulle is dankbaar oor sy koms. Hulle, of Dewald altans, aanvaar sy motivering van ’n stiller plek sonder buitemuurs, al is dit tydelik, ter wille van voltooiing van sy studie. Maar hy is en bly iemand wat sy brood in die skaduwee verdien. En so sal hy ’n vae gestalte in hulle ervaringsveld bly, veral as hy nie tussen hulle woon, onder een dak nie. So maak hy hom wys. So vergoeilik hy sy voorneme om van die losiesaanbod gebruik te maak.
Die versoeking is groot om by die oopstaande agterdeur met gaasdeur aan te meld, want dit lyk na die mees logiese ingang. Hy is bewus van kombuisgeluide, en die lokkende geur van pangebakte vleis of wors walm na buite.
Liewer nie hierdie kant nie, besluit hy dan, al is hy waarskynlik reeds raakgesien. Nie te gou te eie raak nie. Hierdie saak moet op formele vlak geloods word. Daarom stap hy om na die eintlik ondienlike voordeur, wat ook oop staan hoewel ’n toegerankte stoepie dit beskut.
Sou hulle vanuit die kombuis sy doelgerigte gang vanaf die rantjie tot hier dopgehou het? Of is hulle te besig? Daar is nie die gegons van stemme wat mens in die gesellige aandsamesyn sou verwag nie. Stil mense, dus.
Die toegerankte stoepie, saam met die watervoor wat naby verbyloop, kompleet met bruggie, gee ’n suggestie van koelte. ’n Ronde klip dien as deurstop. Hy klop. Te lig, huiwerig. Hy klop weer, vas van plan om hakskene te wys as daar nog ontsnapkans is. Hoe het hy tog so ’n twyfelaar geword?
Dan hoor hy voetstappe uit die binnehuis aankom. Hy weet sommer dat dit Nida is. Haar tred is, net soos sy, beheers. ’n Oomblik lank voel hy ’n vreemde roering in hom: om ’n vrou se voetstappe in jou huis te hoor, stemmig en bekend. En hy dink, vir die soveelste keer: ek moes met Reinet getrou en haar saamgebring het. Hoe onmoontlik kan dit immers wees? Hulle is verlief genoeg. ’n Fraai klein bruilof, en siedaar. Sy sou kon aanpas. Hy vermoed ’n sterk vermoë tot aanpassing by ’n vrou, enige vrou, wat met oorgawe haar keuse gedoen het.
Nida Thirion lyk ietwat afgerem van dagwerk en hitte. Maar sy is so volkome geakklimatiseer, deel van hierdie stuk natuur, dat haar voorkoms by hom verbygaan. Sy sou misplaas lyk as jy haar deur ’n ring sou kon trek. Hy hou nogal van die tikkie onbestudeerdheid in haar houding, net genoeg om te kenne te gee dat voorkoms vir haar nie deurslaggewend is nie. En tog sal sy nooit slordig of onnet kan lyk nie. Sy is kompleet, dis die woord wat in sy kop kom.
Hy is bly dat sy nie verbaas lyk, onkant betrap nie. “Ag, my ma se voorbarigheid,” sê sy net terwyl sy haar hande oopgooi. “Ek hoor sy het gister vir Dewald gebel voor jy nog behoorlik by jou deur in was.”
“Dit maak nie saak nie. Dit was moedig van haar, want sy ken my nie.”
“Ja, maar sy plaas jou in ’n moeilike posisie. Wie sê jy wil by enigiemand bly?”
“Ek het die saak goed deurdink, en ek wil. Voorlopig, altans. Dis baie alleen daar bo teen die rant, en ek is nie ’n raakvatter in die huis nie.”
“My ma verstom my,” is haar enigste reaksie. “Sy is normaalweg nie een … maar toe maar. Meneer Hoffman, jy kon maar by die kombuisdeur ingekom het, aangesien die huis agterstevoor gebou is.”
Hy vestig nie nou haar aandag daarop dat die “meneer”-storie reeds aangespreek is nie. “Ek kom op ’n besige uur. En julle dae is lank.”
“Vir jou seker meer as vir ons.”
“Ja, dis asof ek al weke hier is. So ’n vreemde gevoel van alles-weet.”
“Dalk het ’n mens ’n soort voorkennis van al die fases in jou lewe.”
“Wat sou die ergste wees: die voor- of die nákennis?” Hiermee het hy tog ’n stukkie van sy lewe teenoor haar uitgeblaker; dat hy deur iets ergs gegaan het.
“Ek het gehoor jy was saam met Dewald dorp toe,” stuur sy weg van die erns. “Hier hoor mens alles van almal, dit moet jy maar weet. Maar toe maar, my ma het klaar die bed oorgetrek. In die buitekamer,” voeg sy bedagsaam by.
Hy is so dankbaar daaroor, dat sy dit moet raaksien. Sy gee ’n laggie. “Sy het omtrent gewoel. Uitgedra en ingedra.”
“Is die buitekamer nie jou broer s’n nie?”
“Hy slaap partykeer daar as hy deurnag water lei, dan moet hy heen en weer. Of hy slaap hier op die stoep of sommer op die kaal werf. Maar hy het ook ’n huiskamer. My ma verkies dit, om hom beter te bederf.”
“Gelukkige seun. My ma is vroeërig dood.” Sy kyk so sprekend na hom dat hy vinnig byvoeg: “Ek het darem ’n broeis ousus.”
“Dan voel ek beter. In elk geval, my ma het gou vir hom koffie gevat, hy lei wingerd nat. Het net kom melk, toe is hy weer weg. Kom binne.”
“Dis koeler op die stoep,” besluit hy, en wonder waar sy altyd vir Boel ontvang. Hy sien nou die kateltjie onder ’n seil, dan seker Arno s’n.
“O, my ma sal jou wel innooi. Sy is een vir die sitkamer vir ménse,” klik sy. “Ek wil net sê: ek het niks met die losiesstorie te doen nie, nè, meneer Hoffman.”
“Ek sou anders kon dink jy het my jammer genoeg gekry gister,” sê hy eerlik. “Dis goed ek kon eers daaroor slaap. Ek voel al minder pateties. Beter versorg, en my goed is bymekaar. Ek kon die klaskamer in orde begin kry.”
“Goed dan. Ek sal jou en my ma alleen los om die saak te bepraat. Arno lei water. Of die lusern afgesny is of nie, water lei is daar altyd.”
“Dis reg, gaan jy gerus met jou aandwerk aan.”
“My ma hou meer van die buite- as binnelewe. Verkieslik haar hoenders. Ek het maar so stadigaan begin aandete maak.”
“Die aroma vertel my.”
“Moet jou nie laat flous nie. Enigiets in ’n pan gegooi, ruik lekker.”
Die gesprek is wat haar betref voltooi, afgerond.