Die aandkoelte lok hom, ’n klam, vars reuk wat uit die aarde opkom maar beslis ook van die rivier se kant af indrywe. “Sal dit voor op die wa wees as ek afstap na jou ma en broer toe?”
“Gaan gerus.”
Sy staan saam met hom buite op die kaal stukkie werf en beduie hoe hy moet loop: verby die hoenderhokke en houthoop, met die bruggie oor die grootvoor, en dan sal hy hulle by die punt van die wingerd sien.
Hy lei af dat die boerderye hier klein dog intensief is, anders as op ’n uitgestrekte vee- of saaiplaas. Wisselbou verklein die risiko van een groot misoes. Lusern, katoen, wingerd, tussenin los oeste, peulgewasse soos lensies of wat ook al. Besproeiing is ’n harde baas, sê Dewald. Wat jy plant, moet jy natlei, anders vergaan alles en die halfwoestyn vat terug wat aan hom behoort. Heeltyd op die agtergrond hoor Nelis dan ook, selfs nou in die laat namiddag, die gepols van waterpompe naby en ver.
Hy bereik die sementvoor waarin die troebel water met ’n geringe klotsing vloei, geen druising of kolking nie. Dis vreedsaam en koel, hy begeer om nakend in te duik en af te koel, van buite sowel as van binne.
Gou gewaar hy die bont rok met die ligter vlek van ’n voorskoot. Dit moet Arno wees wat langs haar op ’n kweekwalletjie sit. Hy hou ’n bekertjie na sy ma toe uit, en sy buk om dit weer vol te skink uit die aluminiumketeltjie. Sy is op hierdie oomblik die oermoeder. Die toneeltjie geskied so vertroulik dat Nelis soos ’n indringer voel. Daar is nog geleentheid vir hom om om te draai, want hulle het hom nie gewaar nie.
Maar nou ja, dis in die eerste plek nie hy wat hierom gevra het nie, maar die vrou self. Hulle gewaar hom wel toe hy naby kom. Leen Thirion kom dadelik nader, vee haar hande aan haar voorskoot af, stryk oor haar hare. Arno staan ook op en slaan sy broek se sitvlak skoon. Hy is om en by dertig, goed gebou en nie onaantreklik nie, maar die teruggetrokke uitdrukking op sy gesig sal verhoed dat hy in geselskap opval.
Sterk ooreenkoms met Nida is daar nie. “Ou Leen se kind,” het Boel hom bestempel met kwetsende uitgesprokenheid, en so is dit. Hulle het nie Nida se stil trekkrag nie. Of misgis hy hom in Leen? Sy is tog nie ’n alledaagse tannie nie. Maar soos die twee hier saam verkeer, vorm hulle ’n eenheid waarbuite Nida staan.
’n Oomblik lank wil hy haar bejammer omdat die twee so gesellig saam is en sy moet die aandtake verrig. Of verkies sy die alleenheid? Dring hy, die vreemdeling, haar klein private spasie binne?
“Ek is Nelis Hoffman,” stel hy hom voor toe mevrou Thirion hom met ’n opflikkering van haar skerp bruin oë aankyk. Sy kan nie te oud wees as Arno haar oudste is nie, maar die son en weer het met haar vel gewerk. Haar hare is dig maar grys gespikkel en in ’n argelose vlegsel om haar kop gedraai en vasgesteek.
Sy bied hom haar hand aan, fyn van been maar hard gewerk. “My seun Arno, meneer,” stel sy met kwalik onderdrukte trots voor. Nelis weet sommer hy is haar witbroodjie. Dan sou Nida wel haar pa s’n gewees het.
“Bly te kenne,” sê Arno, en die woorde lê ietwat ongewoon op sy tong. “Ons hoop u sal gelukkig hier tussen ons Driekolkers wees,” voeg hy vindingryk by.
“Meneer kon maar gister al gekom het, meneer sit so in die verwaarlosing daar bo.”
Dis soos hy van die begin af vermoed het: hy daar bo, en al die ander hier onder waar alles aangaan.
“Nee wat, die Venters het omgesien en ek was vanmôre ook saam Roosville toe. Ek kon die nodigste kry.”
Sy lyk effens afgehaal. Die geselskap is ook meteens kapot, sodat hy besluit om ’n wending daaraan te gee. “Oor mevrou se aanbod van losies, staan dit nog?”
Hy voel dat sy hom tersluiks dophou, weeg en oorweeg. Haar oë wat ’n mens amper priemend sou kon noem, laat hom egter kriewelrig voel. Wat is per slot van sake die motief agter haar aanbod? Hy hoop dis geld, dan sal hy verstaan en hom blymoedig daarby neerlê.
“Die stukkie wingerd lyk goed, meneer Thirion,” raai Nelis, want hy weet nie of dit waar is nie.
Arno volg sy blik en merk byna bedruk op: “Die hele stuk was amper in sy peetjie. Blaaspootjie.”
“Het druiwe dan pote?” grinnik Nelis. “Ek sou dink vee moet dit kry.”
“Wel, dis vir my die teken dat wingerd nie vir my is nie. Lusern vra die minste en gee die meeste.”
Dit klink nie na ’n vooruitstrewende beleid nie. Dit moet die spontane stukkie gesprek tussen haar seun en die vreemdeling wees wat die deurslag vir mevrou Thirion gee. “Ja, meneer, die aanbod staan nog. As meneer dinge sal vat soos dit kom.”
Hy kyk na die keteltjie: “Is daar dalk solank ’n orige dronkie vir ’n dorstige?”
Arno spoel sy erd-af bekertjie onder die sluis uit, en Leen skink. Nou is sy op bekende terrein en sy blom. “Dis bietjie afgekoel en swart, maar ons drink hom maar so, meneer.”
“Dis rêrig lekker.” Nelis bedoel dit. Hy het lank laas iets oor sy lippe so deeglik geniet. Die lou swart koffie is taamlik soet, maar dit gee hom genoeë, hier waar die aandkoelte insypel en die dag se hitte verplaas. Die geruis van die rivier kom tot hom soos ’n verre, vroeë wiegelied.
Leen Thirion ontspan. “Dit lyk darem meneer is nie vol fiemies nie.”
“Nida … u dogter, praat van ’n buitekamer. Neem ek nie dan jou kamer af nie, Arno?” waag hy die voornaam.
Sy ma spring hom voor. “Nee, glad nie, meneer moet maar net self help inrig.”
“Kan Ma dit dan ook nog op Ma vat?” vra Arno twyfelend. Hy trap die graaf goed weg in die ryk, klam grond. Die geur daarvan styg op na Nelis se neusgate sodat hy diep en milddadig inasem.
“Hoekom nie? En dis tog vir jou ook geselskap, my kind. Jy sluit jou so af van jongmense.”
Aan die manier waarop Arno ’n kluit met die agterkant van sy graaf platslaan, is dit duidelik dat hy nie juis met haar saamstem nie.
“Wat reg is vir Ma, is reg vir my,” gee hy bes, dalk omdat dit die minste moeite is. “Verskoon tog, ek moet afsit maak.” Arno begin grond wegspit en gorrelend loop die leiwater ’n nuwe akker binne. Dis kalmerend, besluit Nelis. Hy sal ure lank kan kyk na hierdie geseglike leiwater.
“Kom ons gaan huis toe, ons kan darem nie so hier in die oopte staan en praat nie.” Leen laat vir Arno agter en lei die pad huis toe.
Die ontwyking stel hom, snaaks genoeg, op sy gemak. Sy wil tyd wen, en hy verkies dit bo oorgretigheid. Hy dra vir haar die leë keteltjie, met die bekertjie se oor sommer ook deur sy wysvinger gehaak. Met die ander hand swaai hy liggies sy bril aan die oor rond. Hy voel hom nogal deel van die eg landelike toneeltjie. En hy het gevorder vanaf gister toe hy sy baadjie aan die vinger moes haak, vanaand darem ’n koffieketeltjie.
Sy gee deeglike treë, sodat hy sy pas moet versnel om by te bly, en dit terwyl hy graag langer in die koel groenigheid sou wou vertoef.
“Dit moet meneer weet,” sê sy, “dat Arno my stut en steun is. Veral vandat my man dood is.”
“Dit glo ek goed; dit lyk vir my hy is ’n harde werker. Maar u kan trots wees op u dogter ook.”
“Ek is, maar vir haar wys ’n mens dit nie. Hoe sal ek sê, sy loop haar eie pad, al is sy onder een dak met jou. Arno sal kom vra: ‘Ma, hoe nou hier en hier’, maar nie Nida nie.”
“Sy is ’n onafhanklike gees,” som hy op. Hy voel plotselinge deernis met die dogter van die huis. Haar miskende moontlikhede spreek so ’n duidelike taal dat hy hom haar verydeling kan indink.
“Sy is my slimste kind. Sy wou so graag verder leer, maar, nou ja, so ver van die huis af, en die koste …” Sy slaak ’n sug wat die res moet aanvul.
“Het u net die twee?” As onderwyser het hy lankal geleer dat daar geen vrugbaarder en veiliger onderwerp kan wees nie.
“Soos ’n korhaan, het my man altyd gesê. Hy