8“Dié laat wakkerblyery gaan gepaard met ’n sug na ongesonde versnaperings, wat weer kan lei tot oorgewig, diabetes, hartkwale en infeksies. Dié ongesonde kosse word deel van kinders se lewenspatroon. Ouers hou in elk geval ook nie ’n waaksame oog oor hul kinders se eet- en slaapgewoontes nie.”
9Dr. S.T. Potgieter, ’n loopbaankonsultant en voorligtingsielkundige van Bellville, sê tieners wat nie genoeg slaap nie, se werkvermoë en akademiese prestasie word gekortwiek wanneer hulle vaak is. “Tieners wat nie genoeg slaap nie, verswak gevoelsmatig – hulle het minder beheer oor emosies en raak neerslagtig.
10“Kinders leer die slaappatroon van hul ouers aan. Dis deel van ’n moderne lewenstyl om minder te slaap, en hul liggame pas daarby aan. Daar moenie net gekyk word na die uitwerking van swak slaappatrone op eetgewoontes nie, maar ook na die uitwerking van swak eetgewoontes op slaappatrone.
11“Dit alles lei tot frustrasie en irritasie laat in die oggend en in die middag, swak konsentrasie, ’n swak geheue, lusteloosheid en ’n gebrek aan energie.”
12Dit is dalk tyd dat Klaas Vakie weer sy regmatige plek in ons lewenspatrone inneem – nie net ter wille van ons slaappatrone nie, maar ook ons algemene welsyn.
(Verkort en aangepas uit: Rapport)
Beantwoord die vrae wat volg. Skryf die antwoorde in jou werkboek.
1. Vluglees die leesstuk om te bepaal
a. wat die doel en
b. wie die teikengroep van die artikel is.
2. Soeklees die artikel vir die volgende antwoorde:
a. Watter woord in paragraaf 1 beteken om die antwoord/rede vir ’n probleem te hê?
b. Watter woord in paragraaf 6 dui op bewegingsleer?
c. In watter provinsie werk dr. J.A.P. Nel?
d. In watter land is die Universiteit van Harvard en Pennsilvanië?
e. Min leerders neem deel aan mededingende sport. Waaruit kan jy dit aflei?
3. Verduidelik in jou eie woorde wat met die liggaam se “metabolisme” en “immuunstelsel” bedoel word.
4. Watter kontras word in die kop (hoofopskrif) van die berig geïmpliseer?
5. Soeklees par. 8 vir ’n woord wat min of meer dieselfde betekenis het as “lekker eetgoed”.
6. Wat beteken dit as . . .
a. jy “verander in ’n wrak”? (par. 5)
b. jy jou “gesonde verstand” moet gebruik? (par. 5)
c. iets of iemand “gekortwiek” word? (par. 9)
d. iemand “’n waaksame oog” oor jou hou? (par. 9)
e. jy “gevoelsmatig” verswak? (par. 9)
7. Waaraan word die swak slaappatrone van kinders/tieners toegeskryf volgens ’n sielkundige?
8. Watter probleme ontstaan, volgens dr. George Blackburn, indien ’n mens te min slaap? Noem vier probleme.
9. In die berig word verwys na “vetsug” en “gemaksug”.
a. Wat is die betekenisverband tussen hierdie twee sake?
b. Wat is die kern van elk van die woorde?
c. Hoekom kan ons sê dat dié twee woorde voorbeelde van analogie is?
10. Is die volgende feite of menings? Gee telkens ’n rede vir jou antwoord.
a. “Ons jonges raak vet omdat hulle te min slaap én te gemaksugtig lewe.” (par. 7)
b. “. . . kinders wat tussen 10 tot 11 uur per nag slaap, se kans op vetsug (is) 40% groter as dié wat 12 tot 13 uur per nag slaap . . .” (par. 2)
c. “Ouers hou in elk geval ook nie ’n waaksame oog oor hul kinders se eet- en slaapgewoontes nie.” (par. 8)
d. “Klaas Vakie, die ventjie van die sprokieswêreld wat ons aan die slaap maak, hou dalk ook die sleutel tot ons gewig.” (par. 1)
11. Is die volgende bewering geldig of nie?
a. “Ons jonges raak vet omdat hulle te min slaap én te gemaksugtig lewe.” (par. 7)
b. Motiveer jou antwoord met verwysing na die teks.
12. Watter geïmpliseerde betekenis moet die leser uit die volgende aflei: “. . . (kyk) na die uitwerking van swak slaappatrone op eetgewoontes (en) ook na die uitwerking van swak eetgewoontes op slaappatrone.” (par. 10)
13. Lees aandagtig en voltooi die volgende sin: Die nadeligste gevolge van wakker bly is . . ., . . ., . . . en . . .
14. Wat is die kernsin van paragraaf 4?
15. Gee die betekenis van die volgende woorde in die teks. Probeer die betekenisse uit die omringende teks aflei. Indien jy steeds nie die betekenis kan kry nie, gebruik ’n woordeboek om dit na te slaan.
a. vetsug (par. 2)
b. hormone (par. 3)
c. diabetes (par. 5)
d. kardiovaskulêre probleme (par. 5)
16. Vul die ontbrekende woorde in:
Kinders wat min slaap en nie gesond eet nie voel soggens . . . en . . . Smiddae is hulle sonder . . ., hulle kan nie . . . en voel . . .
17. Tot watter gevolgtrekking kom die sielkundige in paragraaf 8? Stem jy saam? Motiveer jou antwoord.
Taal in konteks
18. Verduidelik die funksie van die aandagstreep in paragraaf 9.
19. In paragraaf 3 word na “skole” verwys.
a. Wat beteken “skool” in hierdie konteks?
b. Wat noem ons hierdie taalverskynsel?
20. Die volgende sin kom voor in paragraaf 10: “Dis deel van ’n moderne lewenstyl om minder te slaap . . .” Identifiseer die volgende in die sin:
a. Die infinitiewe vorm
b. ’n Koppelwerkwoord
c. ’n Byvoeglike bepaling
d. ’n Bywoordelike bepaling
21. Skryf die intensiewe vorm en die trappe van vergelyking van elk van die volgende neer:
a. vinnig (par. 4)
b. vet (titel)
c. swak (par. 10)
22. Gee ’n rede vir die hooflettergebruik in elk van die onderstaande gevalle.
a. Klaas Vakie (par. 1)
b. Universiteit van Pennsilvanië (par. 3)
c. Amerikaanse (par. 2)
d. Bellville (par. 9)
23. Gee ’n rede vir die skryftekens in die volgende woorde.
a. kalorieë (par. 4)
b. kardiovaskulêre (par. 5)
c. eet- en slaapgewoontes (par. 8)
Die leesafdeling van die eksamenvraestel gaan op die volgende leesvaardighede fokus:
Onderskei tussen feite en menings
’n Feit is iets wat bewys of gekontroleer kan word. Dit kan getoets word deur middel van eksperimente, waarnemings of navorsing. In feite word verwysings na plekke, persone,