Przebudowa włókien zaczyna się w ciągu paru tygodni od zranienia, a trwać może nawet latami. Równocześnie z przebudową substancji międzykomórkowej zmniejsza się ilość niepotrzebnych już fibroblastów, z których część podlega apoptozie, oraz zmniejszenie ilości naczyń krwionośnych, które również nie muszą już tak aktywnie zaopatrywać zbudowanej tkanki, co widoczne jest jako zblednięcie blizny.
Zaburzenie gojenia może prowadzić np. do keloidów, blizn przerosłych i owrzodzenia żylakowego. Zaburzenia bywają spowodowane czynnikami zewnętrznymi lub wewnętrznymi. Należą do nich np.: przewlekłe reakcje zapalne, niedobory żywieniowe, palenie tytoniu (niedotlenienie, nekroza), alkohol (zaburza proliferację), choroby (m.in. cukrzyca, zaburzenia metaboliczne), zakażenia, promieniowanie itd.
Uszkodzonych białkowych struktur nie da się przebudowywać ani naprawiać, nie istnieją takie mechanizmy fizjologiczne. Można je tylko pofragmentować za pomocą proteaz, wchłonąć do wnętrza komórek (jeśli były to białka zewnątrzkomórkowe) i zsyntetyzować na nowo. Białka mogą powstawać wyłącznie na matrycy kwasów nukleinowych, w procesie translacji, który zachodzi od początku do końca. Nie istnieje możliwość naprawy uszkodzenia w białku, bo nie byłoby możliwości „przymierzenia” go do matrycy, aby sprawdzić poprawność „montażu”.
7.6. Gospodarka mineralna, białkowa, węglowodanowa i witaminowa skóry
Jak w przypadku każdego narządu, również skórze niezbędne do funkcjonowania są witaminy. Definiuje się je jako substancje niebędące substratami reakcji metabolicznych, ale dla nich konieczne, które muszą być dostarczane z zewnątrz.
Witamina A to grupa pochodnych karotenoidów (retinal, retinol, kwas retinowy). Powszechnie wiąże się jej aktywność biologiczną z widzeniem, jest bowiem konieczna (jako retinal) do syntezy barwników wzrokowych. Jednak ma ona dużo szersze działanie. Wpływa na rozwój płodu (jej nadmiar jest jednak bardzo niebezpieczny), na metabolizm tkanki kostnej, błon śluzowych, stanowi czynnik regulujący ekspresję genów (dla którego są receptory związane z DNA).
W odniesieniu do skóry – witamina A pełni istotną rolę w procesach immunologicznych, pobudzając namnażanie się i kształtując aktywność limfocytów T, ale także działa przeciwzapalnie, hamując chemotaksję neutrofilów. Wywiera ona również bezpośredni wpływ na komórki naskórka, regulując ekspresję genów odpowiedzialnych za różnicowanie komórek i dojrzewanie keratynocytów. Dodatkowym efektem jest zmniejszenie czynności wydzielniczej gruczołów łojowych, a więc ograniczenie ilości pożywki dla bakterii, stąd używanie witaminy A w przypadku trądziku (tu zastosowanie znajduje kwas 13-cis-retinowy).
Stosując tę witaminę, należy zachować szczególną ostrożność i zawsze robić to pod kontrolą lekarza – jest ona bardzo aktywnym teratogenem.
Witamina B1 (tiamina) bierze udział w metabolizmie cukrów, lipidów i białek jako składnik kilku enzymów, w tym karboksylazy. Nie ma żadnego wyjątkowego wpływu na skórę, ale oczywiście działanie witaminy B1 dotyczy jej tak samo, jak innych tkanek.
Witamina B2 (ryboflawina) w postaci nukleotydu flawinowego i dinukleotydu flawinoadeninowego jest kofaktorem licznych enzymów, wpływając na aktywność wielu podstawowych procesów metabolicznych (łańcuch oddechowy, reakcje oksydacji [np. α-ketoglutaranu, kwasów tłuszczowych]) i redukcji (np. glutationu) itd.
Witamina B3 (niacyna) jest prekursorem dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NAD) i jego fosforanu, jej rola wiąże się więc z podstawowym metabolizmem: przenoszeniem elektronów, katabolizmem lipidów, białek, węglowodanów, alkoholu, syntezą lipidów (kwasów tłuszczowych i cholesterolu), ponadto z naprawą DNA. Dlatego jej niedobór jest szczególnie widoczny w tkankach o dużym zapotrzebowaniu na energię i w tych, w których istnieje konieczność intensywnych podziałów komórkowych (naskórek).
Witamina B5 (kwas pantotenowy, jednak tylko izomer D), podobnie jak inne witaminy B, odgrywa rolę w podstawowym metabolizmie. Jest niezbędny do syntezy koenzymu A, konieczny do transportu i wbudowywania atomów węgla do różnych substratów, a więc do syntezy łańcuchów węglowych budujących związki organiczne. Czasem określenie „witamina B5” przypisuje się innym, pokrewnym związkom chemicznym, np. koenzymowi A lub panteinie, co jest błędem, ponieważ są to pochodne kwasu pantotenowego, syntetyzowane w organizmie (witaminy syntetyzowane nie są).
Witamina B6 (pirydoksyna) to składnik enzymów koniecznych do syntezy aminokwasów, lipidów i węglowodanów, w tym karboksylaz.
Witamina B7 (biotyna) również uczestniczy w syntezie aminokwasów, tłuszczów i węglowodanów, w reakcjach wymagających przenoszenia cząsteczek dwutlenku węgla. W tym miejscu należy zaznaczyć, że biotyna często jest zalecana jako suplement wspomagający funkcje włosów i paznokci i stanowi składnik wielu kosmetyków, jednak nie ma żadnych dowodów świadczących o skuteczności w takich przypadkach (choć kiedyś stanowczo twierdzono, że jej podawanie powoduje wzmacnianie paznokci).
Witamina B9 (kwas foliowy) jest przenośnikiem grup funkcyjnych (metylowych, formylowych), dzięki czemu pozostaje niezbędny do syntezy licznych związków organicznych, w tym DNA i aminokwasów.
Witamina B12 (kobalamina) bierze udział w podobnych reakcjach, co witamina B9. Jest kofaktorem w syntezie DNA, uczestniczy w metabolizmie aminokwasów i lipidów. Szczególnie istotna jest w układzie nerwowym dla syntezy otoczek mielinowych oraz dla zachodzenia prawidłowych funkcji szpiku kostnego. W tym przypadku trzeba podkreślić, że o ile większość witamin można znaleźć w pokarmach zwierzęcych i roślinnych, o tyle w przypadku B12 nigdy nie występuje ona w roślinach (nie są zdolne do jej syntezy; polecane przez amatorów „zdrowych diet” roślinne analogi witaminy B12 nie wykazują żadnej aktywności biologicznej w organizmie człowieka). Witaminę B12 potrafią syntetyzować wyłącznie mikroorganizmy, w tym bytujące w przewodach pokarmowych zwierząt, skąd u gatunków roślinożernych witamina trafia do organizmu.
Witamina C (kwas askorbinowy) jako kofaktor wielu enzymów jest niezbędna m.in. do syntezy włókien kolagenowych; jej niedobór prowadzi do zaburzeń we wszystkich tkankach łącznych (objawy szkorbutu), ma duży wpływ na przebieg gojenia się ran. W związku z tym jest to witamina o najwyraźniejszym związku ze stanem skóry. Sugeruje się jej potencjalną wartość w przypadku infekcji, nowotworów, chorób serca, jednak w badaniach naukowych nie potwierdzono jednoznacznie jej skuteczności. Jest też przeciwutleniaczem, jednak zależy to od okoliczności (stężenia i obecności innych substancji).
Różne aspekty aktywności witaminy D zostały poruszone w innych częściach książki (podrozdz. 7.2.4, 7.3.1 i 7.8.2).
Witamina E to grupa ośmiu rozpuszczalnych w tłuszczach substancji, czterech tokoferoli i czterech tokotrienoli. Wpływa na ekspresję genów oraz aktywność enzymów. Poprzez te oddziaływania reguluje m.in. wzrost mięśni gładkich. Jest również przeciwutleniaczem w błonach komórkowych. Sugeruje się, że w połączeniu z witaminą C może zmniejszać skutki uszkodzeń powodowanych przez UV.
Witamina K to grupa związków chemicznych wpływających na karboksylację glutaminianu w białkach, przez co powstaje w nich domena Gla. Białkami tymi są m.in.: protrombina (odpowiada za krzepnięcie krwi), osteokalcyna (białko hormonalne syntetyzowane