Мактабда яшаётганимизда дайди бир кучукчани олиб келиб боқдим, “Жек” деб ном бердим. Бу кучукча наслдор экан, тез ойларда катта бўлиб кетди. “Немис овчаркаси”, – дейишди. Жуда ақлли ит эди. Мактаб директори: “Ўқувчи болаларни тишлаб олмасин, йўқотинг”, – дегач, дадажоним уни Турсунхўжа аканинг қариндошларига бериб юбордилар. Икки кун йиғладим. Учинчи кун эрта тонгда итнинг ғингшиган овозидан уйғониб кетдим. Чиқиб қарасам, Жек мўлтиллаб қараб турибди. Қувончдан думларини ликиллатиб, бетларимни ялаб ташлади. Бўйнига боғланган қалин арқонни ғажиб-ғажиб узиб, Паркентдан Тошкентга қайтиб келибди. Олти ёшли бола учун бу улуғ мўъжиза эди. Жекни ўз уйчасига олиб бориб, ингичка арқонга боғлаб қўйдим. Менга итоат билан бўйсунди. Дадажонимни кўрганда вовуллади. Директорни кўрганда ириллади, лекин ташланмади. Икки кун жойидан жилмади. Овқат емади, сув ҳам ичмади. “Касал бўлиб қолган”, – дейишди. Менинг назаримда касалга ўхшамасди. Учинчи кун эрталаб чиқиб қарасам, Жек йўқ. Ўзи кетиб қолганми, ё директор йўқотиш чорасини қилганми, билмайман. Йиғлаганимда: “Паркентга бериб юборганимиз учун хафа бўлиб кетиб қолди, кутгин, балки яна қайтиб келар”, – дейишди. Кўп кутдим. Ҳатто ҳозир ҳам баъзан тушимда кўраман. Ислом дини талабига кўра уйда ит боқиш маъқулланмайди. Мушукка ижозат бор. Русларда мушукни ўпиш мумкин эмас, лекин итнинг тумшуғидан ўпишга ижозат бор, шунга ҳайронман. Итнинг яхши томонлари кўп, ҳатто айрим Сўфийлар: “Итга берган фазилатларингдан бизга ҳам бер”, – деб дуо қилишаркан. Яъни, итдаги вафо, сабр, итоат… айрим одамларда йўқ. Саёқ итлар ахлат титишдан ҳам қайтишмайди, шу сабабли уларнинг тумшуғи кийимга тегса ёки ҳидласа таҳорат бузилади, дейишади. Мен у пайтда буларни билмасдим, эҳтимол, болаликларида эски мактабда ўқиган дадажоним билгандирлар?
Ҳозир Амир Темур ҳайкали ўрнатилган жой, рус подшоҳи даврида боғ бўлган экан, унинг эшиги тепасига: “Итлар ва маҳаллий аҳолининг кириши мумкин эмас”, – деган эълон осиб қўйилган экан. Зулмкорлар халқимизни ана шундай хорлаганлар. Бугун айрим оилаларда, айниқса, кўп қаватли уйларда яшовчилар орасида ит боқиш расм бўлган. Улар итларини истаган жойларида, ҳатто истироҳат боғларида ҳам сайр эттирадилар.
Англияда қабристонларга итлар билан кириш тақиқланган экан. Бир корчалон ўлганидан кейин қимматбаҳо ити йўқолиб қолибди. Қидира-қидира, қабристонга боришса, ит хўжайинининг қабри тепасида ётиб ўлиб қолган экан. Итнинг бу вафодорлиги инглизларга таъсир қилиб, қабристонга итлар билан киришга рухсат этувчи қонун қабул қилишибди.
Бу хабарни газетада ўқиб: “Инглизлар адибимиз Шукур Холмирзаевнинг овчи ити ҳақидаги ҳикоясини ўқиганларида бу қонунларини олтмишинчи йиллардаёқ қабул қилишармиди”, – деган ҳазилнамо хаёлга бордим. Шукур аканинг бу ҳикояларини ёш йигит чоғимда ўқиб ғоят таъсирлаган эдим. Мазмуни ҳалигача ёдимда…
Ўзини олий ирқ сановчи инглизларга