Илм ва мантиқ маркази бўлган университетлар Европада 1200-йиллардан вужудга кела бошлади. 1400 йилларда Европада 76 та университет мавжуд эди.
«Университет» сўзи талабалар ва ўқитувчиларнинг уюшмаси маъносини англатган.
Мерцион Копелли 425 йилда Римда «Тривиум» ва «Квадривиум»дан динда фойдаланишни ишлаб чиқди.
Тривиумга грамматика, риторика ва логика кирган. Квадривумни геометрия, арифметика, астрономия ва мусиқа ташкил этган.
Бундан ташқари, Тривиум руҳонийлар учун нотиқлик санъатини самарали ўқитиш учун фойдаланар эди.
Квадривум эса черков байрамлари вақтларини аниқлашига ёрдам берарди. Бу машғулотлар Буюк Карлнинг мактабида олиб борилган. Бу машғулотлар 550–1100-йиллардаги монастр мактабларини эслатар эди.
Олий мактабларнинг бошқа марказлари – епископларнинг черков кафедралари мавжуд эди.
Франциядаги дастлабки университет Париждаги Биби Марьям черкови мактаби – кафедраси асосида ташкил қилингани ҳам айни ҳақиқат.
Университетлар вужудга келишининг бошқа сабаблари эса машҳур олимлар фаолиятига бориб тақалади. Масалан, XI асрда Ирнерий Рим ҳуқуқшунослигининг машҳур тадқиқотчиси сифатида танилади ва Болонья шаҳрига унинг маърузаларини тинглаш учун талаба ва қизиқувчилар оқиб кела бошлайдилар. Тез орада бу ерда Болонья университети ташкил топади.
Абелярнинг ўқитувчилик шуҳрати эса Париж университети вужудга келишига сабаб бўлди.
Айрим сабабларга кўра Париж университети муаллимлари ва олимлари 1168 йилда Англиянинг Оксфорд шаҳрига кўчиб кетдилар, машҳур Оксфорд университети кўп жиҳатдан шу туфайли вужудга келган экан.
Кембриж университети эса талабаларнинг ғалаёни ва уларнинг 1209 йилда Оксфорддан Кембрижга кетиши туфайли вужудга келган.
Болонья университети ҳуқуқни тадқиқ қилишда донг таратган бўлса, Салерно университети тиббиёт соҳасидаги тадқиқотлар билан ном қозонди, бинобарин, у Шимолий Европадаги университетлар намунасида ташкил қилинган эди.
Ўрта аср университетларига 14 ёшдан кириш мумкин бўлса-да, асосан 16–18 ёшдагилар талабаликка қабул қилинган ва таҳсил олган.
Объектив идеализмга асос солган, кўзга кўринган мутафаккир Сократ (милоддан аввалги 469–399-йиллар) аввало ҳайкалтарош бўлиб, Афинада ўз фалсафий таълимотини, жумладан, ахлоқий муаммоларни оғзаки тарғибот қилган.
Суқрот – Сократ ўз даврида ҳукм суриб келаётган кўпхудолик диний таълимотлари ва демократик тузумга қарши чиқа олганлиги учун Анит бошлиқ демократ ҳокимлар унинг ишини судга оширгандан кейин, ўз устидан чиқарилган ҳукмга эътироз билдирмай, ўлимни ихтиёрий равишда танлаган – заҳар ичган.
Суқрот қадимги юнон файласуфларининг Табиат тўғрисидаги барча назарияларини бефойда деб билган, унинг фикрича, Табиатни ўрганиш инсон учун ёт, Табиатни фақат Худо билиши мумкин деган қарашни илгари сурган.
Инсон фақат ўзига тегишли нарсаларни билади, яъни ўз-ўзини билиши