Die deeltydse tuisnyweraar word toe propperse entrepreneur, daardie woord vir almal wat waagstukke aangaan om idees en drome in besigheid te omskep; daardie mense wat baie hard sal werk agter net ’n vae mog-het-troffe-hoop aan dat die mark goed sal reageer op die behoefte wat deur hulle geskep word.
My eerste onderneming is ’n winkeltjie in Pretoria wat ek saam met my vriendin Erna Rickards begin. Sy maak lappoppe in haar ouers se motorhuis, en ons twee ry reeds geruime tyd saam om weekliks ons mandjies vol produkte aan geskenkwinkels te lewer. Ek maak steeds laslapdekens en brei my reeks kruie- en speseryprodukte verder uit – en ek maak badsakkies, wynsakkies, geursakkies, kruiesakkies, de lot. En ek maak ’n blommepers, wat uiteindelik my beste verkoper word. Ons loop ander tuisnyweraars raak wat, soos ons, hulle inkomste verdien met handewerk. Die “Cottage Industry” het van Amerika af oorge waai en blom in daardie stadium in Suid-Afrika. Ons piepklein winkeltjie, Clutter and Thyme, in Festivalstraat in Hatfield, is stampvol, van die vloer tot teen die dak, met handewerk wat ons aankoop by mense wat oraloor smous met hul ware. Daar is truie van handgeweefde rou katoen, skaapvel-pantoffels, rokke van Duitse sis, skilderytjies op sy, keramiekware, juwele, kant lampskerms, Erna se grootoog-poppe en my laslapdekens en kruiesakkies.
By ’n groothandelaar in Johannesburg koop ons teen ’n weggeeprys die laaste van sy rolle laslapmateriaal uit Amerika. In ’n era waarin laslapwerk weer ’n gier is, is dié materiale ons groot lokaas. Daar is dae dat mense voor die winkel tou staan om in te kom, want daar kan hoogstens ses mense gelyk daarin pas.
Ek voel “geaktualiseer” en gelukkig. My wêreld werk weer.
In dié tyd loop Michael ’n studentevriend, Gerrit van Wyk, by ’n sielkundekongres raak, en Gerrit vra hom of hy dit sou oorweeg om by sy praktyk in Kaapstad aan te sluit. Ek is skoon uit my vel oor die moontlikheid: Kaapstad, daardie magiese plek waar die uitverkorenes woon . . .
Ek en Michael gaan ’n paar dae Kaapstad toe om dinge ’n bietjie uit te kyk. Ons bly by Gerrit en sy vrou Lillibet, in hulle Victoriaanse huisie in Tamboerskloof. Hulle neem ons na al hulle gunstelingplekke en op ’n Saterdagoggend in die deli Zerbans in die Tuinesentrum besluit ons om Kaap toe te trek, oor ’n Bauernfrühstück (boere-ontbyt) en koffie. Dié Duitse deli is die soort plek wat aan Kaapstad ’n Europese gevoel gee. Ons weet so seker soos ons lanklaas was: Net hier wil ons woon! Tafelberg staan met wye arms en wink.
’n Paar maande later trek ons by ’n verwaarloosde kasarm van ’n Victoriaanse huis in die Tuine in. Dit was voorheen ’n Joodse weeshuis en het maande lank leeg gestaan. Niemand het kans gesien om dit op te knap nie. Ons sien kans. Veral party van ons . . . die een wat onlangs die helende krag van selfaktualisering ontdek het. En Michael sê daar’s goeie geeste in die huis. (Later sou ons ontdek dat daar aan die begin van die twintigste eeu Van Reenens daar gewoon het.)
In die vroeë 1980’s is eiendom in Pretoria duurder as dié in Kaapstad en ná die verkoop van ons beskeie siersteenhuis in ’n middelklas-woonbuurt in Pretoria en die aankoop van ’n dubbelverdieping Victoriaanse dame, weliswaar gehawend, maar met nege slaapkamers en ses toilette in die hart van Kaapstad, is daar genoeg oorskietgeld om die nodigste opknapwerk te doen en die binne- en buitemure oor te verf.
Die binnekant van die huis laat verf ek donkerpienk. Maar toe Michael se niggie Patricia tien jaar later opmerk: “Rather like living inside a polony,” kry die huis ’n gedaanteverwisseling – bottergeel. Modes, ai!
Op my geluksgrafiek lê die herinnering aan die dag toe ek, Michael en die dogtertjies in Stephenstraat intrek op een van die hoogste pieke. Ná ’n hele dag se gewoeker is ons goed uitgepak en ons beddens opgemaak. My skoonma het vir my die kopertafel gegee wat ek so bewonder het met my eerste besoek aan Golden Gate. Sy het dit van ouma Van Reenen gekry toe sy ná Oupa se dood van Golden Gate weggetrek het. My skoonma het geweet hoe verlief ek op die tafel was en het dit as geskenk vir my en Michael saamgestuur vir ons Kaapse huis. Ná ek ’n bos aronskelke gerangskik en op die blink koperskinkbord neergesit het, stap ons vroegaand, ná ’n bui reën, na die Nelson’s Eye vir aandete. In Kaapstad sit die son om sewe-uur nog hoog en daar hang ’n reënboog in die lug – spesiaal vir ons gesinnetjie, die Van Reenens van Kaapstad, voel dit vir my.
In Kerkstraat, in die hartjie van die Kaapse stadskom, kry ek ’n winkelperseel en maak ’n tweede Clutter & Thyme oop met vragte vol voorraad van ons Pretoria-winkeltjie en dié se verskaffers. Ons twee winkels het nou die voordeel dat ek ook Kaapse tuisnyweraars se ware na die Noorde kan stuur en andersom.
Clutter & Thyme in Kaapstad het aanvanklik die voordeel van ligging, ligging, ligging, want die winkel is oorkant Exclusive Books en die mense wat daar aandoen, stap ook by my winkel in. Maar dit hou net twee maande. Daarna verskuif ligging, ligging, ligging na die nuwe Goue Akker-winkelsentrum in Adderleystraat en al die voete stroom skielik soontoe. Exclusive Books trek ook Goue Akker toe en Clutter & Thyme bly alleen agter aan die onderpunt van Kerkstraat.
Wêreldwyd ken die eienaars van klein winkels seker die gevoel as daar teen eenuur die middag nog nie ’n siel in jou winkel was nie en die kasregister registreer nul. En my winkel is só mooi? My ma se laslapkombers hang een muur vol; dis werklik iets besonders.
’n Bejaarde man stap op ’n dag die winkel binne en bewonder dié kunswerk. Hy vra: “Wie het dit gemaak?”
“My ma,” antwoord ek.
“Sê vir jou ma ek het haar lief,” sê hy toe hy uitstap.
Ek weet dat onder meer die laslapmateriaal wat ek verkoop uniek is, maar hoe verkondig ek die boodskap?
Dis hoe: Ene Penny Dobbie ontdek eendag my winkeltjie. Sy maak pragtige laslapdekens en gee boonop naaldwerkklasse aan ’n groep vroue. Met haar volgende besoek bring sy ’n vriendin saam, Lynn McAdam. Lynn is die eienaar van die Biggie Best-dekorwinkel in die Cavendish Square-sentrum.
In die entrepreneursberoep hoor ’n mens nou en dan iemand sê dat hulle “op die regte tyd op die regte plek” was, en jy hoop maar dat hierdie geluk ’n slag met jou sal gebeur. Penny en Lynn se besoek was die aanloop, en uiteindelik het dit so gebeur:
Die plek is my winkel wat sukkel in Kerkstraat. Die tyd is middagete. Twee jong mans is haastig op pad na Mark’s Coffee Shop, ’n paar winkels verder op in Kerkstraat. Hulle stap haastig verby my winkel, maar stop dan, draai terug en kyk na my uitstalvenster. Dan kom hulle binne.
“This is the one,” hoor ek een sê, en dan praat hy met my: “Would you like to move your shop to the New Constantia Village Shopping Centre?”
Hoofstuk 9
Die inhoud van Clutter & Thyme in Kaapstad staan in bokse in ons huis. Sodra die Constantia-winkelsentrum klaar gebou is, trek ek oor soontoe om my nuwe winkel, Sweet Emma, te begin.
Ek is kwaad vir Michael omdat hy my nie ’n steek gehelp het met die oppak van die winkel in Kerkstraat en met die trek van die voorraad na ons huis nie. En hy is kwaad vir my omdat ek “deesdae altyd besig is”. Dit is waar, ek weet dit, maar ek glo nou vas dat dit die spoke van vroeër op hulle plek hou.
Ek weet egter Michael se beswaar gaan oor meer as dit: My selfaktualisering het oorgegaan in werkverslawing, ek is verslaaf aan besig wees. Maar goed, as ek bereid is om die balk in my eie oog raak te sien, kan ek tog seker ook aan myself erken dat my man meer drink as waaroor ek gemaklik voel. Nie sosiaal waar ander dit sou agterkom nie, maar tuis, elke aand ná werk. Twee stywe doppe met die intrapslag en dan, so met die verloop van ’n aand, genoeg wyn om hom net so in sy stoel voor die TV aan die slaap te laat raak. Ek raak stil bedonnerd hieroor en soms luid afkeurend.
Maar die gevoel dat daar onheil op pad is, verdring ek, skud ek byna letterlik van my af soos ’n hond wat hom droogmaak.
Met my winkelvoorraad opgepak en gestoor, gaan ek en die dogtertjies vir die wintervakansie saam met my skoonouers na hulle vakansiehuis op Clarens naby Golden Gate. Michael bly tuis. Hy het onlangs begin met selfontwikkelingskursusse wat hy aanbied vir groepe bestuurslui van korporatiewe ondernemings. Dit gaan goed met sy werk. Hy is in aanvraag, het die een kursus ná die ander en kan