Ek was. Dadda begin die messe en vurke meganies poets. Die stilte is tasbaar, maar hy verstaan. Woorde is oorbodig. Ná die uitbarsting weet hy dis stilte waarna hierdie berouvolle hart smag, my gedagtes vir eers genoeg.
Dis ek wat praat en God wat luister.
Liewe Here, wat het ek gedoen om dit te verdien? Het ek nou nog nie vir my sondes van die verlede betaal nie? Ek het twee seuns begrawe in ruil vir die kwytskelding van my sondes. Onthou U, Here? Poetána! Waarom ek?
Ek bid oor ’n bak vol vuil skottelgoed, maar beskuldigend:
O my God,
Ruk my hart uit my borskas, ek betaal my skuld.
En vat ook my longe, my lewer, my arms en bene.
In plaas van ’n grafsteen, pak net stene.
En skryf: Hier lê die Boer, haar man se hoer.
Poetána is haar naam. Rest in peace.
Dadda pak die laaste borde weg, strek om die glase op die boonste rak te bêre. Oudergewoonte vee hy met sy groot hand oor die kassie se oppervlak. Hy knik tevrede: dis skoon.
Hy gaan sit diep en gemaklik op die harde kombuisstoel. Ek weet hy hou my fyn dop terwyl ek die laaste stoffies en krummels in die skoppie opvang, die vullisblik se deksel met ’n klapgeluid toemaak, als bêre in die regop kas.
“Hoe lyk dit met ’n bietjie boeretroos?” vra ek en klap-klap op sy bonkige knie. Skakel die ketel aan.
Grasserige wenkbroue skiet omhoog, die oë kyk deur se kant toe.
“Gaan jy vir hom ook maak?”
“Ag nee, Dadda, hy is nie eintlik ’n koffiedrinker nie. Dadda weet mos.” My stem word ’n fluistering: “Die vraag is natuurlik: wíl ek vir hom koffie maak?”
Die ou heer se oë kry skielik ’n vonkeling en ek weet: hier kom ’n ding.
Hy steek sy hand met groot gebaar in sy baadjie se binnesak, bring ’n skoon sakdoek stadig te voorskyn, hou die punte vas asof iets daarin versteek is.
“Ek het ’n bietjie arsenic hier by my . . .”
Ons lag saggies soos twee samesweerders.
Die water kook. Ek gooi Nescafé, Cremora en suikerpilletjies in, nes ons daarvan hou. Krap in ’n wegsteekgaatjie en haal twee Oumas uit. Met my rug na Dadda haal ek die botteltjie pille van die boonste rak af, dop dit om en gooi twee in my hand uit.
Ons doop en suig. Koffiedruppels loop oor lip en ken. Lekker. Hou met bakhande die warm koffiebekers vas terwyl ons ’n bietjie blaas, ’n bietjie proe.
Ek bekyk hom en glimlag terwyl hy met ’n krom voorvinger ’n stukkie beskuit uit die warm koffie probeer red. Sy gesig skoongeskeer, dun plooitjies wyd gestrek oor die hoë voorkop en grys hare netjies gekam, soos altyd.
Voor ek die laaste bietjie koffie afsluk, druk ek die twee pilletjies wat langs my beker lê in my mond. Dadda sien dit en sug, maak ’n bietjie keel skoon.
“Migraine?” vra hy.
Ek skud my kop. “Nee, ek het lanklaas migraine gehad. My kop is sommer seer van die man se nonsens. Die pille sal help vir die pyn en die senuwees. As ek kalmeer, sal ek beter slaap, en opstaan.”
Hy tik-tik saggies op die tafel se houtblad.
“Pettie, wat nou weer? Waaroor die groot lawaai?” Sy oë lyk bekommerd en vol jammerte soos hy na my kant toe oorleun. “Is hy nog steeds kwaad oor Karretjies? Dis darem al vyf dae gelede, hoe lank gaan hy kwaad bly?”
Dis my beurt om te sug.
“Ag, Dadda, dis eintlik ’n storm in a teacup. Die kinders het ’n grap gemaak oor Daffy. Soela het haar Stinky genoem en almal het gelag . . .” Ek kom nie verder nie, dis te snaaks vir woorde en ek lag van voor af.
Dadda se glimlag strek van oor tot oor en dit lyk of hy ook enige oomblik kan uitbars van die lag. Sy oë vonkel ondeund. Ek klap hom liggies op sy hand.
“Sjuut, hier kom hy.”
Ons kyk met sedige gesigte in ons amper leë koffiebekers.
Ek sien hoe my hand bewe, voel die beklemming in my bors. Sy teenwoordigheid soos dié van ’n bliksemstraal: vernietigend.
Hy ruk ’n laai oop. Goed vlieg uit en val hard op die keramiekteëls. Hy vloek onderlangs, kyk nie na ons kant toe nie.
“You must enjoy your coffee, madam, for as long as you can. Your time is short. And other people’s time is short too. You think you can do what you like . . .” Brom, brom.
Hy tel die goed van die vloer af op, smyt dit in die laai, kry nie wat hy soek nie en stamp die laai toe. Met sy rug na ons vloek hy in Grieks en storm by die kombuis uit.
My pa loer onderlangs na my. “Wat sê hy?” fluister hy.
Ek weet die man sê ek is ’n prostituut en dat God my sal straf, maar is dit wat ’n pa van sy dogter wil hoor? “Hy praat sommer met homself.”
“En watse peoples se time is short?”
Ek glimlag, wys na hom met die vinger.
“Wie, ekke? Nooit!” fluister hy kamma verbaas. Ons lag stilletjies.
My pa is vir my soos ’n lafenis in die tronksel waarvan die sleutel lank reeds verlore geraak het. Sy tergery kom ’n lang pad. Ek onthou dit van my kinderdae af.
Mamma was baie vergeterig en het alewig haar sigarette verlê. Dan volg ’n groot soektog na die gewraakte pakkie rookgoed. Dadda vind dit eerste, bied haar ’n sigaret aan, sit die pakkie op die saaidbord langs die kombuistafel neer. Nou kom die geterg.
“Hiér is die pakkie, Nel. Sien jy nou? Hiér lê die pakkie. Het jy nou móói gesien? Ek het die pakkie op die kassie gesit, Nel . . .” En so terg hy aan en aan, totdat Mamma hom laggend vermaan om op te hou met sy nonsens. Ander tye steek hy die pakkie sigarette sommer aspris weg om Mamma se siel uit te trek, miskien in die hoop dat sy minder sal rook.
“Willie! Kwit! Waas die sigrets? Het jy dit nou weer weggasteek?” vra Mamma so in die soek.
“Pettie het dit gevat,” sê Dadda en wys na my.
“Nee, dis nie ek nie!” sê ek sommer verskrik.
“Willie, kry nou end. Waas my sigrets?”
As Dadda die pakkie weggesteek het, het hy dit altyd kamma gekry net voor Mamma regtig kwaad word oor die tergery. In al die jare het Dadda nie verander nie.
“Dadda, die ding met Takos wat nou die boekie kom vra . . . Moet ons nie maar plan maak om vir Dadda die witpapiere te kry nie?”
Hy knik fronsend.
“Ek het ook so gedink, Pettie. Maar hoe maak mens nou? Ek bedoel so . . .” aarselend, ’n kuggie, “ek bedoel sonder dat die man iets te wete kom, jy verstaan? Ek wil nie moeilikheid gaan staat en maak vir jou nie.” Die ou neksenings trek styf. “Ek sê nie die wit manier is reg nie, en ek sê nie bruin of swart is reg nie. Maar jy en die man en kinders is nou eenmaal wit . . .”
“Ek verstaan wat Dadda sê, en ek bid elke dag dat die dag sal kom dat ons nie meer hóéf te kies nie. But until then moet ons maar kies om wit te wees. Anyway, daar gaan nie ’n dag verby dat ek nié in die moeilikheid is nie, so what the hell. Let’s start at the beginning. Dadda moet foto’s laat neem. Ek sal die aansoekvorm gaan haal.”
Kindervoetjies kom aangehardloop. Meno klouter op sy oupa se skoot.
“Dis slaaptyd, my sweetie. Gee vir Oupa ’n soentjie en sê good night.” Ek wil nog met Dadda gesels.
Meno hang om sy oupa se nek, onwillig om te gaan.
“Moet Oupa vir jou ’n storie kom lees?”
“Ja!” Hy spring van sy oupa se skoot af en