Mniej jasna jest jednak obecność wpływów Teotihuacan w regionie El Bajío i na zachodzie Meksyku. Znajdujące się na terenie stanu Guanajuato stanowisko Plazuelas ma oryginalną architekturę o stromych platformach piramidalnych i naprzemiennie wypukłych i wklęsłych elementach fasady, które nie wykazują żadnego związku z architekturą Teotihuacan. Jego chronologia nie jest jasna, ale jeśli datowanie opuszczenia ośrodka na rok 900 n.e. jest poprawne i istniała jakakolwiek relacja z wielką metropolią okresu klasycznego, to w architekturze powinny być widoczne elementy, które świadczyłyby o tym kontakcie – a tak nie jest. Z kolei w przypadku Pátzcuaro bardziej niż na obecność teotihuacańską wskazuje się na całkowicie lokalną linię rozwoju kulturalnego, który miałby się zacząć w Chupícuaro w późnym okresie preklasycznym, a zakończyć w państwie Tarasków37 w okresie poklasycznym.
Im dalej na zachód, tym bardziej rozmywa się kwestia relacji z Teotihuacan: tradycja Teuchitlan, obejmująca głównie doliny bezpośrednio przylegające do wulkanu Tequila,wyróżniająca się tzw. guachimontones (zabudową architektoniczną z koncentrycznymi strukturami umieszczonymi wokół centralnie usytuowanej piramidy na planie koła) oraz grobami szybowymi, niektórymi o znacznej głębokości, nadaje temu regionowi stanu Jalisco i sąsiednim obszarom bardzo szczególny charakter, daleki od tego, co w tamtym momencie działo się w Dolinie Meksyku. Tradycja kulturowa Teuchitlan zaczyna się bardzo wcześnie, a jej upadek nastąpił w VII w. n.e., co zbiega się z datą „upadku” Teotihuacan.
Wiele napisano na temat możliwego włączenia się „północnych” społeczności okresu klasycznego w obieg handlowy, którego sercem było Teotihuacan. Wysuwano np. tezę, że Alta Vista funkcjonowała jako pośrednik w dystrybucji turkusu, który eksploatowano w dzisiejszym okręgu Cerillos w Nowym Meksyku i w Lone Mountain w Nevadzie, w tym ostatnim przypadku poprzez kanion Chaco. Twierdzono również, że Ranas i Toluquilla funkcjonowały jako ośrodki produkcji cynobru (siarczku rtęci), który był używany w całej Mezoameryce jako materiał do celów pogrzebowych. Obfitość śladów tego rodzaju oraz zbieżności kulturowe – wyrażające się przede wszystkim w stylu ceramiki i architektury – skłoniły archeologów do postawienia tezy, że ośrodki i regiony, w których odnaleziono te podobieństwa, trwały w pewnego rodzaju systemie-świecie, składającym się ze społeczności o gospodarkach nastawionych w dużej mierze na produkcję dóbr na rynek. W tym kontekście to „upadek” Tenochtitlan, a nie zmiana klimatyczna, miałby być przyczyną ich zmierzchu.
Dla obszaru Majów nie istnieją liczby, które pozwoliłyby na porównanie warunków demograficznych okresu preklasycznego z tymi z epoki klasycznej. Nie ma badań nad modelem osadniczym obszarów tak rozległych jak te badane w Dolinie Meksyku lub w regionach peryferyjnych, czyli dolinach Morelos lub El Bajío. Szacowane liczby, które pojawiają się w kontekście dynamiki rozwoju społeczności majowskich, dotyczą przede wszystkim większych ośrodków – i to głównie z okresu klasycznego. Na podstawie niewielu dostępnych informacji sądzi się, że na nizinach Majów następował stały wzrost demograficzny przez całą epokę preklasyczną, aby następnie przejść załamanie we wczesnym okresie klasycznym i odrodzenie w późnym klasycznym w momencie osiągnięcia szczytu rozwoju pod względem liczby mieszkańców, poprzedzającego „zmierzch okresu klasycznego dla cywilizacji Majów”. Jego kulminacją był spadek demograficzny w niektórych ludnych ośrodkach.
Ta hipoteza dużych zmian ludnościowych pasuje m.in. do rezultatów badań nad modelami osadniczymi w Kohunlich w stanie Quintana Roo. Badania prospekcyjne oraz intensywne wykopaliska w tym miejscu wykazały zasadnicze wahania krzywej populacji, świadczące o przynajmniej dwóch cyklach rozwoju: jednym w okresie klasycznym i drugim w klasycznym schyłkowym. Krzywa ta ukazuje więc cykliczność w dziejach Kohunlich, które ulegało socjopolitycznym zmianom w reakcji na nawracające kryzysy.
Okres klasyczny i procesy urbanizacji
Urbanizacja Teotihuacan była procesem długim i wyjątkowym w przedhiszpańskiej historii Meksyku. Między rokiem 150 p.n.e. a początkiem naszej ery miasto zajmowało jedynie 9 km kw., ale 150 lat później rozpościerało się już na powierzchni 22 km kw., czyli takiej jak w chwili szczytu demograficznego pod koniec okresu klasycznego. To właśnie wtedy wzniesiono monumentalne budynki wzdłuż Alei Zmarłych, a jednym z nich, lekko przesuniętym na wschód, była budowla dziś powszechnie znana jako Piramida Słońca. Ulica ta, będąca od tamtego czasu główną osią miasta, w okresie klasycznym została przedłużona aż po wzgórze Patlachique. Odległość od tego punktu do końca alei w kompleksie architektonicznym Piramidy Księżyca wynosi ok. 5 km.
Charakter prawdziwego miasta nadawały temu miejscu jego rozplanowanie, wielkość, populacja, która – jak wspomnieliśmy – około połowy II w. n.e. liczyła już 94 tys. mieszkańców, oraz jej stosunkowo duże zagęszczenie, a także obecność zawodowych rzemieślników, którzy zależni byli od nadwyżek żywności wyprodukowanych przez rolników z samego ośrodka lub regionu. W rzeczywistości jednak było to miasto w niewielkim stopniu zurbanizowane. Dopiero w zaawansowanym okresie klasycznym (150–650 n.e.) Teotihuacan zaczęło przyciągać ludność wiejską z okolic. Rozrost miasta niewątpliwie zmusił do wprowadzenia zmian w organizacji przestrzeni. Nakreślono dodatkową oś wschód–zachód, która krzyżuje się z osią północ–południe w centrum miasta, a na jej trakcie znalazły się Cytadela i Wielki Zespół. Skrzyżowanie dwóch głównych osi podzieliło osadę na cztery ćwiartki, co stanowiło odzwierciedlenie przestrzennego podziału świata, który Indianie uznają jeszcze dzisiaj, oraz punkt odniesienia dla ich mitów o stworzeniu.
Na podróżniku, który wkraczał do miasta i szedł Aleją Zmarłych, droga ta musiała robić niezwykłe wrażenie – wyolbrzymienie perspektywy utworzone przez zwężanie ulicy aż do jej końcowego odcinka akcentowało rozmach tego miejsca. Bardzo prawdopodobne, że monumentalne struktury po obu stronach alei wywoływały nie tylko poczucie potęgi, ale i atmosferę sacrum. Uzasadnione wydaje się zatem przekonanie, że Teotihuacan było zarówno wielkim ośrodkiem władzy i gospodarki, jak i dominującym „centrum rytualnym swoich czasów w Mezoameryce”. Z tej perspektywy jego produkty nie mogą być interpretowane jako zwykłe towary przeznaczone na rynki zbytu, ponieważ musiały także mieć wysoką wartość symboliczną.
Ludność nie była rozmieszczona równomiernie – największe zagęszczenie populacji napotykamy w ćwiartce północno-wschodniej, zwłaszcza przy północnej granicy. W tym obszarze, na północny wschód od Piramidy Księżyca, koncentruje się najwięcej wczesnych struktur, dlatego też nadano mu nazwę Starego Miasta. Najmniejsze zagęszczenie występowało na południu miasta, niewątpliwie z tego względu, że był to obszar o największym potencjale rolniczym. Typowym teotihuacańskim kompleksem mieszkalnym był zespół jednokondygnacyjnych pomieszczeń rozlokowanych wokół dziedzińców, na których zwykle stała niewielka świątynia. Możliwe, że w niektórych budynkach mieszkali rzemieślnicy lub kupcy. W Teotihuacan istniało ponad 2 tys. takich struktur, przy czym niektóre były odgrodzone wysokimi murami i oddzielone wąskimi uliczkami od innych, podobnych. Lokalizacja i stosunkowo jednolite rozmiary tych zespołów mieszkalnych, ich położenie i zgrupowanie, rozwiązanie komunikacji wewnątrz i wokół nich, jak również budowa złożonego systemu odprowadzania wody, a w niektórych przypadkach dostaw wody – wszystko to zdecydowanie wskazuje, że mamy do czynienia ze złożonym planowaniem urbanistycznym. Do tego należy dodać, że w mieście istniały takie enklawy