Bu gözləntilərin Cek, Benita və Syuzənə necə ziyan vurduqları açıq-aşkardır. Təəssüf ki, bu növ gözləntilərin sizə verdiyi ziyanı görmək o qədər də asan deyil.
Vəziyyətinizi təhlil etməyə yardım göstərəcək üsul təklif edirəm. Özünüzə sadə bir sual verməyə çalışın:
Bunu kim demişdi?
Km demişdi ki, siz etdiyiniz işi etməməlisiniz? Bir halda ki, başlamışıq, məhz bunu etməli olduğunuzu kim demişdi?
Sizi konkret cavab verməyə çağırıram. Başqalarının gözləntilərinin qoyduğu məhdudiyyətdən azad olmaq və istədiyinizlə məşğul olmağa başlamaq istəyirsinizsə, bu gözləntilərin sizə necə gəlib çatdığını və onları kimlərin qoyduğunu maksimal dəqiq müəyyən etməlisiniz.
Bizim sinif yoldaşlarımız, qonşularımız, ola bilsin müəllim və ya məşqçimiz – bütün bu adamlar daxilimizə hansısa ideyalar qoyublar. Lakin ən erkən və sarsılmaz gözləntiləri biz əsasən ailədən götürürük. Siz insanların əksəriyyəti kimisinizsə, qohumlarınızın istəkləri bu gün də şüurunuzun dərinliklərində o qədər təkidlə səslənir ki, onlara cavab verərək kəsilməz daxili monoloq aparırsınız. Belə düşünürsünüz: «Sizə belə də lazımdır! Aldınız?!» Yaxud: «Bu onları sevindirəcək». Və ya: «Ax yəqin ki, etdiklərim onların heç xoşuna gəlmir. Zəng vurub danışmaq lazımdır». Ailənin istəkləri bizim, pis və ya yaxşı olsun, bütün məşğuliyyətimizə məna verir. Bu istəklərin vecimizə olmadığını düşünsək belə.
Beləliklə, sizin ailədə vəziyyət necə idi? Qohumlarınızın gözləntilərini hansı yolla öyrənirdiniz?
Bəlkə sizdən nə istədiklərini birbaşa deyirdilər?
«Sən həkim olacaqsan. Ailəmizdə hamı həkimdir».
«Sən mühasib təhsili almalı və ailə şirkətinə gəlməlisən. Biz sənin kollecdə təhsil almaq pulunu qazanana qədər belimiz əyilib, belə ki, indi sən bizə borclusan».
Ola bilsin gözləntilər bu qədər birbaşa olmayıb. Bəlkə sizə gələcəkdə nəyi etməli olmadığınızı tam konkret danışıblar?
Con L. siyasətçi karyerasını arzulayırdı, amma dövlətin biznesə müdaxiləsindən daim şikayətlənən atası siyasətçilərə nifrət edirdi. «Konqresmenlər – Conun atası deyirdi, – sizi, içalatınızla birlikdə, qəpik-quruşa satarlar».
Kerol C. aktrisa olmaq istəyirdi. Ondörd yaşını qeyd etdikləri şam yeməyi zamanı öz arzusu barəsində danışanda ailənin yekdil cavabı belə olmuşdu: «Bu işdə sən uğur qazana bilməyəcəksən. Bu, heç kimdə alınmır. Bunu yadından çıxart».
Bəlkə evdəkilər heç nəyi birbaşa demir, amma gözləntilərini başqa adamları müzakirə edəndə dəqiq müəyyən edirdilər:
«Billin arvadı ondan çox maaş alır – rüsvayçılıqdır.» (Oğlansınızsa, deməli gələcəkdə yaxşı qazanmalısınız, qızsınızsa bunu etməsəniz yaxşıdır.)
«Smitlərin oğlu o qədər böyük ümidlər verirdi ki, amma indi… xırda işlərlə məşğuldur. Consların oğlu isə qoçaqdır, daşınmaz əmlak alveri edir, «mersedesdə» gəzir. Özü də vur-tut iyirmi yeddi yaşı var!» (Necə oğul olmalı olduğunuz tamamilə aydındır.)
Ya da sizin ailə ümumiyyətlə heç nə demirdi. Siz müzakirəyə çıxarılmayan səssiz gözləntilər alırdınız.
Sadəcə «nəticə çıxarırdınız».
Valideynlərin çoxu «Nəylə istəyirsən məşğul ol, təki xoşbəxt ol» deyir. Onlar doğrudan da bunu nəzərdə tuturlarsa, deməli sizin ailəniz ailələrin mindən biridir və mən sizə qibtə edirəm. Başqalarından fərqli olaraq siz həyatınızın işini axtara bilər və daxili münaqişələrdən əzab çəkmədən ondan ləzzət ala bilərsiniz. (Əgər ailənizin min ailədən biri olduğuna əmin deyilsinizsə, onlara xoşbəxt striptizçi olduğunuzu və ya tibb institutunu sevinclə atdığınızı deməyə çalışın. O dəqiqə hər şeyi anlayacaqsınız.)
Yaxşı, ailənin gözləntiləri ilə bağlı küləyin hansı tərəfdən əsdiyini aydınlaşdırdıqdan sonra, gəlin qohum-larınıza bir daha diqqətlə baxaq, amma başqa nəzər nöqtəsindən. Onlar sizdən nə istəyirdilər?
Ağ vərəq götürün, ailənizin bütün üzvlərinin və sizə yaxın olan adamların adlarını yazın. Yəni uşaqlıqda və yeniyetməlikdə sizin üçün mühüm olmuş adamların – müəllimlərin, məşqçilərin, qonşuların, əmi-, dayıuşaqlarının, özünüzdən böyük dostlarınızın adlarını sadalayın.
Hər bir adın altından bu adamın sizin üçün hansı həyatı arzuladığını yazın. Öz ailəniz varsa, məzə üçün indiki ailə üzvlərinin də arzu və istəklərini siyahıya əlavə etmək olar.
Bu adamlar sizdən nə istəyirlər və ya nə istəyirdilər?
Çox fikirləşmək lazım deyil. Başınıza birinci gələn cavabı yazın. Onların rəylərini tam dəqiq bildiyinizə əmin deyilsinizsə, onların rəyi hesab etdiklərinizi qeyd edin, çünki sizin daxili səsinizə məhz bunlar təsir edir. Düzgün anlamadığınız gözləntilər sizə düz başa düşdüklərinizdən az təsir etməyib.
Bu adamların sizdən nə istədiyi haqqında düşünün.
Yaxşı, indi isə cavablara baxın.
Güman ki, sizin siyahınız belə olacaq:
ANAM: qayğıkeş və nüfuzlu insan, həm də vəkil olum.
ATAM: cəsur olum, qalib gəlməyə can atım və investisiya bankiri olum.
BENNİ: əsil qəhrəman olum.
KAREN: gözəgörünməz olum və özümə xüsusi diqqət cəlb etməyim.
NƏNƏM: daim onun yanında olum.
Bəzən bu siyahı, C.Corcla olduğu kimi, çox müxtəlif şeyləri anlamağa kömək edir. Onun siyahısı belə idi:
ATAM: demək olar ki, mənimlə söhbət etmirdi, amma operanı sevirdi. Ona görə də, belə nəticəyə gəldim ki, özümü hansısa yolla opera ilə bağlamağım lazımdır. Opera müğənnisi ilə evləndim və nəhayət o məni qəbul etdi. Arvadımla bir-birimizə uyğun gəlmirdik və ikimiz də bədbəxt idik. O məndən ayrılmaq istəyirdi, amma mən onu buraxmaqdan möhkəm qorxurdum. Əvvəllər bu şeylər arasında heç bir əlaqə görmürdüm.
ANAM: həmişə evdə sülh şəraitini saxlamağa çalışırdı. Atam hirslənir və susurdu, anam isə istəyirdi ki, hər şey sakit və yaxşı təəssüratı bağışlasın. Yəqin mən də həyatımın dinc və yaxşı təəssürat bağışlamalı olduğu nəticəsinə buradan gəlmişdim. Ona görə də mən, xoşuma gəlməsə də, «normal» işə – korporasiyaya düzəldim. Nəticədə mənim dinc həyatım var. Əsl bataqlıq kimi.
Siyahınızı yaxşıca öyrənsəniz maraqlı şeylərə