Ena Murray
Verworpe silwer
Jasmyn
1
Hoe nader hulle aan Eloffsdal kom, hoe stiller word dit in die motor. Santie kyk skuins na haar splinternuwe man. Hy gesels nie meer vrolik nie, en die ongeërgdheid wat so deel van hom is, is skielik nie meer so opmerklik nie. Inteendeel. Hy lyk vreemd gespanne.
Sy kyk uit oor die vaal vlaktes van hierdie barre deel van die land. Hulle noem dit Koup. Selfs sy, wat nou vir die eerste keer in hierdie deel kom, kan sien dat dit bitter droog is. Vir haar lyk dit asof daar net klippe op die hardgebakte aarde oor is vir die skape om te vreet.
Sy probeer die skielike spanning wat in die atmosfeer gesluip het, uit die weg ruim.
“Dit lyk vreeslik droog.”
“Ja. Hier is plase wat tot drie jaar laas reën gehad het. Die boere hierlangs kry swaar.”
Weer volg ’n eienaardige stilte en dan soek haar hand na sy knie. “Wat makeer, Louis?” Sy sien hom huiwer, en voel meteens vertwyfeld. Tot dusver was daar nog nie tyd om te dink nie. Van die oomblik dat sy en Louis mekaar ontmoet het, was dit vir haar asof sy haar op ’n mallemeule bevind. Haar blik sak af na haar ringvinger waar ’n skitterblink troupand maar pas vanoggend sy ereplek ingeneem het.
Dan kyk sy op en vra reguit op haar ongekunstelde manier wat verraai hoe jonk sy is – nie net in jare nie, maar ook in lewenservaring: “Is daar iets wat ek moet weet voordat ons op Eloffsdal aankom? Jy het my eintlik nog niks van jouself vertel nie, weet jy? Net dat jy ’n boer is.”
Hy ry skielik stadiger en sy haal verlig asem. Dis ’n pragtige rooi sportmotor en baie indrukwekkend, maar sy het heimlik gesit en asem ophou oor die snelheid waarteen hy ry. Toe sy dit ’n rukkie gelede gewaag het om ’n opmerking daaroor te maak, was sy antwoord op sy bekende, ongeërgde manier: “Ek kan nie sit en kruie op die pad nie.”
“Maar ... hulle sal jou vang! Jy ry baie vinniger as wat toelaatbaar is.”
“Dan betaal ek maar as dit gebeur.”
Sy het geswyg, vir die eerste keer begin wonder hoe ryk die Mockes van Eloffsdal werklik is. Nie dat dit enigsins ’n oorweging was toe hy haar gevra het om met hom te trou nie. Sy het kwalik in daardie rigting gedink. Louis het in die vier weke wat sy hom nou ken, kwistig met geld gewerk. Sy sportmotor getuig ook van duur smaak. Hier agter in haar kop het sy ’n vae prentjie van ’n ouer broer en, soos Louis dit ewe vaag gestel het, ’n “paar sakeondernemings” wat deur die twee broers behartig word. Maar die prentjie is baie onvolledig. Vir die eerste keer dring dit regtig tot haar deur dat sy op pad is na ’n wildvreemde plek saam met so te sê ’n wildvreemdeling.
“Vertel my meer van jou broer. Sy naam is Darius, het jy gesê?”
“Ja. Hy is vyf jaar ouer as ek. Ek hoop nie jy sal omgee nie, maar ons sal eers by hom in die huis moet woon, of ons sal in die hotel moet bly. Ja, miskien moet ons maar dadelik oortrek hotel toe.”
Sy frons verward. “Hoekom? Jy het mos gesê jou broer is nie getroud nie en dat julle die huis deel. As jou broer nie omgee dat ...”
“Dis juis die ding, Santie. Ek moet jou waarsku. Darius is ’n ... moeilike mens om mee klaar te kom.”
Dis nou sý wat aarsel voordat sy sê: “Laat ons maar eers kyk hoe dit gaan. Het hy ... het hy kwaad geklink toe jy hom van ons troue vertel het?”
“Ek kon hom nie in die hande kry nie, en ek wou nie die nuus dat ons getroud is via Sannie Nel by die motorhawe aan hom oordra nie. Die hele Eloffsdal sal dit weet nog voordat hy die boodskap kry. Nee. Ek het haar toe maar net gesê sy moet vir Darius sê ek kom vandag terug.”
“Maar dink jy hy sal ontevrede wees? Miskien moes ons eers gewag ...”
“Twak. Ek is nie meer ’n kind nie. Ek gaan beslis nie eers vir hom toestemming vra voordat ek trou nie.”
Sy kyk onseker na die ontevrede gesig langs haar, draai dan haar oë vinnig weg. Sy hoef darem nie te veel ervaring en mensekennis te hê om agter te kom dat die twee broers nie altyd te goed met mekaar oor die weg kom nie. Daar is nou beslis bedenkinge in haar hart oor die vinnige stap wat hulle vanoggend gedoen het. Sy voel skuldig ook. Dis net die twee broers. Dis nie reg of mooi dat hulle sommer gaan trou het sonder dat die ouer broer eers vooraf in kennis gestel is nie. Die regte ding sou eintlik gewees het om Darius eers te kom ontmoet en dan te trou. Maar toe sy dit eenkeer flou geopper het, was Louis baie beslis teen so ’n voorstel gekant.
“Darius is nie my baas nie, Santie. Ek is al vier en twintig.”
Sy kom agter dat Louis nie graag verder oor sy broer wil praat nie, swyg maar liewer en wens dat die lang, warm pad na Eloffsdal moet eindig ...
Haar wens word binne ’n paar minute vervul. Hulle kom oor ’n hoogte en dan lê die dorp voor hulle. Die naam Eloffsdal is met witgekalkte klippe op die oorkantste rantjie uitgespel. Louis ry stadiger toe hulle afdaal na die brug wat soos ’n voordeurmatjie vir die dorp dien. Haar blik beweeg heen en weer van die een kant van die breë teerstraat, wat duidelik die hoofstraat is, na die ander kant en sy lees op ’n motorhawe se muur: Darius Motors. Aan die ander kant lees sy Darius se Kafee en ’n entjie verder af Darius Kleinhandel. Net voordat hulle uit die teerstraat wegswenk, sien sy op die hoek Darius Hardeware.
Hulle hou voor ’n nuwe huis bo teen die rant stil waar ’n mens die hele dorp en die dal waaraan die dorp se naam ontleen is, kan sien. Nie dat dit ’n indrukwekkende uitsig is nie, beslis nie vir haar wat haar lewe lank aan die Boland en sy natuurskoon gewoond is nie. Vir haar, met Kaapstad se agtergrond, lyk dit maar na ’n klein knoetsie huisies wat al langs die hoofstraat en enigste teerpad gerangskik is totdat die straat weer aansluit by die snelweg wat na die Noorde lei.
Die groot, wit brug waaroor hulle so pas gery het, is ’n uitstaande baken van die omgewing. Sy probeer die rivier se kronkelende gang deur die ysterklipkoppies en plat aarde volg, maar verloor dit, want in hierdie wêreld, geknel deur ’n jare lange droogte, kan dit kwalik ’n rivier genoem word ... eerder ’n dorre sandsloot wat saamsmelt met die ewe dorre aarde waaraan dit grens.
’n Mens kan amper wonder waarom so ’n groot, lang brug oor so ’n smal slootjie gebou is. Sy kyk hoër, waar ’n vaal dynserigheid aarde en hemel verenig, en voel asof sy ’n oomblik ’n glimp in die ewigheid kry.
Net Bet is in die kombuis te vinde, en haar oë peul byna uit hul kasse toe sy hoor wie die vreemde vrou is wat kleinmeneer vandag hier aangebring het.
“Ai, grootmeneer gaan kwaad wees,” sê sy onomwonde, en Louis kyk haar vererg aan.
“Niemand het jou opinie gevra nie, Bet. Kyk dat sy tee kry en sorg dat ek ... ons asseblief vanaand ordentlike kos kry.”
“O, asof kleinmeneer nie altyd ordentlike kos uit Bet se kombuis kry nie!”
“Ek gaan gou af dorp toe,” sê hy aan Santie. “Bet sal toesien dat jy geholpe raak met alles.”
Santie knik net en sien hom uitstap. Ja, hoe gouer Darius van hul troue weet, hoe beter. Die huishulp se spontane opmerking het die onrus in haar verdiep.
Bet stap met haar stewige honderd kilogram voor en sê oor haar skouer: “Ek sal julle twee seker in die gastekamer met die dubbelbed moet sit.”
Santie verberg ’n glimlag. Dis duidelik dat Bet al jare hier die septer swaai. Sy volg haar die kamer in en kyk met ’n ander soort bedenking na die dubbelbed. Sy merk dat Bet na haar kyk, voel hoe sy begin rooi word en sê haastig: “Waar het kleinmeneer gewoonlik geslaap?”
“Hierso. ’n Entjie verder die gang af, die kamer met die buitedeur. Sodat hy snags wanneer hy so laat inkom nie vir grootmeneer steur nie.”
Santie se blik dwaal vinnig deur die kamer. Sy sien dat daar plek is vir nog ’n enkelbed en sê vinnig: “Ek dink ons bly net hier. As ons miskien net nog ’n enkelbed hier kan inkry ...”
Sy swyg toe sy