uit haar vervloekte bloed sal ’n kind
die nuwe, vrye wêreld nooit weer vind …
Maar in die agterhuis was veel
menslikheid: Mevrou Van Daan,
prikkelbaar-bevrees, vervelig-verwaand,
’n moeder se subtiel verset,
omdat haar kind die vader liewer het …
En tog moes jy jou jong
ontwaking leer verstaan – alleen.
En wat het al jou vroulikheid gebaat?
Jy moes die laaste toevlug deel
vir nog ’n Jood se veiligheid –
tandarts Dussel jou ongewenste kamermaat.
Toe het jy jou na hom gekeer
– soos jy uit sy jeug geruk tot in ’n solderkamertjie.
Blou agter ’n berookte ruit en ’n gordynde raam
het helder in sy oë kom leef …
maar die natuur verdra geen surrogaat –
jy het geweeg, te lig bevind. Weer
moes Peter maar vir Mouschi streel
en vir ’n troos het jy seisoenverward
pinksterrose en bloudruifies in een droom verbeel.
Meer as Jood of Christen het jy geweet
die mens se gees oorwin as hy
elke dag sy aartappels met vreugde eet.
Franz Liszt
In hierdie sagte vloeibaarheid van lig
net in ’n beperkte kring rondom my pen
is daardie luister buite my gesig
en kan my opkyk net die donkerte verken:
Lig en donker êrens finaal geskei
soos die balk en tussenruimte van my manuskrip
en ’n klavier se note wit en swart
waarvan nie een ooit deur my virtuose vingers glip.
Maar magteloos kies ek albei saam:
die priester sal hom met die losklong weer misgis
en wie kan leef in suiwerheid as twee,
al glo ’n dwase vrou in God en in Franz Liszt?
Sal ek soos daardie blinde langs die pad
eenvoudig vra: “O Heer, dat ek kan sien!”,
my klein swart nootjies toevertrou aan wit papier,
die een wat U verkies geduldig dien?
Net tot ek daardie luister weer herleef:
hoe mense juig wanneer my hande dans en gloei
en wit en swart tot een blink helderte saamvloei
dat selfs voor U ek geen onhandigheid sou vrees!
Vergewe, God! Reeds in my kinderstem was hy:
“Ave Maria, gratia plena! Here, maak my hartjie rein”;
nou is ek die demoon wat bandeloos deel
in die bedryf van ’n klavier bespeel!
’n Dol konsert die prys van toegewyde vingers
elke keer. ’n Impromptu net tydelik verligting,
narkose-rapsodie van Sigeunerdansers by die put se wal
totdat sonsondergang die spieëlrand van die water ban.
“Wit hiasinte vir een jen, vir die ander brood” –
lyfnoodsaak … Japannese spreekwoord …
Ek het by die klavier nutteloos vernag
soos mirre tussen die borste van ’n vrou.
Klavier sonder konsert, vrou sonder hande en gesig –
onaantasbaar, helder, lig … maar … die konsert, dis ek!
Verneder, Heer, die wierookheuwel en die mirreberg
dat ek die priesterskap styf vas kan gryp.
Laat ek monnik-gedwee wat U vereis
aanvaar: die baie stilte, bietjie eie klank
totdat ’n nuwe Dante oor u aarde sien,
een simfonie die lig van Genesis verdien.
Laat ek in die klein kring geduldig bly totdat
in my die Sigeuner en die Franciskaan,
my God, eendag gelukkig saambestaan.
Amsterdam
Amsterdam, jy hoef nie na my te luister nie:
as die meeue ophou kras oor jou Amstel en jou torings,
dan blaf die gekettingde honde nog voor jou winkelvensters.
Buitendien het Huygens in die Goue Eeu al
die bewonderende vreemdeling die swye aanbeveel:
“Die schricklixt van mij swijgt heeft aller best geseyt.”
Ek sal saggies met jou praat,
versigtige, beskeie woorde, gedagtig aan Huygens
vir wie jy tweemaal-Venesië was, heel Water en heel Straat,
en aan Achterberg wat sy geliefde teruggeroep het
na jou, stad buitekant die dood,
dat sy verruk die fluitspeler kon volg
oor die Leidseplein, verby die Munt
tot in die Kalverstraat.
Vanmiddag weet ek blom die krokusse
op Museumplein geel en pers
en sit die raserige meeue daartussen
soos swygsame wit standbeeldjies.
Die gewelhuise skommel in die gragte
en die eende swem by die vensters in
tot in Het Straatje van Vermeer.
Ook ek gaan die straat vat,
verby die bloemenman op die hoek
wat my dalk weer ’n bos aanbied vir niks
net omdat my vrolike bene uitdagend
Van Gogh se Rose boomgaard verheerlik:
Ek bêre die onopvallende deursigtige nylon
totdat ek terug is in Suid-Afrika,
want sien, voorlopig is ek klaar met stemmige dinge.
Amsterdam, geliefde, ek kom vandag na jou toe
met ’n paar pienk kouse aan.
Parys met Pase
Vir Pierre
Nou is alle eiers betowerd,
die hase sit die winkelvensters vol
en bo dit alles: skitterende sonskyn
oor die koepels en die triomfboë.
Ek staan in die tuin
van die Rodin-museum,
kyk oor sy gebukte denker
tot by die Invalides
waar Napoleon rus in sy praalgraf.
’n