“Ja, verlede jaar,” antwoord Cora styf.
“En sy het reeds ’n gesin! Arme Ria,” sê sy liggies, spottend. “Maar dit was altyd haar groot ideaal in die lewe om ’n man en ’n eie huis te hê. Die kinders volg natuurlik vanselfsprekend.”
Cora se gesig is rooi – van ergernis of verleentheid?
“Dis die ideaal van iedere regdenkende vrou wat die naam van vrou en moeder werd is. Ek weet nie wat van die huidige geslag jong mense gaan word nie. Hulle het geen beginsels, geen ankers nie. Hulle is losbandig en oppervlakkig en dink net aan plesier en vermaak.’n Mens sidder as jy aan die toekoms dink.”
Elizabeth kyk ’n oomblik stilswyend na Cora. Wat het dié tirade veroorsaak? Dan sê sy spottend: “Dit is vandag die mode om so te praat. Ons hoor gedurig hoe sleg ons is; ons lees dit in die koerante en tydskrifte en ons hoor dit selfs van die kansel af. As julle lank genoeg daarmee aanhou, sal ons dit later self begin glo. In elk geval, ek is bly Ria het darem aan tannie Cora se hoë verwagtings voldoen!”
Cora het haar handwerk neergesit, opgestaan en sonder ’n woord verder kombuis toe gegaan. Verbaas kyk Elizabeth haar agterna. Sy is nie gewoond dat Cora die stryd so maklik gewonne gee nie.
Sy behoort van beter te weet as om met Cora te argumenteer, dink sy skielik bedruk. Sy sal oppas om nie weer in ’n argument betrokke te raak nie.
Aan tafel het sy belangstellend verneem na al Cora se bedrywighede, sy het gesels oor die kinders en gesimpatiseer met Cora omdat klein Lena ook al volgende jaar koshuis toe moet gaan, en gesien hoe Cora geleidelik ontdooi. Die maaltyd het heeltemal gesellig verloop sonder dat sy en Cora een keer gestry het.
’n Rukkie ná middagete het Maybelle saam met van die bure daar aangekom. Maybelle is amper sewentien jaar oud en het in die afgelope jaar of twee ongelooflik verander. Haar bruin hare het ’n rooierige skynsel, die groot bruin oë is sag en vriendelik en die skraal lyfie het nou mooi uitgevul. Sy het ongelukkig ’n lelike vel, grof en vol puisies, maar dis ’n kwaal waaraan tieners dikwels ly en wat moontlik nog met die tyd genees kan word.
Maybelle het met onverbloemde bewondering na Elizabeth gekyk. “Ek het al vergeet hoe mooi jy is,” sê sy skamerig. “Ek dink jy is die mooiste meisie wat ek ken.”
Elizabeth glimlag, maar sy is nietemin geraak deur die spontane opmerking.
“Jy het self ’n baie aantreklike meisie geword,” sê sy liggies.
“Met dié bont puisiegevreet?”
“Wat gebruik jy daarvoor?”
Maybelle haal haar skouers op. “My ma sê ek moet minder sjokolade eet, dis al wat sal help.”
“Dit sal sekerlik help,” sê Elizabeth. “Maar daar is ’n uitstekende salf. Van my maats het daarvan gebruik en dit het regtig gehelp. Ek sal vir jou ’n buisie stuur, dan kan jy dit probeer. Maar dan moet jy ook nie so baie soetigheid eet nie.”
“As ek weet dit sal regtig help, sal ek my mond nooit weer aan ’n lekker sit nie. O, ek is bly jy het weer vir ons kom kuier, Elizabeth. Ek het begin dink jy kom nooit weer nie. Maar dis natuurlik omdat Vader siek is . . .”
Elizabeth glimlag spottend. “Jy wil tog nie sê julle het my gemis nie.”
“Natuurlik het ek jou gemis,” antwoord Maybelle verwytend. Met ’n grinnik vervolg sy: “Jy weet nie hoe spog ek met my mooi, slim suster nie. Die onderwysers onthou jou nog goed en vra dikwels hoe dit met jou gaan.”
Nog voordat Elizabeth oor haar verbasing gekom het, sê sy sagter: “Het jy gehoor van Ria?”
“Van die baba? Lena het my vertel.”
“Dis nie al nie,” fluister sy. “Was dit vir jou ’n storie! Ria móés trou en die baba is ’n paar maande nadat hulle getroud is, gebore. Die familie wou hê sy moes die kind weggee – alles was glo gereël – maar toe weier Ria. Sy sê dis háár kind en sy sal hom self grootmaak. Die res van die familie is so kwaad vir haar, hulle wil niks met haar te doen hê nie. Maar ek dink dis baie dapper van haar. Ek dink sommer baie meer van haar.”
’n Oomblik staar Elizabeth die jong meisie aan. Nou begryp sy Cora se ontsteltenis. Sag sê sy: “Ek . . . dink dis wonderlik dapper van haar. Ek het nie gedink Ria het soveel moed nie.”
“Moenie vir Ma sê ek het vir jou gesê nie,” fluister Maybelle. “Dis natuurlik ’n groot klad op die familienaam.”
Ek het baie lus om na Ria toe te gaan, dink Elizabeth. Maar sy sal dink ek kom uit leedvermaak, om my in haar vernedering te verlekker. Maar sy sal vir haar skryf sodra sy weer terug is in Pretoria en haar gelukwens met haar dapper houding.
’n Rukkie ná koffietyd het die kans gekom waarvoor Elizabeth al die hele dag wag. Daar het onverwags kuiermense gekom en nadat hulle ’n rukkie met die pasiënt gesels het, het Cora hulle stoep toe geneem waar sy vir hulle koffie gegee het. Ongemerk het Elizabeth weggeglip na die studeerkamer waar haar pa op die rusbank gelê het.
’n Rukkie gesels hulle oor sy siekte en die behandeling wat die dokter voorgeskryf het, dan kyk Elizabeth na hom en sê reguit: “Ek het spesiaal vandag hierheen gekom om Vader iets te vra. Ek sal miskien nie weer ’n kans kry om alleen met Vader te gesels nie.”
Jan Bornman kyk ’n lang oomblik na haar. “Ek het gewonder of jy die hele ent pad gery het net om die pasiënt te besoek,” sê hy. Hy glimlag effens, maar daar is iets weemoedigs in sy blik en Elizabeth bloos effens.
“Wat is dit wat jy my wil vra, kind?”
“Ek het Vader reeds vantevore gevra, maar toe was ek nog ’n kind en miskien nie volwasse genoeg om die antwoord te hoor nie. Maar ek was verlede jaar een-en-twintig en ek dink ek het alle reg om die vraag te vra en ’n eerlike antwoord te kry. Vader, weet Vader wie my regte ouers is?” Jan Bornman kyk na die jong meisie wat op die rusbank by hom sit. Hy sien die trilling van haar lippe, die onbewuste smeking in haar mooi oë, en ’n oomblik kan hy nie praat nie. Dan skud hy sy kop.
“Ek het jou reeds vantevore gesê, Elizabeth, ek weet nie,” sê hy aangedaan. “En dit is die heilige waarheid, my kind.”
“Weet Vader absoluut niks van my . . . my verlede nie?”
“Ek weet absoluut niks nie. Die dokter wat ons van jou vertel het, het al die reëlings getref en hy het jou self na ons toe gebring.”
“En die geld wat vir my nagelaat is?”
“Ek het nie die minste idee waar dit vandaan kom nie. Dit was vir my net so ’n verrassing soos vir jou.”
“Wie was die dokter wat die reëlings getref het?”
Weer skud Jan Bornman sy kop.
“Dokter Hugo is lankal dood, tien, elf jaar gelede al.”
Elizabeth kyk hom verslae aan. Was dit dokter Hugo? Sy onthou die ou dokter nog goed. Hy was distriksgeneesheer en het dikwels wanneer hy in die buurt was hier op Leeufontein aangery en ’n koppie koffie saam met hulle kom drink; die paar keer dat sy siek was, het hy haar weer gesond gedokter. Sy skielike dood – hy is aan ’n hartaanval oorlede – was ’n groot skok vir die gemeenskap en sy begrafnis was die grootste een wat Oudendal se mense kan onthou. Dan was dit dokter Hugo. Maar wat ’n wrede, bittere teleurstelling.
Jan Bornman se oë is sag en vol deernis.
“Moenie jou ontstel nie, my kind, miskien is dit beter so. Toe dokter Hugo jou die dag vir ons gegee het, het hy gesê: ‘Sy kom uit ’n goeie familie, maar omstandighede het haar ma gedwing om afstand van haar te doen. Wees lief en goed vir haar; ek is seker sy sal eendag julle liefde in tienvoud terugbetaal.’ Dokter het altyd baie in jou belang gestel en gereeld verneem hoe dit met jou gaan.”
Elizabeth laat haar kop sak. Sy sal eendag julle liefde in tienvoud terugbetaal . . .
Sagter vervolg Jan Bornman: