Die nonne het die moeë Bente ingelaat en haar in die skaduryke kloostertuin laat rus. Daar het Bente haar oë gesluit en diep asemgehaal, te uitgeput en grieperig om enigiets anders te doen. Sy moes soos ’n spook gelyk het, haar hare en grimering deurmekaar, haar gesig rooi en geswel.
Terugskouend besef sy die siekte was eintlik ’n gawe, iets wat haar daarvan weerhou het om die dorp se strate in te vaar en in soewenierwinkels rond te grawe. Sy het bloot in die tuin op ’n stoel teruggeleun, te moeg om haar langer teen die uitputting te verset. Dit was nie lekker nie, haar hele lyf was seer, maar vir ’n kort wyle was sy volledig met al haar skete en pyne daar in die tuin teenwoordig.
Dié eenvoudige oomblik het haar lewe verander. “Ek het net gewoon opgehou om die oomblik te weerstaan en het so stil geraak dat ek ’n sagte stem in my hart kon hoor wat ek andersins sou gemis het,” sou sy my later vertel.
“Bente, jy het tuisgekom,” het die stem gesê.
Dis nou 20 jaar later en ek kuier met Bente in dieselfde tuin van die klooster waar sy al die afgelope 16 jaar ’n lekenon is. Ná haar eerste besoek aan Assisi het sy haar tot die Katolisisme bekeer en binne vier jaar was sy ’n lid van die Susters van Versoening.
“My siel het ’n roepstem gehoor. En in die afgelope 20 jaar het ek nog nooit getwyfel dat dit reg was om na daardie stem te luister nie. My nuwe lewe is nou my tuiste.”
Dis asof dinge in haar lewe nou vanself vloei. Nie als is maklik nie, maar als is soos dit moet wees.
Ek vra haar oor Franciskus. Vir wat het die man sy lewe vir homself so onnodig moeilik gemaak en hoekom was hy desondanks so vreugdevol?
“Baie mense weet van Franciskus se blydskap en die liedere wat hy geskryf het, maar dit sal ’n fout wees om nie ook van sy hartseer en pyn kennis te neem nie,” sê Bente. Die Middeleeue was ’n tyd toe die meeste mense arm, honger en bedremmeld was. Franciskus het iets geweet wat ons moderne wêreld vergeet het. “Franciskus het besef hy kan nie ware blydskap ken as hy net vir sy eie gerief en lekkerkry leef nie. Deur homself aan pyn bloot te stel, het hy deel geword van ’n wêreld wat veel wyer as net sy eie belange strek, ’n wêreld wat die broederskap van alle dinge, deernis en ’n veel groter vorm van geluk insluit.”
Dis ’n mondvol en ek moet eers ’n rukkie daaroor tob voordat ek begin verstaan wat Bente sê. Sy sê gerief is ’n kokon. Ons kan dinge vir onsself maklik maak deur ons van die res van die wêreld af te sonder en gemaklik te leef. Maar deur uit ons kokon te breek en op te hou om vir die wêreld se swaarkry en teëspoed weg te kruip, kan ons tuiskom in iets wat veel groter en meer opwindend as net ons eie lewe is.
Bente sit haar een hand op haar maag en haar ander hand op haar hart.
“Daar is twee soorte blydskap,” sê sy.
“Blydskap van die maag.
“En blydskap van die hart.”
Blydskap van die maag is gerief. Dit is wat jy beleef as jy genoeg het om te eet, gesondheid en mense wat jou liefhet. In die moderne Westerse wêreld is ons redelik goed daarmee om die maag bly te maak. Die VN het ’n jaarlikse “blydskap-indeks” waarop hulle lande rangeer ingevolge hoe gelukkig die inwoners is. Europese lande soos Denemarke, Noorweë en Nederland eindig altyd boaan die indeks. Maar as mens na die samestellers se definisie van blydskap kyk, sien jy die dinge wat hulle meet, sluit in hoe goed ’n land se mediese dienste is, hoe veilig dit is en of die inwoners genoeg het om te eet. Dis alles belangrike goed, maar dis die blydskap van die maag.
In die ontwikkelde Weste is ons nie altyd so goed daarmee om ook die blydskap van die hart na te streef nie. “Die blydskap van die hart is nie altyd lekker of gemaklik nie, dis om in jou lewe tuis te voel en te weet jou bestaan hier op aarde het betekenis,” verduidelik Bente. Om blydskap van die hart te leer ken, moet jy leer om die pyn van die wêreld in jou hart toe te laat.
Daar is vier wenke om die blydskap van jou hart te leer ken:
•Raak soms stil en mediteer;
•Wees dankbaar, selfs in die moeilike tye;
•Leef eenvoudiger; en
•Leer omgee vir iets meer as net jouself.
Die aand nadat ek Bente besoek het, sak ek onverwags swaar op my hotelbed neer. Al my spiere is seer. My keel brand. Ek het uit die bloute ’n onverwagse griep opgedoen, hier in die middel van die Italiaanse somer, met geen ander siek mens in sig nie.
Ek kanselleer my planne om na ou katedrale te kyk, rol my in die hotelbed se lakens toe en loer by die venster uit hoe die son oor Perugia se groen vallei sak. Ek dink terug aan Bente en hoe sy ook op haar eerste besoek aan Assisi deur die griep platgetrek is. Dis asof mens se lyf vir jou probeer sê: “Hokaai! Hou op om so agter ervarings aan te jaag. Daar is iets meer wat jou aandag vra.”
Jou hart roep in ’n fluisterstem na jou. “Luister.”
Geestelike mense is baie lief daarvoor om vir jou te sê jou blydskap word uitsluitlik bepaal deur wat binne jou gemoed aangaan. “Happiness is an inside job,” lui ’n plakker wat ek al agterop ’n motor gesien het.
Maar ek vind Bente se benadering nuttiger; die gedagte dat ons ’n blydskap van die hart het wat deur ons geestestoestand bepaal word, asook ’n blydskap van die maag wat van eksterne gerief afhang.
Bente is nie die enigste mens wat al dié insig verwoord het nie. Die sielkundige en skrywer Jonathan Haidt wys in sy werk daarop dat blydskap deur ’n mengsel van geestes- en omstandigheidsfaktore bepaal word. Ja, jy moet jou gedagtegang in orde kry om gelukkig te wees, maar jy moet ook jou bed opmaak, minder kafeïen drink en verkieslik nie in ’n oorlogsone woon nie.
Tot dusver het ons heelwat oor die blydskap van die hart gesê, maar dis dalk die moeite werd om ’n rukkie by die blydskap van die maag ook stil te staan. Hoe beïnvloed eksterne faktore ons blydskap?
Die positiewe sielkunde is ’n beweging wat in die 1990’s deur die sielkundige Martin Seligman van stapel gestuur is en in die daaropvolgende jare deur kenners soos Tal Ben-Shahar, Shawn Achor, Catherine Sanderson en Ed Diener voortgesit is. Seligman en sy opvolgers doen studies om uit te vind presies hoe blydskap werk en waar dit vandaan kom.
Dikwels kyk hulle na die eksterne faktore wat jou maag gelukkig maak. Maak dit jou gelukkig om meer geld te verdien? Om ’n hond te kry? Om meer te slaap? Om te trou?
Mens kan jou nogal lank vermaak deur na te vors watter verbande die positiewe sielkundiges tussen blydskap en allerlei leefstylfaktore vind. Hier, net vir die pret, is ’n paar wat mens raaklees in die werk van die kenners wat ek hierbo gelys het:
•Geslag: Jammer vir die manne, maar dit lyk of vroue gelukkiger is. Navorsers wat die spraakpatrone van die twee geslagte ontleed het, het bevind vroue is veel meer geneig om te sê dat hulle bly, dankbaar en tevrede is. En dis nie net omdat vroue oor die algemeen meer geredelik oor hul gevoelens praat nie. Mans praat ook baie oor hul gevoelens, maar die gevoelens wat mans die graagste uitspreek, is woede en ontevredenheid.
•Opvoeding: Dit help beslis om op skool hard te werk. Mense met hoër vlakke van opvoeding is gelukkiger. Dit is waarskynlik omdat mense met grade vryer is om ’n beroep te kies wat hulle gelukkig maak, terwyl iemand met net gr. 8 dikwels maar moet vat wat hy of sy kry. ’n Slegte werk kan jou blydskapvlakke lelik knou.
•Politiek: Konserwatiewe mense (volgens die Amerikaanse definisie van mense wat tevrede is met die huidige stand van die politiek en nie wil hê dat dinge