“Wat is so blerrie snaaks?” Nou skater Sarie eers, en sak swaarlywig in ’n leunstoel neer.
“Ek moet nou ophou, jy gaan my ’n miskraam gee, Naas, dis sewentiende-eeuse goed hierdie! Wil jy by ’n toneelvereniging aansluit?”
Ek kyk die somber kledingstukke deur. Die streepbroeke lyk nogal deftig, maar die res is maar anderwêrelds en andertyds. Die manelpak wat ek uithaal het lapelle van blink, swart satyn en twee korterige pante aan die voorkant, gepunt en teruggesny soos ’n onderbaadjie. Daar is drie swart knope op elke pant wat skuins afloop na die punte toe. Die agterste manelpante begin op omtrent heuphoogte; agter, by die kruis van die rug, splits hulle, met twee swart knopies wat weerskante van die spleet blink. ’n Klein bosakkie is die enigste plek waar mens iets sou kon insit, seker ’n sysakdoekie.
Dan is daar nog ’n manel van swaar swart wol, maar dié keer met net een knoop aan die voorkant en met geen onderbaadjieagtige puntighede nie en met voorpante egalig gerond tot by die knieë. Agter is die pante baie meer bedeesd. Binne die kraag is die snyer se fyn geborduurde sy-etiket met die naam W Bornemann, Berlin.
Die koddigste van die lot: ’n wit, gestyfde affêre soos die voorkant van ’n hemp, maar sonder ’n agterkant. Daar is net bandjies wat jy soos ’n vrou se bra agter jou rug moet vasgespe – of láát vasgespe – met daarby ’n lang fluweelstrikdas wat voor aan die hemp-affêre gestrik moet word. En ’n slap wit strikdas. En ’n satynsakdoekie. En ’n kamarband wat jy om jou middel moet vasmaak. En baie bedagsaam: ’n gedrukte sketsie met Duitse byskrifte oor hoe om ’n strikdas te strik. Ek besluit net daar ek gaan nie nou probeer leer hoe om so ’n ding te strik nie, iets waaroor ek later nogal spyt sou wees.
Ek het alles toe maar in die groot leerkoffer teruggepak, baie vies vir Sarie en sommer vir meneer Fourie ook.
Aan boord die Stirling Castle op pad Southampton toe vra ek vir Eddie Dunn oor diplomatieke kleredrag in Londen.
“Dit was altyd baie formeel, maar ná die oorlog het dinge verander. I think you might still see quite a few chaps with short black jackets and pin-stripe trousers and bowler hats in and about the City – you know, bankers and stockbrokers and so on. Maar al die ander fênsie klere wat mense in die ou dae gedra het … nee, sulke goed dra mens deesdae nie eintlik nie. Ja, as jy Ascot toe gaan of dalk na ’n garden party toe, moet jy nog die morning coat dra, maar die res … jy sal maar moet sien. Hoekom vra jy?”
Ek vertel hom. Eddie glimlag meelewend. “Yes, old Brand always had an eye for the main chance. And as for twirling Princess Margaret around on the ballroom floor, well … there’s quite a queue for that. Maar jy sal maar moet sien of die diplomatieke kisklere in Londen nog altyd so old-fashioned is.”
Dit is toe ook soos Eddie Dunn gesê het. In die omgewing van Suid-Afrika Huis sien ek soms ’n sprinkeling manne met die kort swart baadjie, altyd netjies toegeknoop, die streepbroek, die bolkeiltjie netjies reglynig op die kop, en die opgerolde sambreel onder die arm. Die hakke van hulle skoene het gewoonlik ook ’n stukkie metaal daarin vasgespyker, sodat hulle met harde, militêre klik in die straat af vorder, selfversekerd en imponerend. Maar na ’n maand of twee het ek nog niks van swaelstertmanelle gesien nie.
Daar kom ’n tuinpartytjie by Buckingham-paleis, en die chargé d’affaires by Suid-Afrika Huis sê vir my ek moet gaan. Sarie mor: sy’s te swanger, sê sy, maar ek sê vir haar dis ’n opdrag van bo, en bowendien, die koningin self het gereeld haar eie tuinpartytjies bygewoon toe sy swanger was. (Ten minste, dis tog seker logies dat sy dit gedoen het.) Toe maak ons maar nog skuld en Sarie kry ’n mooi wit rok vir die tuinpartytjie. As Ma nou hier was, kon sy sommer self vir Sarie ’n rok gemaak het.
Daar is twyfel in my gemoed oor my eie mondering. Ek het darem nou al die koningin se seremoniële sekretaris, Colonel Hugo (“pronounced ‘You-Go’”) ontmoet, ’n kort, vriendelike en hulpvaardige mannetjie, en daar kom eersdaags ’n kans om sy leiding te vra. Ek moet na die stigtingsvergadering gaan van ’n komitee met die naam Commonwealth Technical Training Weeks, waarvan Sy Koninklike Hoogheid – of “HRH” soos Colonel You-Go hom noem, dit wil sê prins Philip – die voorsitter gaan wees.
Ek gaan koop vir my ’n bolkeiltjie en trek my paslik aan in my kort swart baadjie en streepbroek. Ek pronk in Whitehall af na die Commonwealth Relations Office toe, ongelukkig sonder die klik-klak van metaal in my hakke. By die vergadering is ek die enigste een behalwe Colonel You-Go wat dié mondering dra. (Ek sou later uitvind dis eintlik maar sy werksuniform, soos die vloerbestuurders van vyfsterhotelle oral dra.) Prins Philip het ’n gewone grys kantoorpak aan. Niemand lewer egter enige kommentaar op my uitrusting nie.
Agterna bly ek ’n rukkie agter en vra Colonel You-Go uit oor die gepaste kleredrag vir die tuinparty. “Yes, morning dress, of course – tails and pin-stripe, you know, and perhaps a top hat to hold in your hand, or maybe don’t even bother with a top hat – things are getting less and less formal nowadays. O yes, do take gloves along, if by good fortune you are to shake hands with Her Majesty. I know many people don’t wear gloves to these events, but it’s the form thing for a diplomat to do.”
Ek skep moed, want nou weet ek ten minste. Ek het nogal vertroue in dié toeganklike omie. “I’ve got a few things that might be just right, Colonel. Would you mind if I came along and showed you what I’ve got?”
“Uh … of course, by all means,” maar hy sê dit op daardie ietwat vervaarde manier wat die Engelse het as jy ’n voet naby ’n tou neersit. Die volgende dag stap ek met my seleksie in ’n winkelsak in Whitehall af om sy advies te gaan vra. Toe ek die “morning dress” uitstal, reageer Colonel You-Go met groot takt.
“Mmm, yes. Mmm … Good quality, certainly, but from a tailoring point of view not quite vogue. Perhaps you should pay a call on Moss Bros.”
So leer ek van die befaamde Moss Bros, waar mens formele klere vir enige geleentheid kan gaan huur. Liewer nie ’n kans vat met iets wat not quite vogue is nie, besluit ek, en ek neem my voor om binnekort by Moss Bros te gaan kyk wat hulle vir my het. Ek kry nie geleentheid om onmiddellik te gaan nie, en die tuinpartytjie kom nader. Wanneer ek uiteindelik daar uitkom, staar die kêrel agter die toonbank my oorbluf aan.
“Sir, you may not be aware, but there’s a royal garden party at the weekend. You should have booked your morning dress weeks ago.”
Vyf minute se geredekawel later besef ek die man raak al hoe stroewer. Stry of pleit gaan nie help nie. Maar net toe verskyn daar ’n heer iewers van agter en sê:
“Perhaps we can help you after all, Sir, but then you must be prepared to sort of lead the way in the fashion stakes. Our ordinary morning coats – pin-striped trousers and black tailcoat – are all taken, but I have an all-grey outfit that will, I think, fit you perfectly.”
Ek weet al klaar hoe dit voel om nie heeltemal vogue te wees nie, en ek wil nie sommer byt nie.
“Well, you know —”
“Sir, I give you the absolute assurance that it is the height of fashion. It may not yet have taken hold completely, but that’s the way of change in tastes. Mark my words – within a year or two nobody will want to be seen in the old outfit, it will be quite passé …”
Toe ek die grys pak toets, moet selfs ek toegee dat dit my soos ’n handskoen pas. Die snit is dié van die gewone morning dress, maar daar is g’n streepbroek of swart te sien nie: alles net ’n deftige liggrys. Ek gee die man ’n waarskuwende blik.
“If I’m the only person at that garden party in an all-grey outfit, I’ll come and take personal revenge on you,” met ’n poging om dit lughartig te laat klink. Hy antwoord rustig. “You won’t be, Sir.”
By die tuinpartytjie stap ek en Sarie voor by die paleis in en agter op die grasperk uit, tussen ’n horde gaste in. Ek is die enigste menslike wese in sig in ’n grys pak. Niemand kyk te hard na my nie en niemand sê iets nie, maar ek onthou – dis Engeland dié: ’n wag voor die mond en fatsoenlikheid is die wagwoord.
Ek lei Sarie aan die hand agter ’n klompie roosbome in om