“Wat ek wel tot my beskikking gehad het, was maande se opgespaarde kleinkasgeld. Nou word ek onder meer daarvan aangekla dat ek die museum se fondse wanbestee het, maar waarlik, Meneer die Voorsitter, oor die jare heen het ek vir die Museumraad baie geld gespaar. In daardie stadium het ek met van die geld in die kleinkas alleenlik ’n bietjie koffiegoed aangekoop. Dan en wan skryfbehoeftes, of miskien ’n klein hoeveelheid papier om op te druk. Maar so ’n pak papier het die museum ook goed ’n jaar gehou!
“Ek was nog nooit ’n spandabelrige vrou nie, Meneer die Voorsitter. Ek is dit steeds nie. Ek draai my sente, én my bladsye, om. Soos u kan sien. Selfs die dokumente wat ek vandag hier aan u voorlê, het ek gedruk op papier wat reeds voorheen gebruik was. Ek druk op die een kant, en wanneer die inligting nie meer van toepassing is nie, draai ek die bladsy om en druk op die ander kant. Ek spaar altyd. Waar ek ook al kan. Om die waarheid te sê, Meneer die Voorsitter, ek dink nie die Museumraad het die vaagste benul hoeveel my fyn finansiële beplanning en streng hand op die beursie u al gehelp spaar het nie.
“Ieder geval. Dit gaan nie hier oor die geld wat ek gespaar het nie, maar oor geld wat ek nié gespaar het nie.
“Ek het besef ek sou klein moes dink. Ek moes iets kleins dog indrukwekkends optower. Iets soos die skaaluitbeelding, dalk, van die geveg tussen die Skotte en die Engelse in daardie oorlogsmuseum in die noorde van Skotland. Waar ’n mens die landskap mooi kan sien, en presies kan sien waar die verskillende troepe gestaan het. Mense hou van skaalmodelle.
“En daar het ek my antwoord gehad! ’n Skáálmodel! Dís wat ek moes bou. ’n Skaalmodel van Skipskop!
“Ek het aanvanklik gereken die geld in die kleinkas sou genoeg wees. Seesand kon ek sommer van Waenhuiskrans af aanry. Fynbostakkies en blare, dié kon ek hier bokant die dorp teen Heuningberg gaan pluk. Met bloemiste-oase sou ek heuweltjies kon prakseer waarin ek die plante kon druk, het ek gedink. Met die huisies sou ek ook ’n plan kon maak.
“Ek tik toe verder. En weer eens, Meneer die Voorsitter, ek het die dokument bewaar. Ek het dit uitgedruk. Hier is dit. Ek lees dit vir u voor:
“Skaalmodel van Skipskop
“BENODIGDHEDE:
“Sand
“Fynbos
“Oase
“Wag, dink ek toe. ‘Begin by die begin, juffrou Visagie,’ het ek vir myself gesê. Deeglik en sistematies. Dis hoe ek altyd werk, Meneer die Voorsitter.
“Ek moes begin met ’n lys van wat alles gebou en uitgebeeld moes word. Met so ’n lys byderhand sou ek die benodigdhede beter kon vasstel. Soos ’n bom het dit gewerk.
“Ek het weer begin tik. Nog ’n lys:
“Skaalmodel van Skipskop
“WAT UITGEBEELD MOET WORD:
“Huise
“Duine
“See
“Fynbos
“Begraafplaas
“Bote
“Mense
“Strate
“Ek het probeer dink wat ’n mens alles op so ’n vissersdorpie sou aantref.
“Visse, het ek bygeskryf.
“Visvanggereedskap
“Voor my geestesoog het ek my die voltooide skaalmodel probeer voorstel. Die huisies. Die duine. Die vissermanne by hulle bootjies. ’n Dwergwêreld. Miniatuurgrafsteentjies en bietoubossies. Seemeeue so groot soos ’n koppiespeld se kop. ’n Vrou van so vyf sentimeter hoog wat met vet armpies voor ’n agterdeur staan en brood knie.
“Ek kon my opgewondenheid nouliks beteuel.
“Ek het die lys weer van bo af deurgewerk. Huise. Watter soort huise moes ek bou? Daarvoor het ek weer deur die boekie geblaai – die een waarvan ek sopas gepraat het. Ek het die kaart daarin bestudeer en aantekeninge gemaak.
“Daar was – ek lees vir u voor:
“1. ’n Skooltjie met ’n sinkdak
“2. ’n Kerkie met ’n rietdak
“3. Buitetoilette met sinkdakke
“4. Ou rietdakhuisies
“5. Nuwer huise met asbesdakke
“6. Rondawels
“Toe tik ek by:
“7. Woonwaens
“Dit was immers ’n vakansiedorp. So, daar moet tog ook mense gewees het wat met hulle woonwaens daar was, het ek gedink. En:
“8. Tente
“Toe sit my verbeelding op loop, Meneer die Voorsitter. Ek is terug na my oorspronklike lysie.
“Motors, het ek hier getik. Donkiekarre. Perde. Honde.
“Soos wat ek die een ding neergeskryf het, het dit my aan ’n volgende ding laat dink. Soos domino’s het hulle begin val, Meneer die Voorsitter. Die woonwaens het my laat dink aan die motors waarmee die mense gery het. Die motors het my laat dink aan die donkiekarretjies. Toe onthou ek van al die ander diere! Perde en honde. Katte miskien. En toe dink ek aan die soogdiere, wat my weer van die voëls laat onthou het.
“Seemeeue, het ek hier getik. En Tobies.
“Toe ek begin, kon ek net dink aan die sand en die fynbos wat ek sou nodig hê, en hier het ek nou hierdie allemintige lys gehad! Uiteraard, Meneer die Voorsitter, sou die skaalmodel veel groter word as wat ek my dit daardie dag voorgestel het. So gaan dit mos maar. As ’n mens eers met ’n ding begin het, kom jy gou agter jy kort nog dit of dat.
“Telefoondrade. Padtekens. ’n Petrolpomp.
“Ek het Google op my rekenaar oopgemaak, Meneer die Voorsitter. En hier moet ek nou vir u sê: Die Bredasdorpers weet nie wat hulle al die jare aan my gehad het nie. Hier het ek gesit, dagin en daguit, en – verskoon tog dat ek dit sê – niemand het omgegee waarmee ek my besig hou nie. Maar hier was ek, en ek het inisiatief geneem. Ek het ’n plán gemaak. Ek het kreatiewe oplossings gesoek. En ek wéét van Google. Ek gebruik immers al jare die soekenjin. Hoeveel ander museumkurators op die platteland kan dít sê? Al waarmee hulle hulle besighou is boeke en stof. Daaraan heg ek natuurlik ook waarde. Aan boeke. Soos aan die Bybel. Maar nie aan stof nie. Ewenwel, Meneer die Voorsitter, ek wat Juffrou Visagie is, het ook met die tyd tred gehou. En met tegnologie.
“Building scale models of towns, het ek in die soekraampie getik.
“Visse, en bote, en hengelaars op die kaai, het ek gedink terwyl ek vir die rekenaar gewag het. Klein roeibootjies. Roeispane. Veiligheidsboeie. Ek moes tog onthou om dit ook by my lysie te voeg, het ek gedink. Lampe.
“Ek het op een van die skakels geklik. En daar, voor my op die skerm, het ’n reeks foto’s verskyn van dorpe en stede wat op klein skaal gebou is. New York, Chicago, Londen. Tot in die fynste besonderhede, met straatlampe, teerpaaie, stopstrate, dubbelverdiepinghuise. Selfs die Empire State Building! Ek het my verkyk. ’n Man met ’n aktetas, gevries by ’n ingang. Sy hand reeds teen die deur. Die venstertjies. Piepklein baksteentjies. Stegies. Big Ben. My gunsteling was die webblad van ’n man wat ’n skaalmodel van sy tuisdorp gebou het. Dit is nie ’n identiese replika nie, skryf hy op sy blad, maar dit vang sy herinneringe vas.
“Dit was veral die notas onderaan waarin ek belanggestel het.
“Die eerste stap is om op die skaal te besluit, het daar gestaan. Alles moet dan in verhouding tot die skaal gebou word.
“‘Dit is die stappe wat belangrik is,’ het ek vir myself gesê.