“Dis vir hulle kosbaarder as al die juwele van die wêreld,” herhaal Pauli nou en kyk onverskrokke in Zelia se koel oë. “Dis hulle s’n; al wat hulle het. Hulle het so min ontvang – ’n klompie beelde uit lawarots gekap, ’n paar kliptafels en so meer. Ek kan byna verstaan dat hulle dit so naarstiglik wil wegsteek van die res van die wêreld. Hulle weet, as dit ontdek word, gaan die wêreld dit ook nog van hulle wegvat, en dan sal hulle regtig niks oorhê nie.”
Haar blik keer byna pleitend na Louw, wat haar met ’n diep frons sit en aanluister. “Kan julle dit nie verstaan nie? Hierdie goed, die rongo-rongo en dinge, is hul bewyse van hul menswees, dat hulle ook was, dat hulle ook iets bereik het met die min tot hul beskikking. Dis hul trots. Dis deel van hulle, soos wat die lawarots deel van die moai is. Maar julle wil dit op ’n skip laai en daarmee wegry, dit êrens in ’n museum agter ’n glaskas gaan ten toon stel sodat mense met skrapse belangstelling daarna sal kyk, sonder om te begryp dat hulle na die siel van ’n volk kyk. Of …” en haar blik draai na Zelia, “julle wil dit gebruik vir eie roem, om te kan sê: ek is die een wat die rongo-rongo ontsyfer het. Ja, dis net om jul naam in die wetenskaprol verewig te sien. En dan dink julle nie daaraan dat julle ’n volk se verlede gesteel het om dit te bereik nie.”
“In hemelsnaam, jy praat oor goed waarvan jy nie die vaagste begrip het nie,” kry Zelia ’n woord in en sy werp Pauli ’n vernietigende blik toe.
Professor Islinger sit haar net aandagtig en beskou, maar Louw se oë en stem is ook skerp, nes Zelia s’n, toe hy laat hoor: “Jy begryp nie mooi nie, Pauli. Ons wil juis die teenoorgestelde doen. Deur hierdie dinge te ontdek, te ontsyfer, te ontleed en op te klaar, gaan ons juis Paaseiland se verlede aan hom gee, nie van hom steel nie.” Sy blik is ondersoekend. “Ek het nie geweet jy voel só sterk oor Paaseiland en sy mense nie. Ek het gedink jy stel glad nie belang nie.”
Pauli voel ’n ligte blos teen haar wange opstoot en sy keer haar blik weg van die priemende oë. Nee, sy is self ’n bietjie verbaas dat sy skielik so driftig geraak het. Paaseiland is maar net ’n tussenspel vir haar – of liewer, ’n sinnelose voorspel tot haar vryheid.
“Miskien het dokter Inaki iets daarmee te doen.” Zelia se oë vernou en haar mond trek smalend. Haar stem is uitdagend terwyl sy Pauli direk aanspreek. “Ek sien julle twee is nogal dikwels in gesprek. Dis baie duidelik dat hý hoop ons sal nie ’n enkele ana ontdek nie. Dis seker sy invloed wat nou deur Pauli praat.”
Pauli is bewus daarvan dat Louw se kop vinnig in haar rigting draai en sy verwens Zelia hartgrondelik. Die feit dat Zelia nie leuens vertel nie en dat Pauli en dokter Inaki mekaar dikwels toevallig raakloop, help nie om die verraderlike blos op haar wange te verlig nie.
Hoe toevallig hierdie ontmoetings is, weet Pauli nie. Hy het hom nog altyd soos ’n heer teenoor haar gedra en nog nie een keer het sy die gevoel gekry dat sy daaroor skuldig, skaam of geheimsinnig moet wees nie. Maar die intonasie in Zelia se stem laat haar onwillekeurig bloos, asof sy iets ongeoorloofs gedoen het deur ’n paar vriendelike woorde met die goewerneur te wissel wanneer sy hom soms raakloop.
Dapper keer haar blik na haar man. “Ek weet nie wat Zelia probeer insinueer nie, maar as my mening met dié van dokter Inaki ooreenstem, dan is dit toevallig, net so toevallig as wat ons mekaar soms raakloop en ’n paar woorde wissel. Die verskil is net dat ek en Paaseiland se mense met ander oë as die wetenskaplikes na hierdie saak kyk.”
Professor Islinger tree nou vinnig tussenbeide. “Pauli, ek dink nogal jy het ’n punt beet. Hierdie mense is bang dat ons die goed uit die ana sal verwyder en daarmee verdwyn. Dis hoekom hulle swyg. Maar as ons hulle belowe dat ons niks sal wegneem wat hulle nie gewillig aan ons sal afstaan nie …”
“Professor!” Zelia lyk werklik diep geskok en ontstoke. “U moet my verskoon. U is die baas hier, maar … ons moet die ontdekkings saamneem om dit in ’n veilige plek te laat bewaar, en om tyd te hê om dit te ontleed en op te klaar. Die rongo-rongo, byvoorbeeld, kan maande of jare neem, soos u self weet. Hoe kan dit anders geskied as om dit saam te neem? Tewens, ons het mos toestemming om dit wat ons vind, saam met ons na die beskawing terug te neem. Dis nie húl goed nie. Dit behoort aan Chili, en dié se toestemming –”
“Ja, ek weet, doktor Meyer,” val professor Islinger haar effens ongeduldig in die rede, en die eerste keer lyk dit asof hy hom ook ’n bietjie vererg. “Ek weet ons het Chili se vergunning, maar in der waarheid is dit nie vir Chili om goed weg te gee wat nie syne is nie. Hy het niks tot die totstandkoming van hierdie goed bygedra nie. Pauli is reg. Die inhoud van die ana is hierdie mense s’n. Dis die nalatenskap van hul voorvaders aan hulle, van die een geslag aan die ander. Dis nie vir ons, al is ons wetenskaplikes met die beste bedoelinge, om familiegrotte oop te breek en net te vat wat ons wil hê nie, al is dit in die naam van die wetenskap.”
Louw is stil, maar die diep frons bly tussen sy wenkbroue. Zelia se gesig toon duidelik dat sy glad nie saamstem nie, en dink dat dit alles sentimentele snert is. Maar sy hou haar lippe op mekaar gepers. Professor Islinger is die baas hier, en dis vir hom om te besluit. Maar as hy hom aan sentimentele kinders gaan steur, het sy nie veel hoop op sukses vir hierdie ekspedisie nie!
Professor Islinger keer hom met ’n glimlag na Pauli en gee voor dat hy nie die twee stroewe gesigte van sy kollegas sien nie. Daar is selfs ’n vonkeling in sy oë terwyl hy na Louw se vrou kyk wat baie jonk en pragtig in haar geblomde strandrokkie vertoon. ’n Maand op Paaseiland het reeds ’n koperkleurige glans aan haar vel gegee en as dokter Inaki moeite doen om haar toevallig raak te loop en ’n paar woorde te wissel, kan die grys professor hom dit nie verkwalik nie. Dit sal maar net menslik wees.
“Pauli, ek wonder of ek jou nie ook in ons ekspedisie kan inspan nie. Dit lyk my jy kom nog die beste met hierdie mense oor die weg. Ek sien daar is gedurig ’n klomp kinders om jou. Jy moet ’n geheime betowering hê!”
Hulle lag saam, en Pauli bloos weer liggies. Professor Islinger moet agtergekom het dat daar ’n gereelde kuiergas by die lekkergoedkas is! Maar hy gee blykbaar nie om nie, en haar hart voel sommer weer ligter. Vlugtig kyk sy na die ander twee en draai dan haar oë weer vinnig weg van die suur gesigte af. Ag, laat hulle albei gaan doppies blaas!
“As ek tot hulp kan wees … ek moet u waarsku dat ek ook al op my manier probeer uitvis het oor die ana, maar ek kon nog niks uitvoer nie.”
“Tog is hulle baie erg oor jou. Ek hoor hulle het al ’n spesiale naam vir jou. Wat is dit?”
“Ohutea,” lag sy weer, intens bewus van Louw se skerp oë.
“Ohutea. Wat beteken dit?” wil die professor weet.
“Nee, ek weet nie …”
“Dit beteken die een met die ligte hare,” antwoord ’n stem vanuit die tentopening, en hulle draai om en gewaar dokter Inaki voor hulle staan. ’n Oomblik heers ’n ongemaklike stiltetjie. Hoe lank sou hy al daar staan en wat het hy alles gehoor? Pauli bid maar net dat hy nie Zelia se snedige aantygings gehoor het nie. Niks in sy gesig verraai egter dat hy iets gehoor het wat nie vir sy ore bedoel was nie, en hy kom met sy kenmerkende glimlaggie nader.
“Ek het toevallig hier verbygekom en gedink ek sal inloer en hoor hoe dit gaan. Het u al enige vordering gemaak, professor? ”
Almal weet dat hy baie deeglik bewus moet wees van die feit dat die afgelope weke se navrae op ’n nul uitgeloop het, maar professor Islinger bly beleef. Hy wil niks doen wat hierdie man se wrewel sal wek nie. Hy het ’n geweldige invloed onder sy mense. Die professor vermoed juis dat die goewerneur gedeeltelik verantwoordelik is vir die swye wat bewaar word. Hoe ongeërg hy hom ook oor die hele aangeleentheid voordoen, weet hulle dat dokter Inaki geensins die ontdekking van die ana voorstaan nie.
Die professor vertel die goewerneur van hul veranderde strategie, en dokter Inaki knik sy