“O, dit kom seker van die kombuis af . . .”
“Wat het jy daar agter jou rug?”
“Agter my rug?” Tot haar ontsteltenis begin daar trane in haar oë vorm. Sjoe, deksels, maar oom Pieta het darem die pyp warm getrek. Dis of sy ’n kool vuur in haar hand vasdruk.
Sy kyk op in die rigting van waar hy hulle dopgehou het en dan terug na hom. Parmantigheid is weer haar enigste verweer terwyl sy noodgedwonge die pyp te voorskyn moet bring: “Het jy nie beter dinge om te doen as om op mense te spioeneer nie?”
Hy verwerdig hom nie om hom teen die beskuldiging te verdedig nie en frons skerp terwyl hy haar hand in syne neem en oom Pieta sy steeds vuurwarm pyp terugontvang. “Genugtig, kind, het jy dan nie verstand nie? Kyk hoe het jy jou handpalm verbrand!”
Dis regtig seer en sy moet sluk, maar bly parmantig. “Los uit my hand. Dis myne! Ek neem aan jy gaan ons nou by die ander baas verklik.” Sy probeer uitdagend lyk. “Nou toe, hardloop, voor die pad vol dubbeltjies word. Maar een ding sê ek vir jou en daardie kollega van jou: Julle het geen reg om oom Pieta te verbied om hier buite die gebou te rook nie. Die binnekant van die kliniek is julle s’n en daar kan julle baasspeel, maar hier buitekant . . . hierdie . . .” en sy beduie wild met die hand wat los is, “hierdie hemelruim om ons is die liewe Heer s’n en daarvan is julle nie baas nie.”
“Elke, bly stil! Jy praat ’n mens gek! Rook jou pyp, oom Pieta, en kom jy dat ek jou hand kan gaan dokter.”
“Jy gaan ons nie verklik nie?” Sy kyk hom met ongelowige oë aan en oom Pieta tree ook nader.
“Sy het regtig nie die tabak aan my verkoop nie, dokter.”
“Nee, ek het nie. Ek het geen reël oortree nie.”
“Hoe werk jy dit uit?”
“Ek het dit vir hom present gegee. Nêrens in die reëls staan ek mag nie soms vir iemand ’n presentjie gee nie.”
Hy kyk stip in die onskuldige oë af. “Jy is ’n slim kind, soos jy self so beskeie gesê het. Maar jy moet pasop, dogtertjie. Slim vang sy baas. Kom.”
Sy volg gedweë, staan gelate en toekyk hoe hy haar handpalm dokter, dankbaar dat hy haar nie by sy medehoof gaan rapporteer het nie. Hy is regtig nie te onaardig nie. Wonder tog hoe ernstig die verhouding tussen hom en daardie vroumens is . . .
Toe hy opkyk van haar hand, betrap hy die ernstige, deurdringende blik op hom en lyk effens verbaas. “Wat is dit? Wat hinder jou nog?”
Sy ruk haar gedagtes onder beheer. Griet, amper het sy hom trompop gevra hoe ernstig die vryery tussen hom en dokter Julene nou regtig is . . . Sy gryp na ’n veiliger onderwerp.
“Oom Pieta . . . Hy is reeds aan die sterf, is hy nie? Moenie dit wat hy nog oorhet van hom wegneem nie, asseblief. Laat sy ou vriend van jare die laaste entjie pad maar saam met hom stap.”
Sy besef nie dat sy glad nie nou getrou aan die aard van ’n tiener bly nie, maar eerder praat soos iemand wat al insig in die dieper dinge van die lewe gekry het. Die verbasing in sy oë maak plek vir ’n vreemde, sagte lig.
“Ek belowe oom Pieta kan van nou af sy ou pypie rook, maar nie in die saal nie, om verstaanbare redes. Hy kan op ’n stoel op die stoep gaan sit en rook, nie soos ’n skelm agter die tenk nie. Tevrede?”
Sy glimlag breed en dankbaar in sy oë terug en hy moet glimlag vir die sproete wat so vrolik op die neuspunt wip dat ’n mens amper kan bang wees hulle gaan afval. “Maar wat meer is, jou slim meisiekind, ek gaan toesien dat hier ’n rookkamer in hierdie kliniek kom waar al die oupatjies rustig met hul pype kan kom sit en hul senuwees kalmeer. Maak dit jou gelukkig?”
Haar glimlag kan hom behoorlik insluk en sy gee sy hand wat hare nog vashou, ’n drukkie en kom nie eens agter dis seer nie. En, so spontaan soos dit maar altyd uitborrel, sê sy dankbaar: “Ag, jy is eintlik ’n ou skattebol. Hoekom . . .?”
“Hoekom?”
Sy wou eintlik vra hoekom hy met so ’n ou suurknol soos dokter Julene deurmekaar moet wees, maar verander blitsig haar sin: “Hoekom was ek so lelik om jou van spioenasie te beskuldig?”
Hy lag saggies, los haar hand en pluk aan die een bokstert. “Ja, dit was baie lelik van jou. Maar goed. Ons vergeet nou daarvan. Net, regtig, Elke, jy sal moet leer om eers te dink voor jy doen. Ek kan jou nie pal uit die warm water hou nie. Nou toe. Neem hierdie buisie salf saam en smeer gereeld daarvan aan die palm.”
Dokter Horst begin egter in die dae wat volg wonder of dié slim kind tog nie reg was in haar beskuldiging dat hy op haar spioeneer nie. Hy betrap homself dat sy oë rondsoek elke keer as hy om ’n hoek kom of ’n gang afstap of ’n afdeling betree. Maar of sy dit doelbewus begin oefen het om onopsigtelik te wees en of dit net toevallig is, weet hy nie, maar hy kry min van die trolliejoggie te sien. Enkele kere sien hy net die punt van ’n bokstert om ’n hoek gaan of ’n stukkie van ’n agterstewetjie in ’n saal verdwyn en dan neig sy bene al in daardie rigting hoewel hy in die teenoorgestelde rigting op pad was. Hy kan dan onmoontlik vir sy kollega aan sy sy sê hy wil net eers weer ’n slag die trolliejoggie onder oë kry. Natuurlik net om te sien of alles nog goed gaan. Hy is oortuig daarvan sy het al weer ’n paar van die reëls oortree, maar aangesien sy nie betrap is nie, het hy geen grondige rede om haar doelbewus op te soek nie.
Natuurlik was daar ’n relletjie toe dokter Julene haar medehoof se veranderende houding oor die rookgewoontes van die pasiënte ontdek. Maar dokter Horst het sy skietgoed gereed gehad.
Eerstens het hy, terwyl hy seker was sy kollega is op die tennisbaan, sy hoof gaan besoek.
Dokter Albert was bly om hom te sien. Sy oë het die jongman stip betrag. “Hoekom sien ons so min van jou deesdae, Horst?” was sy reguit vraag.
Die antwoord was ontwykend. “Bly maar besig, dokter Albert. Hoe gaan dit met die hart?”
Die ou man was ontstig. Julene beweer die verhouding vorder, maar hy twyfel of dit heeltemal waar is. Dis al vir hom asof die potensiële bruidegom ontwykend is. Hy sou Horst sommer op die man af wou vra, maar selfs hy moet toegee dat Horst Buchner nie ’n man is wat jy sommer tromp-op loop nie. Solank daar die vaagste moontlikheid bestaan dat hy dalk voet in die wind kan slaan, sal daar versigtig met hom te werk gegaan moet word.
“Ek is weer perdfris. Hoe gaan dit by die kliniek? Alles reg daar? Enigiets of enigiemand nuut daar?”
Net vlugtig swaai ’n sekere patroontjie voor sy geestesoog verby en dan kom die egalige antwoord: “Nee. Alles in orde. Niks nuuts nie. Daar is egter ’n kwessie wat ek graag met u wil bespreek, dokter Albert.”
“Praat maar.”
Die volgende oggend toe hulle die saal binnestap, vind die twee dokters oom Pieta nie in die bed nie.
“Waar is meneer Van der Merwe?”
“Ek dink hy sit buite op die stoep en rook, dokter.”
“Sit en róók?”
Die suster se houding is onderdanig, maar nie haar oë nie. Vlugtig gaan haar blik na die ander dokter. “Ja. Dokter Horst het verlof gegee dat hy sy pyp op die stoep mag rook.”
Ongelowige oë swaai na hom op, maar hy ontmoet haar blik kalm. “Ja. Ek het.” Daar is skielik ’n vonkeling in sy oë. “Ons kan hom verbied om in die kliniek te rook, maar ons kan dit kwalik doen buite die gebou.”
Haar stem is styf. “Dis nog steeds op die kliniek se grond.”
“Ja, Julene. Die grond en die gebou behoort aan die Meissners, maar die oop hemelruim behoort aan die liewe Heer, en daarvan kan geen mens kaart en transport kry nie. Dis almal s’n.”
Sy kyk hom aan asof sy dink hy het die kluts kwytgeraak, maar laat dan net kortaf hoor: “Ons praat later hieroor. Gaan roep meneer Van der Merwe, suster.”
Toe hulle egter later op pad kinderafdeling toe is, kom dokter Julene