Ek het my lyfwag dadelik “Baksteen” gedoop. Ek weet nie wat sy regte naam is nie en stel ook nie belang nie. As Baksteen ’n Suid-Afrikaner was, sou hy ’n wit rugbyspeler gewees het wat tweedehandse karre of versekering verkoop het. Hy sou ná rugbywedstryde Saterdagaande by gesellinklubs uitgehang het en moontlik so nou en dan met onwettige diamante gespeel het. Behalwe dat Baksteen beter aangetrek het.
Baksteen het ’n sesde sintuig gehad vir wanneer ek opgestaan het en het dan aan my deur kom klop. Hy kon geen Engels praat nie en die enigste sin wat ek in Frans kan sê, sou ek nie vir hom probeer sê het nie. Kortom, hy was ’n oorlas van die eerste water. Hy was duidelik ’n gevreesde man in die samelewing, want skielik het mense draaie om my geloop. Hy het hom doodgelag vir al my muskietafweerders en dit met veragting op die bed van my hotelkamer gegooi, totdat ek vir hom verduidelik het dat hy dit moet terugsit waar hy dit gekry het.
Baksteen het hard probeer om hom soos ’n toergids te gedra eerder as ’n veiligheidspolisieman, maar duidelik was sy spesialiteitsveld nie om mense van hom te laat hou nie. Ek het geweier dat hy saam met my eet of drink. Hy moes maar sy eie tafel kry, maar selfs as ek toilet toe gegaan het, het hy vir my gewag wanneer ek uitgekom het.
Baksteen
Ek was dus basies onder hotelarres. Dít het ek duidelik besef toe Baksteen hom kom tuismaak het in my hotelkamer onder die voorwendsel dat hy wou vriende maak. Baksteen het die hand van vriendskap na my uitgesteek en sy rol as toeristeleier begin deur my sy veertienjarige suster as ’n bedmaat aan te bied. Toe ek dít van die hand wys, het hy sy twaalfjarige broer aangebied. Daarna was dit heroïen, ’n dwelm wat om een of ander duistere rede maklik en goedkoop in Kigali beskikbaar is. Heroïen is ’n dwelm wat selfs die slegste situasie goed kan laat voel. Ek kon dus verstaan hoekom dit so gewild is. Dit was egter steeds vir my vreemd. Sy laaste aanbod was dagga. Dit was die beste aanbod wat ek nog die hele week gehad het.
Voordat ek aangaan, moet ek net eers ’n vinnige opmerking maak oor my houding teenoor dagga. Dagga het al baie probleme in mense se lewe veroorsaak. Sjokolade, alkohol en nikotien ook. Dagga is ’n natuurlike plant en die enigste rede hoekom dit op so baie plekke in die wêreld verbode is, is omdat die Amerikaners daarop aandring as deel van hul besigheidsooreenkomste met lande. Dagga is verbode in Amerika omdat nylonvervaardigers die hennep-plant uit die weg moes kry om ’n groter mark vir hul nuwe materiaal te skep.
Te veel van enigiets is sleg vir jou. Dieselfde geld vir dagga. Ek beskou dagga soos konjak. Dis iets wat ek so nou en dan gebruik en dit dan regtig geniet, maar ek stel nie daarin belang om dit daagliks te gebruik nie. Ek hou van my realiteit en het nie nodig om my permanent daarvan te verwyder nie. Een aand, tien teen een terwyl ek stoned was, het ek besluit omdat dagga uit die grond van ’n land kom, weerspieël dit die siel van daardie land. Ja, ek weet dis regte stoner-filosofie, maar dit is wat dagga aan jou doen.
Dit was dus tyd om die siel van Rwanda te proe. Die dagga was só donkergroen, dit was amper swart. Dit het teer op jou hande gelos as jy daaraan gevat het. Ek was arrogant genoeg om te dink ek was sterk genoeg daarvoor. Teen Baksteen se wil het ek hom vergesel toe hy dit gaan koop het. Dis net rocksterre wat toelaat dat ander mense dwelms vir hulle aandra en ek is nie ’n rockster nie. Dit beteken ook dat ek nie te veel afge-rip word as dit by die prys kom nie.
Die ou wat dit aan my verkoop het, se naam was Richard. Hy het ’n Hawaise hemp aangehad, ’n fake Ray-Ban en ’n goue horlosie wat in die middagson geglim het teen sy pikswart vel. In tipiese Afrika-styl was dit so los om sy arm dat dit op en af tussen sy pols en elmboog gegly het. Hy was duidelik ’n verbruiker van sy eie voorraad en het nie ’n probleem gehad om dit te doen terwyl hy werk nie.
Die stopsel was in ’n stuk koerantpapier toegedraai. Dit het 20 sent gekos. Terug in die hotelkamer het ek ’n vette gerol. Met die eerste trek het ek al geweet ek speel buite my liga, maar teen dié tyd was ek al so goed geoefen in my rol as die arrogante wit idioot wat dink Afrika kan hom nie onderkry nie, dat ek my sesde sintuig geïgnoreer het. Baksteen het self so ’n bietjie nader aan wit geword, maar sy pose mooi gehou. Kort nadat ons die joint klaar gerook het, het hy vertrek. Hy het geweet waar om my te kry indien nodig. Ek was nêrens heen op pad nie.
Voordat hy nog by die deur uit is, was ek soos ’n stuk klei op die bed. My liggaam wou nie op my brein se bevele reageer nie. My brein het die wêreld-spoedrekord probeer breek met flitse van idees wat weg was voordat dit kon registreer. Ek was besig met die vinnigste edit wat ek nog gesien het. Splitsekondes van idees, prentjies, geheueflitse en visioene. Ek het die verlede, die hede en die toekoms gelyktydig gesien. Dit was nie ’n film wat noodwendig by die loket goed sou vaar nie.
En dít was die goeie deel. Binne ’n paar minute was ek in ’n paranoia-hel. Ek het die res van die dagga gevat en badkamer toe gekruip om dit in die toilet weg te spoel. Ek kon die polisie in die gang hoor afkom. Enige oomblik sou hulle die deur afskop en my arresteer. Die vooruitsig om met verhoorafwagtende massamoordenaars tyd in ’n tronksel deur te bring, was nie ’n aantreklike een nie. En in Rwanda, die macho’ste van alle lande in Afrika, dra tronkvoëls pienk – tien teen een in ’n poging om te keer dat hulle ontsnap. Geen gerespekteerde man in Rwanda wil in die openbaar in pienk gesien word nie.
Ná vele probeerslae het ek al die dagga afgespoel gekry. Ek moes dit in my vuis toehou en dit onder in die pyp van die toilet hou om dit weg te kry. Ek kon steeds die polisie in die gang hoor nader kom. Die enigste oplossing was om die bed voor die deur te sit. Te midde van totale paniek het ek die matras van die bed af gekry en die bed, wat eintlik maar net ’n raam van saamgeperste hout was, teen die deur staangemaak. Ek kon nou asemhaal. Die vyand se eerste aanslag is afgeweer. Dit was tyd om die perimeter verder te beveilig.
Volgende aan die beurt was die venster. Op ’n gebou op die volgende heuwel, so 700 of 800 meter verder, kon ek ’n skerpskutter sien wat gereed was om my te skiet as die polisie nie die blokkasie van die saamgeperste houtbed voor die deur kon platkry nie. Die enigste moontlikheid om my swembaduitsig toe te maak, was die matras wat omtrent twee derdes van die venster bedek het. Die res van die venster het ek met duct tape toegemaak. Ons weet mos almal dis koeëldig.
Hoewel ek nog die stemme in die gang gehoor het, het ek veiliger gevoel. Wat ek sou doen as die polisie die kamer inbars, was nou onder bespreking tussen die verskillende stemme in my brein. Daar was nie meer dagga in die kamer nie en danksy die hele blikkie deodorant wat ek in die lug uitgeblaas het, was ek seker hulle sou my net daarvan kon beskuldig dat ek te veel parfuum gesproei het. Dit was tog sekerlik selfs in ’n land so macho soos Rwanda nie ’n misdaad nie?
Ek het begin dink oor wat dalk nog in die kamer is wat my in die tronk kan laat beland. Dalk het hulle baie streng wette oor naaktheid. ’n Foto van my vrou op die strand in haar bikini is opgeskeur en toe verbrand, want as jy dit net opskeur kan iemand dit weer aanmekaar plak.
Daar was geen sin meer in hoe my brein geredeneer het nie. Genadiglik het ek uitge-pass. Twaalf uur later het ek wakker geword met die geluid van iemand wat aan my deur hamer. Dit was tyd vir Lucky se optrede. Die aand ná die konsert het ek na ’n netjies reggetrekte hotelkamer teruggekom. Niemand het ooit ’n woord gesê nie.
Die aand voordat ek uit Kigali weg is, het Baksteen kom koebaai sê. Dit was nie ’n vriendelike vaarwel nie. Hy het aangedring op een of ander vorm van vergoeding omdat hy so goed na my omgesien het. Dit was nie ’n versoek nie, dit was ’n bevel. Hy het my duurste Diesel-trui as sy beloning gekies. Nodeloos om te sê, ons het nooit penvriende geword nie.
Die son het pas oor Kigali se sokkerstadion gesak. Die meeste mans in die gehoor het hul hemde uitgetrek. Lucky se stel trek reeds ver noord van tweeuur. Die hele plek drup sweet. Jy kan die skare ruik. Voor my sing 65 000 mense: “Hey, you, Hutu man; hey, you, Tutsi man, you’ve got to come together as one” op die ritme van Lucky se groot treffer “Hey, you, Rasta man; hey, you, European …”
Lucky Dube
Die stadion,