Warunki nie zniechęcały cię do tworzenia?
Ani trochę. Jarałem się produkowaniem bitów i po cichu myślałem: „Fuck, ale kozacki bit zrobiłem – i to w takich warunkach, na obczyźnie! Będę kiedyś opowiadał o tym w książkach!”. Ziściło się (śmiech).
Muszę podkreślić, że miałem bardzo wyrozumiałych współlokatorów. Produkowałem po nocach. Czwarta nad ranem, muzyka dudniła, jarałem zioło i zapominałem o tym, że jest głośno. Obok nas mieszkał Turek, który miał ice cream truck z namalowanym na boku Kaczorem Donaldem. Mijałem go zawsze, wychodząc do szkoły, kiedy szykował się w tej furgonetce do pracy; był bardzo przyjazny. Albo miał czyste sumienie, albo dobre stopery do uszu, bo nie wiem, jak inaczej można było zasnąć, jeśli muzyka napieprzała nawet do piątej nad ranem. Nie bardzo lubiłem używać słuchawek.
Jaką muzykę grałeś, dorabiając sobie w londyńskich klubach?
Najróżniejszą. Pamiętam, że właściciel lokalu chciał, żebym cały czas puszczał funky house. Widziałem jednak, że wszyscy inni DJ-e prezentowali taką muzykę, a mimo to na parkiecie szału nie było. Starałem się gościowi wytłumaczyć, że warto grać po prostu fajne numery. Jego rodzice byli właścicielami ziemskimi w Indiach i wysłali go do Londynu, gdzie kupili mu kamienicę, w której to urządził sobie później klub. Niby miał jakąś wizję, ale za grosz pojęcia o muzyce; nie wiedział, czego słuchał Londyn w tamtym czasie.
Po rocznym kursie zawodowym rozpocząłeś naukę we wspomnianej Academy of Contemporary Music. Czy wiedza teoretyczna, którą zdobyłeś wcześniej, nie była dla ciebie w jakiś sposób frustrująca?
Trochę była, gdyż pewne tematy w obu tych szkołach się pokrywały. Na Akademii jednak bardzo lubiłem to, że można było sobie w niej bookować studio po zajęciach i bez żadnych opłat robić w nim muzykę. Co tydzień brałem każdy dostępny termin i siedziałem tam praktycznie bez przerwy, o ile nie miałem innych zobowiązań. Gdy już wróciłem do Polski, znajomi, którzy jeszcze zostali w tej szkole, mówili mi, że z mojego powodu wprowadzono limit czasowy korzystania ze studia (śmiech). Moje podejście było słuszne: zero marnowania czasu. Większość rzeczy, które stworzyłem w tym studiu, poszło do kosza, ale to bez znaczenia. Liczyło się nabyte doświadczenie.
Powiedziałeś wcześniej, że – studiując w Anglii – sprzedawałeś bity polskim raperom. Na miejscu też podejmowałeś próby, żeby przebić się ze swoimi produkcjami?
Tak. W pewnym momencie miałem nawet możliwość, żeby zrobić oficjalne remiksy dla bardzo popularnej wokalistki Leony Lewis. Z propozycją wyszedł do mnie jej były menedżer i vocal coach, którego Leona zostawiła, gdy w 2006 roku wygrała trzecią edycję programu „X-Factor” i przeszła pod skrzydła majorsa. Gość natomiast został z materiałem, który artystka nagrała dla niego wcześniej. Wysyłał go do różnych dziennikarzy i otrzymał pozytywne recenzje, ale płyta nigdy nie trafiła do sklepów, bo została zablokowana przez wytwórnię i producentów „X-Factora”. Kończyłem wtedy już studia i nie chciałem czekać na dalszy rozwój wydarzeń, choć facet wpadł na pomysł, żebym współpracował z innym wokalistą. Był jednak zbyt zaaferowany prawnymi problemami z dawną podopieczną. Stwierdziłem, że lepiej będzie, jak wrócę do Polski i tu spróbuję swoich sił. Trochę szkoda, bo kto wie, jak by się potoczyły moje losy, gdybym nagle pojawił się na głośnej zagranicznej płycie, ale koniec końców bez żalu wróciłem nad Wisłę.
Po powrocie poświęciłeś się zespołowi HIFI Banda, który współtworzyłeś z Dioxem, Hadesem i DJ-em Kebsem. W 2010 roku Prosto wznowiło wasz debiut „Fakty, ludzie, pieniądze – 5 minut Mixtape”, który dwa lata wcześniej wydaliście w drugim obiegu.
Ten album zaczęliśmy robić tak naprawdę jeszcze w 2005 roku, czyli przed moim wyjazdem na studia. Trochę brakowało mi wspólnych sesji w studiu, ale mimo to nie było żadnego problemu z komunikacją. Wysyłałem chłopakom bity, a oni mi wokale albo szkice jakichś numerów na bitach Kebsa, które później rozwijałem. Dawało mi to dużo radości, a każde spotkanie przy okazji świąt czy wakacji jeszcze bardziej napędzało mnie do działania. Kiedy w lipcu 2008 roku na stałe wróciłem do Polski, zagęściliśmy ruchy. Założyłem studio i skończyliśmy materiał. Reszta to już historia. Płyta miała oddolne wzięcie. To był podręcznikowy przykład hype’u. Zajebisty czas. Nie można czegoś takiego odtworzyć. W takich okolicznościach wielu rzeczy doświadcza się po raz pierwszy. Klimat sesji nagraniowych z lat 2008–2010 był jedyny w swoim rodzaju.
Nagrywaliśmy pod banderą HIFI Bandy, bo była między nami niewidzialna nić porozumienia, a nasze utwory podobały się wielu ludziom, w tym starym wyjadaczom rapowej sceny. Potem były propozycje wydawnicze z Fonografiki, Hemp Rec. i Prosto. Tamte wydarzenia pootwierały nam naprawdę wiele drzwi. Dały impuls do dalszego rozwoju.
Szybko namieszaliście na scenie i równie szybko się rozpadliście; wydaliście bowiem jeszcze tylko jeden album „23:55”. Czemu nie przetrwaliście dłużej?
Po pierwsze, chęć realizowania własnych ambicji muzycznych – pewnie też i finansowych – a po drugie, dużo złej energii, szczególnie między Dioxem a Hadesem. Do dziś nie wiem, o co dokładnie między nimi poszło, skąd dziwne wywiady Hadesa w ostatnich latach, skąd ostateczny rozpad zespołu… Wytwórni bardzo zależało, żebyśmy nie zaczynali od razu solowych karier [w 2011 roku Hades wydał „Nowe dobro to zło” z Galusem, Diox „Logikę gry” z The Returners, a Czarny HIFI rok później stworzył pierwszą płytę producencką „Niedopowiedzenia” – przyp. red.], ale to nie były czasy silnego hiphopowego managementu. To były czasy samowolki. Prosto miało najmocniejszą ekipę w kraju i w dodatku każdy miał mocny solo album w drodze. Wszyscy chyba uznali, że to naturalna droga.
Trudno jednak powiedzieć, co by się stało, gdybyśmy wydawali kolejne płyty jako HIFI Banda i czy wyszłoby to grupie na dobre. Mało osób wie, że przed „23:55” Diox i Hades realizowali solowe materiały i nie było im do końca po drodze. Tak więc ta grupa chyba musiała się rozpaść, ale słabe jest to, że odbyło się to w takim stylu. Pokazuje to jednak, jak bardzo młodzi ludzie wchodzący do branży nie potrafią radzić sobie z decyzjami, presją, asertywnością wobec „doradców”, którzy wyrastają spod ziemi po sukcesie. Dla mnie już wtedy podejrzana była liczba osób kręcąca się wokół HIFI. Nie miałem ochoty na to, żeby latała za mną ekipa klakierów. Byłem skupiony na muzyce.
Czujesz dumę, obserwując kariery poszczególnych członków zespołu? W końcu każdy z was – w tej czy innej roli – wciąż funkcjonuje w branży muzycznej.
Na pewno czuję większą dumę niż przed laty, kiedy to było dla mnie rozmyte i umniejszałem swoim dokonaniom. Byłem w środku, a wspomnienia obserwuję dopiero teraz – z dystansu. Miało to dobrą stronę o tyle, że dawało chorobliwy napęd do rozwoju. Dziś już jednak nie chciałbym się aż tak nakręcać. Wiem, że sukces jest konsekwencją ciężkiej pracy, ale też nie byłoby sukcesu, gdyby się nie spotkało po drodze właściwych ludzi. Czasem muzycy, których zespoły się z jakiegoś powodu rozpadły, mówią w wywiadach, że nie zawdzięczają niczego pozostałym członkom i do wszystkiego doszli sami. Straszna bzdura. Mimo że nasze relacje w HIFI Bandzie psuły się i bywało źle, to jednak wzajemnie nakręcaliśmy się do pracy. Czasami przyjaźń podszyta rywalizacją wywołuje sportową złość, która sprawia, że chce się coś udowodnić i dzięki temu uzyskuje się lepsze efekty. Nie wiem, co na ten temat sądzą Diox, Hades i Kebs, ale ja uważam,