Witboy in Afrika. Deon Maas

hoe hierdie hele deel nou aan Rwanda behoort. Die plaaslike mense het hom met afkeer aangekyk, maar hy was min gepla. Hy was nou die baas van die plaas en niemand sou op sy battery piepie nie.

      Daar was groot petroldepots wat motor- sowel as vliegtuigbrandstof bevat het. Die ontploffing wat ek ’n paar aande vroeër in die Izuba Hotel gehoor het, het daar gebeur. Blykbaar het iemand probeer brandstof steel en toe het soldate op hom geskiet. Die dief en die soldate is almal in die ontploffing dood. Die dief se verbrande lyk het steeds daar gelê, met sy arms wat die lug in gestrek het asof hy op die laaste oomblik ’n finale pleidooi aan God gerig het. Niemand was juis daaroor gepla nie en Sekuriteitshoof het dit beskou as ’n voorbeeld om ander te waarsku om nie te steel nie.

      “These people …” het hy met afsku gesê en sy arm oor die hele dorp geswaai. Hy het beslis nie enige vriende probeer maak nie.

      Rwanda se amptelike rede vir waarom sy troepe in die oostelike deel van die Kongo was, was dat hy wou keer dat die Interahamwe weer ’n aanval op Rwanda loods. Hulle was dus daar om die hele gebied te beveilig teen moontlike invalle in hul land.

      In werklikheid was Rwanda ’n arm land en is die ooste van die Kongo enige kapitalis se droom. Dit het grondstowwe wat geldmakers se mond laat water. Diamante is oral en die belangrikste mineraal wat daar uitgrawe word, is een of ander iets waaruit blik gemaak word. Terwyl Rwandese troepe besig was om daardie gebied te “beveilig”, was hulle ook besig om grootskaals van die verskillende myne te steel om hul eie sakke sowel as die regering se koffers vol te maak. Daar was oral tekens van welvaart. ’n Goue horlosie, ’n redelik nuwe motor en blink skoene wat so elke nou en dan skoongevee moes word van die stof van die strate.

      ’n Paar biere later het Sekuriteitshoof besluit dis tyd om aan te skuif vir middagete. Teen dié tyd het hy al so ’n halwe bottel whisky weggehad. Ek het gewonder waar ons middagete in hierdie oorlogsverrinneweerde dorpie gaan kry. Hy het die neus van ons Toyota-4x4 (nóg ’n Afrika-cliché) in ’n westelike rigting gedruk. Die dorp het weer oerwoud begin word totdat daar skielik hoë mure om ons verskyn het. Die ingang na die perseel is met sandsakke gepak en daar was soldate met Brownings.

      Met die binnery was ons dadelik in ’n ander wêreld. ’n Pragtige, spierwit koloniale huis het oor alles uitgetroon soos ’n soldaat op aandag. Die kilometers gras was netjies gesny en die tuin gemanikuur tot teenaan die meer waar miljoene rande se luukse jagte en spoedbote gelê het. Hier het die kelners netjiese broeke en onderbaadjies gedra en hul strikdasse en gestyfde vadoeke om die arm het splinternuut gelyk. Hier was geen teken van die oorlog nie, slegs van die mense wat voordeel daaruit trek. Daar was selfs ’n Hummer in die parkeerarea.

      Middagete was eenvoudig. Jy kon kies tussen pizza, pizza of pizza teen 40 Amerikaanse dollar stuk. Die goedkoopste whisky was Johnny Walker Blue. Die pizzakors het soos brood geproe en die kaas was maar karig versprei oor die halfgebakte poging. Rondom my het almal heerlik gesmul. Hoe anders bestee jy die spoils of war?

      Almal sê altyd “there is no such a thing as a free lunch” en dít moes ek toe net daar in Goma se country club leer. Sekuriteitshoof het al hoe dronker en dronker geword en al hoe meer mense het by ons tafel aangesluit om aan die brawe mzungu voorgestel te word. Toe ek weer sien, haal iemand ’n televisiekamera uit. Dieselfde televisiespan wat ons by die lughawe ingewag het, het hul verskyning in Goma gemaak en hulle wou ’n onderhoud met my doen.

      Op daardie oomblik het ek besef waaroor die hele uitnodiging werklik gegaan het. Die plan was om te wys dat Rwanda die ooste van die Kongo so goed beveilig het dat ’n wit toeris nou daar kon gaan middagete eet. Ek het die onderhoud gedoen, maar soveel politiek gepraat en vertel hoe Rwanda hulpbronne steel dat ek twyfel of dit ooit gebruik is.

      Ek was reg om terug te gaan huis toe, of ten minste terug Gisenyi toe. Ek het genoeg gehad van Big Boys se arrogansie en mense wat voordeel trek uit ander se ellende. Die pizza het ook nie bygedra tot ’n beter gemoedstoestand nie. Die biere het wel teen hierdie tyd begin om my goeie oordeel te beïnvloed.

      Sekuriteitshoof, effens ontsteld dat sy PR-plan nie na wense uitgewerk het nie, het egter ander planne vir my gehad. Lekker gelaai met duur whisky het hy besluit hy gaan my wys hoe ver sy invloed in die Kongo strek. My teenkanting het op dowe ore geval. Hy het die sleutels gehad en ek moes luister. Gewapen met nog ’n bottel whisky vir die pad het hy die neus van die Toyota weer wes laat wys en ons is verder die oorlogsone in.

      Die eerste padversperring was nog oukei. Die tweede een was al erg genoeg om my drukkende bierpiepie te laat verdwyn, maar die derde een was die kersie op die koek. Hier het Sekuriteitshoof in sy dronke arrogansie in ’n rusie betrokke geraak met ’n soldaat wat dronker as hy was. Hy wou deur en die soldaat wou hom keer. Die soldaat se uniform was versier met fetisj-simbole wat enige normale mens sou laat sidder. Toe hy sy AK47 by Sekuriteitshoof se oop venster indruk, het ek binne ’n splitsekonde langs die voertuig gestaan.

      My bierpiepie was terug en dringender as ooit. Ek kon nie wag totdat hulle eendag klaar gestry het nie, ek moes gaan en het agter ’n paar bosse ingeloop. Net toe ek my broek oopmaak, het ek ’n man in die gras sien lê en slaap. Dit was baie vreemd, veral met alles wat ’n paar meter verder aan die gebeur was. Ek het nader gegaan om ondersoek in te stel en toe die klein gaatjie in die middel van sy voorkop gesien. Ek het my gat afgeskrik. Hy het vir ewig geslaap.

      Toe ek om my kyk, het ek nog sewe of agt liggame gesien. Ek het nie lank genoeg rondgehang om te tel presies hoeveel daar was en of hulle almal dood was nie. Ek het wel besef waarheen die stryery by die padversperring op pad was en het teruggehardloop na die bakkie.

      Sekuriteitshoof het teen dié tyd langsaan die voertuig gestaan met sy pistool teen die soldaat se slaap, terwyl die soldaat sy AK47 in Sekuriteitshoof se gesig gedruk het. Ek het mooi gepraat, die bottel whisky uit die bakkie gehaal en as vredesoffer vir die soldaat aangebied. Ek het almal probeer kalmeer en Sekuriteitshoof terug in die bakkie gekry. Ek het daarop aangedring dat ek NOU DADELIK WOU TERUGGAAN. Die detail van die gesprek het verlore gegaan in die adrenalien van die oomblik.

      Ek het eers weer my geheue teruggekry toe ons Goma ná sononder binnery, waar Sekuriteitshoof op nog ’n bier aangedring het. Ek kon die ligte van my hotel sien anderkant die grenspos. Ek het hom net daar gelos en ná ’n groot stryery by die beheerpunt my paspoort teruggekry. Die volgende oggend is ek wakker geklop deur Sekuriteitshoof, wat duidelik nog nie geslaap het nie. Ek dink die bottel whisky het teen daardie tyd al aan sy hand vasgegroei. Hy wou sy safe pass-brief terughê. ’n Paar uur later was ek op die vliegtuig terug Suid-Afrika toe.

      Nyiragongo, die vulkaan naby Goma, het ’n paar jaar later uitgebars. Die lawa het Gisenyi om een of ander rede gemis, maar Goma platgevee. Ek hoop Sekuriteitshoof was besig om daar te drink toe dit gebeur het.

      Die volkslied van Rwanda is getiteld Rwanda Nziza, wat beteken “Rwanda die skone”. In Zoeloe beteken siza om iemand te help of by te staan. Ek het die ooreenkoms tussen die woorde nog altyd baie ironies gevind.

[1] Die Hutu-georkestreerde volksmoord van 1994 het oor sowat vier maande plaasgevind. Dit is tot 'n einde gebring toe die Rwandan Patriotic Front, 'n Tutsi-rebellegroep, die Hutu-weermag verslaan het. Die Hutu’s het daarna in hul duisende na die Kongo gevlug uit vrees vir die Tutsi’s se weerwraak. Hulle is in vlugtelingkampe opgeneem, wat ’n verdere humanitêre krisis veroorsaak het.