Die bruinoogvrou is ook lamgelê. Haar aarde het nie fisies geskud nie, maar daar lê baie skerwe om haar. Dit is heeltemal te veel rommel vir een mens om alleen weg te werk. Sy huil nie. Sy kla ook nie. Sy dink soms daaraan om op te gee, weg te gaan, haarself te beskerm, bieg sy, maar dan weet sy dit sal nie reg wees nie. Sy moet dit nie doen nie. Sy moet bly. Sy kan nog iets doen, móét nog iets doen. Sy weet net nie wat nie.
Die drie vroue maak nog tee. Die reën val steeds in vlae. Daar is wasem teen die ruite. Wolkies warmte teen die koue glas. Die vroue pluis die probleem praat-praat uit. Hulle wou ’n uur saam kuier. Dit word twee ure. Drie. Die blouoog vra uit, met baie deernis en begrip. Die bruinoog vertel, verduidelik, beskryf. Gee redes. Nie harde, koue feite nie. Sy deel haar emosies. Sy dink oor die hoekoms en die waaroms. Die probleem veroorsaak skade aan mense wat sy liefhet. Sy soek oplossings, maniere waarop sy die saak kan beredder. Sy wil ’n verskil maak. Sy wil dinge mooier, heler maak. Die derde vrou luister. Vra soms iets. Voeg soms iets by. Meestal luister sy net.
As jy buite in die reën gestaan het en deur die ruit kon loer, die wasem kon wegvee met jou hand, sou jy sien dat die drie vroue soms skaterlag, selfs al praat hulle so diep en ernstig oor van die verskriklikste goed wat met ’n mens kan gebeur. Jy sou ook kon sien dat hulle oë sag is van deernis. En jy sou sien dat die een, toe hulle nader na mekaar toe buig en begin bid, huil omdat sy veilig voel en verstaan word.
10. Sela. Skink die wyn
Elke September begin al wat ’n mens is mos diet. Aaklige woord, diet. Het in my tienerjare laas met oorgawe my tande daarin geslaan. Deesdae klink dit vir my altevol na vloek. Selfs in suiwer Afrikaans. Dieet. Ga! Dit proe nie lekker nie. Dit is bowendien slegs bevoorregtes se geil luukse. Armes eet net wat hulle het, of ly honger. Die naaste wat ek daaraan kom, is “bietjie briek aandraai”. Ook dié dat ek dik is.
Hoe kan ’n mens dit nou ook hou met MasterChef en Koekedoor wat voortdurend jou smaaklus prikkel en jou met die jongste superchef-sensasie betower? En moenie vergeet van die liplekkende Nigella of naakte, rof en tjommel Jamie se verleidelike smulgoed nie.
Nee wat, maeres kan maar suikervry en koolhidraat-loos se lof tot in ewigheid besing. Op ’n klein kalorie-besparende vleisie en hope groengoed met ’n slegs-soggens se handjievol bessies sal jy my nie sommer betrap nie. Hoe sal ek dan nou kan lééf sonder perskes en papajas? En mango’s? Ag, alles wat oranje is! Pampoene is dan so verruklik; of dit nou vaalskil of knoetsvel is, boer of Hubbard, dié kleurryke trooskos sal ek nooit as te nimmer kan vermy of ontbeer nie.
Ook nie patat of aartappels nie. Ek eet hulle mos nou nie elke dag soos stapelvoedsel, of by die stapels nie. Maar patat in die skil gebak met net olyfolie en growwe sout, saam met ’n stuk gebraaide snoek, is suiwer saligheid. Moenie vir my kom vertel fyngemaakte, maar steeds effe skurf-van-tekstuur blomkool is beter as ware-Jakob-mash nie. Kapokaartappels klink mos sommer na wolkerige wit, romerige sagtheid – asof jou mond daarin wil speel, soos ’n uitgelate kind in warm sneeu.
Bloedrooi beet, pers pruimedante, sappige pere en kraakpit-mielies of somersoet appels – daarvan praat ek nie eens nie. Oor af en toe se mosbolletjies, kaiingbrood of koeksisters sal ek maar skelm swyg, en net fluister van fluweel-in-die-mond-sjokolade en gladgekookte karamelkondensmelk. Ag, waar balanseer die skaal tog tussen gesond en lekker?
Sien, ek is ’n skaamtelose smulpaap. En dan nog nuuskierig ook. Al wat geur en smaak het, wil ek proe. Vlieënde, swemmende, vierpoot- of twee-beenskepsels sal ek aandurf. Het selfs al dié wat ’n silwer spoortjie los gesample, maar besluit dis bloot baie duur knoffelbotter. Net by die kruipendes hou ek liefs verby. Die enigste ding met baie pote wat ek in my mond sit, moet uit die see kom.
Die hele hemelse reënboog van vrugte tot fyngebak, van skaaptjop tot safgekookte sêmp-en-sous lok my uit. Gekerrie, gepekel, gerook, bring maar. Uitlands of inheems, eksoties of ordinêr, opgerol, platgedruk of ingeryg. Gekerf, gekrui, gebak, gebrou. Net nie by die emmer- of wavrag vol nie. Ek hoor maar immer Ma se manende lyf-raad uit my kinderdae: “Hou net matigheid voor oë, my kind. Met álles, nie net met kos nie.”
Maar dit werk ook net soms. By vars vye beteuel ek myself beswaarlik, en ek het lankal besluit: Ek is eerder groot, gesond en gelukkig as in ’n brandmaer mode-formaat van myself ingefolter. As ek daardie dun paaltjie wil haal, sal ek permanent befoeterd en besete aan die gym wees. My lyf en my gemoed verkies stap, nie draf nie; vars lug, nie binnenshuise sweetwalms nie. Ek is nou maar eenmaal nie ’n voorbladmeisie nie; eerder ’n dubbel-middelblad. Sela. Skink die wyn!
NS: Liewe Suurlemoen, Seldery, Spinasie, Blaarslaai, Brokkoli en Brusselse spruitjies, ek geniet julle ook. Ek salueer julle hoogaangeskrewe, wyd beproefde verslankingsbydraes. Dis nie dat ek julle verafsku of wil vermy nie. Julle lyk net soveel lekkerder, soos lente-op-’n-bord, langs salmpienk, oranje, rooi en moerbeipers.
11. Uit die boks uit
“So gaan sluit ek toe mos by die VLV aan toe ons hier op die dorp intrek.” Sy gooi die woorde ligweg oor haar skouer, soos ’n afdroogdoek, en strek vooroor om die boontjiesop in die ysterpot te roer. Terselfdertyd kry sy met die ander hand bestanddele bymekaar vir die kaaskoek wat sy gou in die oond wil druk. Ek beskou haar oor my beker oggendkoffie en dink: Soos jý tekere gaan, sal jy selfs die voorste VLV- vrou ’n go gee!
“Jy weet, my ma was mos nie juis ’n kombuismens nie. Sy’t mos liewer tuin gemaak en sommer net melktert by die tuisnywerheid gaan koop. So, wat weet ek nou van die VLV se hoë standaarde en dinge.” Woerts klap sy die oonddeur toe terwyl sy in dieselfde beweging weer die sop roer.
“En toe het hulle die eerste keer dat ek soontoe gaan ’n koekbakkompetisie. Ek vat ’n sjokoladekoek wat ek so mooi moontlik gemaak het, en daar wen ek die prys! Beste koek van die lot. Kan jy dit nou oorvertel?” Sy vou skoon dubbeld soos sy haar van voor af weer verkneukel oor dié lekkerkry.
“Toe sê die voorsitter mos ons moet ons resepte saambring na die volgende vergadering toe en daar daag ek op met die Ina Paarman-boksie. Ek het nie geweet hulle is so erg oor oorspronklike resepte nie. En ek hét nogal een probeer vat, hoor. Ek wou dit van die boks af skryf, maar daar is net ingredients en nie hoeveelhede nie. Toe vat ek maar net die boks. Nou is ek in die notule!” Ek verstik in my koffie soos ek lag. Kan my net voorstel watter skok en ontsteltenis en konsternasie dié onskuldige koekboksie ontketen het. “Húlle het nie gedink dis snaaks nie,” sê sy met ’n verleë laggie.
Uit die boks uit. Nee, dit is nie altyd snaaks nie. Dit kan deksels steurend wees, onverhoeds, vreeslik verontrustend. Want dit skok. Dit daag uit. Of irriteer. Veral as dit jou uit jou gemaklike groefie dwing. Tog kán dit ook skreeusnaaks wees en aardskuddend wonderlik. Dit kan jou rillings langs jou ruggraat af gee en jou in ’n splinternuwe wentelbaan in woer. Veral as dit soos ’n jack-in-a-box skielik en uitgelate en onmanierlik dawerend in jou gesig kom lag. Skrik of saamlag word bepaal deur hoe jou boks lyk. Hoe heilig jy dit ag. En hoe noodsaaklik dit vir jou sielerus is.
Onthou, daar is drie soorte “uit die boks uit”. Een is die koek-soort. Van veilig leef volgens vooraf verpakte resepte. Of dit nou in die kombuis, in die kantoor of in die kerk is. Dié soort volg, sonder dink, bloot net die aanwysings. Hulle verkies gewoonlik antwoorde bó vrae. ’n Kalm see bo golwe. Hulle vat voorspelbaarheid vóór verandering. Flop proof. Maar op die lange duur dalk effe vervelend?
Dan is daar die oninperkbare soort wat immer ongerus voel oor grense. Wat kettings breek en konvensies afgooi. Wat floreer op vrae. Wat gedurig wonder: Hoekom? En wat dan? En wat nog? En hoekom nie? Wat wyer en dieper dink en delf en karring as hulle koek-eweknieë. Veilig-speel is selde ’n opsie. Hulle fokus op verder en vorentoe en vinniger. Hulle omskep ’n Ina Paarman-resep in ’n Hilda-van-7de-Laan-konkoksie. Want wat van net nog ’n knippie van dié of ’n skeppie van daai – net vir ’n bietjie skop? Opwindend. High risk.
En dan