Koos was ook ’n alkoholis. Tot sy dood meer as tien jaar gelede het ek hom amper nooit nugter gesien nie. ’n Jaar ná Bennie se geboorte het my ma swanger geraak met haar tweede en my pa se eerste kind, Theuns. Teen die tyd dat my ma drie jaar later nóg ’n kind by Koos gehad het, Alfie, was sy en my pa reeds meer uitmekaar as bymekaar.
Ek is twee jaar ná Alfie gebore. My pa het toe reeds ’n paar keer in die tronk gaan draai. Die kere wat my ma en pa wel probeer het om civilised saam te wees, het hy in die tronk beland vir diefstal om my ma se habits te support. Of domestic violence om hom teen haar habits te verdedig.
Teen die tyd dat ek twee jaar oud was, het my pa nog twee kinders gehad – Christoff by my ma se sussie, en Jaco by ’n vrou genaamd Mercia, ook ’n hippie girl soos my ma. Ek het Mercia in 2002 op my ouma se begrafnis gesien. Sy het soos ’n visioen uit die 1960’s gelyk met ’n lang, lapperige rok, wilde hare en sandale. Sy het twee banke voor my en Jaco in die kerk gesit.
Toe ons begin sing, het sy die hardste van almal gesing. Uitermatig hard. “Ek kan hoor my Heid-land roep my . . . ”
“Ag jissis, daar kom die dokkemeid nou uit,” het Jaco onderlangs gebrom. Hy werk as ’n forensiese deskundige in Amerika en het net vir die begrafnis Suid-Afrika toe gekom.
“Sies,” het ek gegiggel.
“Waar Hy lei, volg ek gewillig . . . ”
“Sy sing nie ‘ek’ nie, sy sing ‘êk’,” het Jaco ontevrede gesê. “Hoor jy? Regte fokken dokkemeid.”
Sy het inderdaad “êk” gesing. Ek het nooit geweet sy is oorspronklik van die Kaap nie. Maar dan, ek het haar nooit werklik geken nie. Het haar maar twee of drie keer tevore gesien en die nodige Hallo’s en Hoe gaan dit’s geprewel, en dit was dit.
Jaco wou nooit oor haar praat nie. Net soos ek ook nooit oor my ma wou praat nie. Sê dit iets van my pa se bloed wat in ons al twee se are vloei, of sê dit iets van my pa se smaak in vroue?
Theuns en Jaco is omtrent ewe oud: Theuns is in Maart 1973 gebore en Jaco in Oktober 1973. Wat bewys dat my pa nes my ma ’n two-timer was.
My jongste boetie en sussie, Roedolf en Sammy, het eers jare later gekom – heeltemal te laat om werklik deel van hierdie storie te wees. Ek wonder of hulle ooit sal besef hoe gelukkig hulle tydsberekening was. En ek wonder hoe lyk Sammy vandag. Waar sy is, wat sy doen. Is sy gelukkig? Leef sy nog? Weet sy haar sussie soek na haar? Baklei sy ook so hard teen die bloed wat deur haar are vloei soos die res van ons kinders?
Theuns noem ons gene sy demons. “Fighting my demons, sus. Fighting the fight,” sê hy gereeld as ek hom vra hoe dit gaan.
Ek kon nog nie agterkom of hy dit as ’n grap bedoel nie. Met Theuns kan jy nooit seker wees nie. Hy het ’n weird sin vir humor, amper net so twisted soos myne.
Soos ek gesê het, my eerste kennismaking met goed en kwaad was op die ouderdom van drie jaar. Dis een van my vroegste herinneringe. Ek weet nie waar my ma of pa was nie, maar ek en Theuns het vir ’n rukkie by ’n vreemde man en vrou êrens aan die Oos-Rand gebly. Ek kan nie onthou waar Theuns geslaap het nie, maar ek moes op ’n bank in die sitkamer slaap.
Ek het die eerste oggend wakker geword met die man bo-op my. My panty was tot by my voete afgetrek en my nagrok was tot onder my ken opgetrek. Sy harige borskas was teen my gesig en ek kon sy vinnige asemhaling bo my kop hoor. Hy het sy onderlyf aanhoudend teen my kaal lyf geskuur – van onder, oor my maag, oor my bors tot teen my nek, en weer af.
“Hou hom vas,” het die man gesê en my hand om iets gevou. Dit het hard en slymerig gevoel en ek het gegril.
“Nee,” het ek gekerm en my hand weggeruk.
“Hou hom vas!” het hy gesis, dié keer dreigend, en my hand styf teen hom vasgedruk.
Ek het hom vasgehou tot die man begin ruk het. Toe het hy opgestaan.
Ek het nie verstaan wat hy doen nie, so ek het nie ’n bohaai gemaak nie. Ek het gewoond geraak daaraan dat hy elke oggend gekom het sodra die vrou gery het om Theuns by die skool te gaan aflaai.
Ek het nie daarvan gehou nie, maar ek het ook nie daarvan gehou om te bad of vroeg te gaan slaap nie. Dis maar net iets wat jy moes doen sonder om dit te bevraagteken.
Ek onthou sommige gebeurtenisse taamlik helder van my derde jaar af. Ek onthou my derde verjaarsdag goed. Ek en Theuns was in Jubilee Home in Boksburg. Dit moet my ma wees wat ons in die weeshuis gesit het, want my pa het ons daaruit kom ontvoer.
Die Jubilee Home se speelgrond het ’n lang draadheining wat die seuns en die dogters van mekaar skei, want ons is nie toegelaat om fisieke kontak te hê nie. In die rukkie wat ons daar was, het ek elke oggend langs die heining gestaan en histeries vir Theuns gehuil-skree. As hy middae van die skool af gekom het, het hy, magteloos en ook huilend, aan die ander kant van die draad gestaan en my probeer troos. Elke keer het ’n kinderoppasser my voor die heining kom wegsleep. Dan het ek krampagtig aan die draad vasgeklou tot hulle my vingers oopgeforseer het.
Op my derde verjaarsdag het ek my pa gesien, maar hy het my nie gesien nie. Ek het deur die venster geloer wat op die Jubilee Home se ingang uitkyk, en ek het my pa aangeloop sien kom met ’n looppop in sy een hand en ’n verjaarsdagkoek in die ander. Ek was vreeslik bly. My pa kan vandag wees wie hy wil, maar ek weet hy was ongelooflik lief vir my toe ek klein was.
’n Vrou het my pa voorgekeer. Hy het met haar gepraat en ek kon sien hoe skud sy haar kop. Die volgende oomblik gooi hy die koek teen die muur vas. Toe draai hy om en loop weg. Die koek het in stukke teen die muur afgeloop. Ek het daarna gestaan en kyk toe die vrou die looppop vir my gebring het.
“Jy is drie jaar oud vandag, Claudie,” het sy gesê.
Ek wou haar slaan en skop en spoeg, maar ek het nie. Ek het my daardie aand aan die slaap gehuil, die looppop styf teen my vasgedruk. Nes die ander kleintjies het ek in ’n bababed met hoë tralies geslaap wat gekeer het dat ons self uit die bed kon klim.
’n Paar dae later het Theuns op die asblikke gestaan en my oor die weeshuis se muur getel. My pa het my aan die ander kant gevang.
Daarna het ons in Secunda gaan woon: ek, my ma en my pa. My ma het vir Theuns na ’n koshuis op Lagerspoort gestuur waar Bennie en Alfie reeds was, en hulle het net vakansies huis toe gekom.
Ek was gelukkig, maar die huis in Secunda was die begin van een van die baie eindes wat nog sou volg. My ma en pa het baie baklei. Sommige nagte het ek my bed natgemaak. Dan het my pa die oggend vroeg vir my droë beddegoed kom oortrek voor my ma dit kon sien en my slaan. Hy het my na hulle bed gedra en my verder tussen hom en my ma laat slaap.
“Fokkof as jy wil fokkof! Maar jy fokkof alléén! Hierdie keer los jy my kind, verstaan jy, Lisa?” het my pa geskree elke keer as my ma gedreig het sy gaan hom verlaat vir ’n ander man. ’n Beter een. ’n Mooier een. ’n Sterker een. ’n Ryker een.
“Sy’s nie net jou kind nie, sy’s myne ook!” het my ma teruggeskree. “Jou gemors!”
“Ek het vir jou alles gegee waarvoor jy gevra het, so jy los haar net hier! Gaan soek vir jou ’n ander man. Ons sal sien of jy beter kan kry!”
“Met hierdie hare kan ek énige man kry!” het my ma tartend geskree en haar lang blonde hare vermakerig rondgeswaai.
Tot my pa eendag die broodmes gegryp en haar hare stomp afgesny het. My ma het die polisie gebel, en my pa het die naweek in die tronk deurgebring. ’n Voorsmaak van die sewe en ’n halwe jaar wat sou kom.
Ek glo nie my ma het my pa ooit vergewe vir haar hare nie; sy het vyf-en-twintig jaar later nog steeds daaroor gepraat. Ek glo ook nie my pa het my ma ooit vergewe vir die sewe en ’n halwe jaar in die tronk nie; hy het nog nooit daaroor gepraat nie.
Kort ná die hare-episode het my ma getrek terwyl my pa die dag by die werk was. Sy het nie vir hom gesê sy gaan weg nie, sy het net haar tasse gepak en my alleen by die huis gelos.
Ek het op die