Знак Вялікага магістра. Вольга Іпатава

– як зачапілася за бляшаны караблік на флюгеры вежы і маркотна міргала з невымернай для смяротнага чалавека вышыні. І Сухце таксама стала маркотна і скрушна на душы. Можа, усё ж трэба было пачакаць да заўтра, каб сёння адпачыць як след? Але заўтра яго закруцяць справы, клопаты, версіі. А сёння ён патрымае ў руках прадмет, які належаў чалавеку, якога шукае, – і загадае сабе сон. Калі добра настроіцца на яго і ўсё тое, што бачыў і чуў за дзень, то, магчыма, вешчы сон і сапраўды прыйдзе да яго і многае стане зразумелым. Не часта, але такое з ім бывала, нібы рэчы, якія ён кранаў, самі пачыналі гаварыць аб тым, што з імі здарылася. Але для гэтага трэба было ўсёй душой паспачуваць некаму, як вось зараз гэтай няшчаснай кабеце, чыя душа з магутнай сілай любові да сына прасіла яго – знайсці і разабрацца… І ён цярпліва, нягледзячы на стому, чакаў і думаў.

      Трэба было загадаць, каб такі ж лапаць ці поршань забралі з хаты Гердзеня. Таму што нехта з іх – ці Даніла, ці Гердзень – не быў наводчыкам на скарб. Ён сам бег ад стрэлаў, як загнаны заяц, ён, сцякаючы крывёй, прыпоўз да дарогі і яго падабраў вазок, у якім сядзела багатая пані, якая носіць абшыты пярлінамі галаўны ўбор. Ён ужо не сумняваўся, што след уцекача, якога падабрала карэта, супадзе менавіта з Данілавым абуткам. Але гэта правераць заўтра яго памочнікі.

      Узгадваючы Лядашчыка і спатыкаючыся, прайшоў браму яго памочнік Дрозд. Вартавы пільна агледзеў яго, каб не памыліцца. Сухта не стаў шмат размаўляць з дзецюком. Усё раскажа яму, калі той прачнецца і вытхне з сябе сляды добрай чвэрткі бочкі, з якой карчмар цадзіў і цадзіў цёмнае піва, якое ў Лідзе вараць, аказваецца, лепей, чым у самой Вільні…

      Ягайла

      Залачоныя клямры балдахіна варушыліся ад лёгкага вераснёўскага ветру, што шчэміўся ў прыадчыненую аканіцу. Кароль любіў спаць пры свежым паветры, таму каралева мела другую спальню, дзе аканіцы заплішчваліся да апошняй шчылінкі і дзе з вечара на шпалеры пырскалі духмянай нямецкай вадой з Кёльну,[38] як прывыкла да таго Ядвіга ў Будзе, пры венгерскім двары свайго бацькі.

      Каралю не хацелася ўставаць, хаця ў Вільні ён прачынаўся першым з усёй вялікакняскай сям’і і любіў снедаць у ложку, для чаго з вечара прыносіліся да лажніцы хлеб, кавалкі халоднага мяса і грушкі. Тут, у Кракаве, такое немагчыма. Перш чым дабрацца да стала, трэба прайсці праз рукі апранальшчыка і памочніка кашталяна, праз агульную з каралевай малітву, прычым чытае яе ня хто іншы, як сам біскуп кракаўскі Пятро Выш. А галоўнае – зранку трэба прымаць то ваяводу, то канцлера, то маршалка, і для кожнага трэба знаходзіць пэўнае рашэнне, якое тут жа запішуць у кнігу, якую трымае перад сабой пісар каралеўства, і гэтая кніга як прысуд Кона – канчатковы. Бывае, што хочацца адмяніць сваё рашэнне, адцурацца яго, аднак жа не – табе няўмольна прачытаюць яго роўным і бязлітасным голасам, і яно прыліпне да цябе як смала – навекі.

      Пачуўшы, што кароль заварушыўся, ціха зайграў на цымбалах за дзвярыма музыка Жыж, заспяваў любімую каралеўскую песню-баладу:

      Была зямля не свячона,

      Былі людзі не хрышчоны,

      Не верылі Госпаду Богу,

      А верылі люту-цмоку.

      Люту-цмоку