Inflammatoriese dermkanaalsiektes (ulseratiewe kolitis en Crohn-siekte)
Daar bestaan verskeie teorieë oor die oorsake van hierdie siektetoestande, wat genetiese sowel as infektiewe en immunologiese faktore insluit. By sommige mense is die onderskeid tussen die twee toestande vaag.
Wanneer die inflammasie een of meer dele van die dunderm of dikderm insluit, word dit Crohn-siekte genoem. Siektesimptome sluit in: moegheid, swak eetlus, gewrigspyne, pyn in die laer regtersy, krampe, diarree en koors.
Wanneer die inflammasie in die rektum ontstaan, met verspreiding na die kolon, maar nie tot by die regterkant van die kolon of die aansluiting met die dunderm strek nie, word dit ulseratiewe kolitis genoem. Die simptome sluit in: ongemak in die laer buik, krampe, chroniese diarree, depressie, geïrriteerdheid en emosionele onstabiliteit.
Aanvanklik word dieselfde dieetbeginsels vir albei siektetoestande gebruik. Vanweë die verminderde aktiwiteit van laktase-ensieme word melk en melksuiker (laktose) in die dieet beperk. Sommige mense vaar goed op ’n melk- en glutenbeperkte dieet. Dit is baie belangrik om ’n dieetkundige te raadpleeg met die beplanning van hierdie dieet om die gesondheid van die aangetaste dermkanaal te verbeter en op lang termyn in die liggaam se voedingsbehoeftes te voorsien.
Verhoogde deurlatenheid van die dermkanaal, intestinale disbiose
’n Gesonde dermkanaalwand dien as ’n effektiewe buffer of filter sodat skadelike stowwe nie via die dermkanaal in die bloedstroom opgeneem word nie. Hierdie buffer kan egter weens siektetoestande minder effektief raak, wat die deurlekking van stowwe soos bakterieë, allergene en groot proteïenmolekules in die bloedstroom tot gevolg kan hê.
’n Verhoogde deurlatenheid van die dermkanaal kan bydra tot ’n verhoogde voorkoms van voedselallergie en -sensitiwiteit. Die oormatige gebruik van antibiotika speel moontlik ’n rol by die voorkoms van die toestand.
Intestinale disbiose kan kortliks beskryf word as ’n toestand waar die maagdermkanaal ’n onvermoë het om voedingstowwe effektief te absorbeer en die immuniteit van die liggaam sodoende benadeel word.
In die mediese en akademiese wêreld is daar nog nie eenstemmigheid oor die behandeling van disbiose en ’n verhoogde deurlatenheid van die dermkanaal nie. Ondanks meningsverskille bring ’n gebalanseerde eliminasie- of uitsluitingsdieet – wat die vermyding van melk, melkprodukte, koring, glutenbevattende grane, gis, skimmel en/of suiker kan insluit – tog verligting vir baie mense wat aan hierdie toestande ly.
Die vermyding van enige voedingstowwe moet egter steeds met omsigtigheid benader word en dit bly belangrik dat ’n eliminasie-dieet in die basiese voedingsbehoeftes van ’n persoon voorsien. ’n Dieetkundige kan waardevolle leiding in hierdie verband gee.
Laktose-onverdraagsaamheid
Laktose is melksuiker. Laktose kom voor in alle vorms van dierlike melk. Harde kaassoorte bevat baie min tot geen laktose nie. Laktose is nie teenwoordig in soja-, rys- of neutmelk soos amandel- of klappermelk nie. ’n Laktose-onverdraagsaamheid kan toegeskryf word aan ’n tekort aan die laktase-ensiem wat verantwoordelik is vir die afbreek van laktose. Die ensiemtekort kan die gevolg wees van skade aan die wand van die spysverteringskanaal vanweë die langdurige gebruik van antibiotika, diarree, wanvoeding of inflammasie in die spysverteringskanaal weens Crohn-siekte en ulseratiewe kolitis.
Sukrose-onverdraagsaamheid
Sukrose kom onder meer in riet- of beetsuiker voor. ’n Gebrek aan die sukrase-ensiem belemmer die afbreek van sukrose na glukose en fruktose – die vorm waarin suiker in die liggaam geabsorbeer en gebruik word. ’n Sukrose-onverdraagsaamheid kan bydra tot die voorkoms van diarree en ’n opgeblase buik weens gisting en gasproduksie in die spysverteringskanaal. Let daarop dat ’n sukrose-onverdraagsaamheid nie dieselfde ding as diabetes mellitus is nie.
Iemand kan ’n onverdraagsaamheid vir sowel laktose as sukrose hê. ’n Moontlike verklaring hiervoor is dat die onderskeie verteringsensieme – laktase en sukrase – in dieselfde gedeelte van die spysverteringskanaal vervaardig en afgeskei word.
Prikkelbare dermsindroom (PDS)
Prikkelbare dermsindroom (PDS) is een van die siektetoestande wat dieetkundiges en dokters die besigste hou omdat dit so ’n algemene probleem in ons gejaagde samelewing is. Aanhoudende stres en swak eetgewoontes takel die immuunstelsel af en kan die simptome van PDS laat vererger.
Die tipiese simptome van prikkelbare dermsindroom sluit in buikpyn, ’n opgeblase buik, winderigheid en veranderde stoelganggewoontes, wat diarree en hardlywigheid kan insluit.
Verskeie studies het al na die oorsake van die simptome van hierdie siektetoestand gekyk. Ter opsomming die volgende:
1.Daar is studies wat daarop dui dat sommige mense met PDS moontlik weens ’n kliniese toestand bekend as nieseliak-glutensensitiwiteit (NSGS) gevoelig is vir gluten en meer spesifiek koringmeelprodukte soos brood, pasta en pizza wat stabiliseerders soos fruktane bevat om die tekstuur en stabiliteit van die produk te verbeter. Ten spyte van die gluten wat in suiwer rogmeelprodukte teenwoordig is, wil dit voorkom asof rog relatief goed verdra word.
2.In sommige nuwe studies word gekyk na die invloed van FODMAP (’n akroniem vir fermenteerbare oligosakkariede, disakkariede, monosakkariede en poliole) by mense met prikkelbare dermsindroom. (FODMAP word in die volgende afdeling bespreek.)
3.In vergelyking met mense sonder PDS het mense met PDS minder van die “goeie” bakterieë lactobacillus en bifidobacterium in hulle dermflora. Hierdie bakterieë kleef aan die epiteelselle van die spysverteringskanaal, wat die buffer- of filterfunksie van die dermwand versterk en verhoed dat “slegte” bakterieë aan die dermwand kleef of na die bloedstroom deurgelaat word. Goeie bakterieë produseer nie gas wanneer koolhidrate afgebreek word nie en dit onderdruk boonop die oormatige groei van die patogene of skadelike clostridium-spesies. (Mense met las van ’n oormatige groei van hierdie bakterieë kan ervaar dat hulle winde passeer wat soos metaangas ruik.) Die verdraagsaamheid vir FODMAP asook vesel in die algemeen word verbeter wanneer die persoon se bestaande dermflora met die lactobacillus- en bifidobacterium-spesies aangevul word.
4.Inulien en frukto-oligosakkariede (FOS) is belangrike kos vir die instandhouding van die goeie bakterieë. Hou hierdie aspek in gedagte indien jy besluit om die FODMAP-riglyne te volg, maar veral ook indien jy oorweeg om wateroplosbare vesel, wat onder meer in hawermout, gort, gaar peulgewasse, groente en vrugte aangetref word, uit te sluit.
Die lae-FODMAP-dieet
Soos genoem is FODMAP ’n akroniem vir fermenteerbare oligosakkariede, disakkariede, monosak-kariede en poliole.
Die FODMAP-dieetbeginsel word veral in Australië gebruik, maar is nog nie so bekend in Suid-Afrika nie. Lees die onderstaande saam met my inligting hierbo oor prikkelbare dermsindroom. Hou noukeurig rekord van jou voedselinname en stel vas of dit nodig is om die onderstaande voedselsoorte uit te sluit – onthou, onnodige uitsluitings kan tot ’n ongebalanseerde dieet met ’n gebrekkige inname van voedingstowwe lei. Teken ook jou gemoedstoestand vir die dag aan, want kos word dikwels die sondebok gemaak vir simptome wat ook met stres verband kan hou. Raadpleeg ’n dieetkundige om jou met ’n gebalanseerde maaltydplan te help.
Voedselsoorte en voedselbestanddele wat in die lae-FODMAP-dieet uitgesluit word, is:
•Oligofruktose, inulien en FOS (frukto-oligosakkariede), wat as prebiotika (kos) vir die “goeie” bakterieë lactobacillus en bifidobacterium in die dermkanaal dien en dikwels as funksionele bestanddele (fruktane) in produkte soos maaltydplaasvervangers gebruik word. By sommige mense kan inulien en FOS egter die simptome van PDS vererger. Alhoewel vermyding van inulien en FOS die simptome kan verlig, sal die uitsluiting daarvan op lang termyn die groei en voortbestaan van die goeie bakterieë benadeel.
•Geprosesseerde