Səs deyirsə ki, «Mən demək olar hər şeyi sınaqdan keçirmişəm, heç biri mənə uyğun gəlmir», onda 12-ci fəsli oxuyun. Bəlkə sizin istəmək qabiliyyətiniz sadəcə «sınıb».
Səs «Mən istədiyimi etmədiyim üçün günahkar deyiləm, çünki bir dəqiqə də boş vaxtım olmur» deyirsə, 13-cü fəsildən mühafizəkarlığa qarşı edilən qiyam barəsində öyrənməniz lazımdır.
Daxilinizdə «Mən nəyəsə nail olmağa çalışıram, amma düzünü desəm nəyə görəsə bu iş ürəyimə yatmır» səslənirsə, düşdüyünüz vəziyyət göründüyü qədər də sirli deyil. 14-cü fəslə baxın, bəlkə də ciddi-cəhdlə imtina etməyə çalışdığınız şeyi etmək istədiyinizi görəcəksiniz.
Daxili səsinizin nə dediyini hələlik tuta bilmirsinizsə, narahat olmayın. 3-cü fəslin sonuna siz onu eşidəcəksiniz. Buna təminat verirəm.
Öz yolunuzu tapmağa başlayan kimi geniş miqyaslı tarixi dəyişikliklərin ön cəbhəsinə çıxacaqsınız. Müasir sənaye cəmiyyətində, xoşuna gəlsə də, gəlməsə də, demək olar ki, hamı hansı işi və həyatı istədiyini aydınlaşdırmalı olur. Tez və ya gec bütün adamlar (yaşından asılı olmayaraq) özlərindən soruşurlar: «Mən nə etmək istəyirəm?»
Tələbələrin ən az müqavimət yolu ilə getdikləri, deyək ki, bankda karyera etdikləri və ya təhsillərini hüquq fakültəsində davam etdirdikləri və bununla da bütün həyatı üçün karyerasını planlaşdırdıqlarını hesab etdikləri zamanlar tarixdə qalıb. Tədqiqat şirkətlərindən birinin məlumatlarına görə ali təhsil müəssisələrinin keçənilki məzunları özünün peşə həyatı ərzində beş müxtəlif sahədə ondan onikiyə qədər iş yeri dəyişə bilərlər. Xoşunuza gəlsə də, gəlməsə də hamının ikinci karyerası olacağı gözlənilir. Bəlkə üçüncüsü də. Bəlkə də daha çox.
Korporasiyalar əməkdaşlarının sayını ixtisar etməyi davam etdirirlər, özü də təkcə bu yaxınlarda olmuş böhranlar səbəbindən yox: biz iqtisadiyyat tarixinin yeni mərhələsinə qədəm qoyuruq. Qlobal rəqabət şirkətləri daha kompakt və səmərəli qurumlara çevrilməyə məcbur edir. onlar ölçülərinin üçdə ikisi qədər kiçilirlər və güman ki, artıq heç vaxt böyüməyəcəklər. Orta qovşağın rəhbərləri lazımsız olurlar. katibləri texnologiyalar əvəz edir. hər bir kollec və ya biznes məktəbin ən yaxşı iyirmi tələbəsi hələ iş sahiblərindən yaxşı təkliflər ala bilirlər, qalanları isə özü öz hayına qalmalıdır.
İşin gedişi aydındır: biz ekspert-məsləhətçilər və sahibkarlar millətinə çevriləcəyik. Çoxları evdə işləyəcək və konkret layihələrə görə qabiliyyətlərinə uyğun zəhmət haqqı alacaqlar.
Bəs bu dəyişikliklər dövründə kim özünü əla göstərəcəkdir? Sevdiyi işi öz taxçasına, öz firavan yaşamaq taxçasına çevirməyə hazır olanlar. Öz istedadlarımızı müəyyən etmək zərurəti indiyə qədər heç vaxt bu qədər böyük olmamışdı.
Beləliklə, yolunuz açıq olsun! Gəlin nə istədiyinizi niyə bilmədiyinizi müəyyən edək. Sonra isə buna bir əncam çəkməyə çalışaq.
Fəsil 1. Sizdən nə gözləyirdilər?
Siz öz həyatınızla nə etməlisiniz? Maraqlı sualdır, elə deyil? Axı nə etmək istədiyini anlamayanda belə, çox vaxt, səndən nə gözlədiklərini bilirsən.
Məndən ərə gedəcəyimi, valideynlərimlə qonşuluqda olan bir evdə məskunlaşacağımı, uşaqlarıma tərbiyə verəcəyimi və təsərrüfatımı aparacağımı gözləyirdilər.
Deyəsən soruşduğum adamların hamısının bu suala cavabı var:
«Mətbəədə atamla birlikdə işləyəcəyimi gözləyirdilər».
«Mən ata-babadan maliyyəçi olan adama ərə getməli və dənizin sahilindəki malikanəmizdə beş vunderkind uşağı böyütməli idim».
«Atam istəyirdi ki, ya Uoll-stritdəki vəkil şirkətinin şəriki, ya bank prezidenti, ya da korporasiya rəhbəri, yəni böyük bir vəzifə sahibi olum».
«Qardaşlarımdan daha uğurlu olmayacağım nəzərdə tutulurdu».
«Məndən indiyə qədər də nə olduğunu başa düşmədiyim xüsusi bir şey edəcəyimi gözləyirdilər».
Hər birimizin daxilində lal göstərişlər – başqalarının gözləntiləri yaşayır. Onlar haqqında ucadan danışmamaq, onlara qarşı qiyam qaldırmaq, onlara riayət etməmək olar. Lakin onlar həmişə xatirimizdədir. Bu gözləntilər həyatımıza güclü təsir göstərir.
Bəs sizdə vəziyyət necədir? Sizin təyinatınız nə olub? Bəlkə siz əvvəlcədən rəssam olacağını bilən Pikasso kimi xoşbəxtlərdənsiniz. Lal gözləntilər qiymətli məsləhət də ola bilər, sınıq kompas da.
Bu, doğrudan da sınıq kompasdırsa və siz öz təyinatınızdan uzaqlarda dolaşırsınızsa, bu dünyanın Pikassolarının xoşbəxt və məşğul həyatını müşahidə etmək bəzən çox ağır olur. Mənim bəxtim niyə belə gətirməyib? – fikirləşirsiniz.
Bizim hamımızın tərbiyə aldığımız ailə, cəmiyyət, hətta bütöv mədəniyyətlər öz gözləntilərini sel kimi üstümüzə tökürlər. Bəzən bu gözləntilər reklam lövhəsi kimi bağırır: «Evlən. Pul qazan. Ev al». Bəzən isə üstüörtülü, gizli-gizli içərimizə girir və orada qalırlar. Heç vaxt gün işığına çıxmırlar ki, onları yaxşı-yaxşı nəzərdən keçirə, ya ata, ya da açıq-aşkar qəbul edə bilək.
Biz həyatımızla nə etməli olduğumuz haqqında göstərişləri nə vaxt və necə aldığımızı çox vaxt unuduruq, çəngəllə yeməyi və ya yatağa çiş etməməyi nə vaxt öyrəndiyimizi unutduğumuz kimi. Amma bunun nə vaxt baş verməsindən asılı olmayaraq, onlar bizimlə qalır və biz, adətən, fikirləşmədən onlara reaksiya veririk. Bəziləri göstərişlərə qulaq asır, bəziləri etiraz edirlər, amma hamı reaksiya verir.
Bir anlıq öz həyatınız və məqsədləriniz barədə duşunün. Sizdən gözlənildiyi kimi yaşayırsınız?
Məndən istəyirdilər ki, valideynlərimlə qonşuluqda yaşayım və eyni zamanda da günlərini dəbdəbəli səyahət və təhlükəli intriqalara sərf edən beynəlxalq casus-jurnalist olum. Asan plan deyil. Birincisi, onu yerinə yetirmək mümkün deyil. İkincisi, bunu heç istəmirdim də. Mən macəraları evdən çıxmaq istəməyən qadınla müqayisədə qat-qat çox, casusla müqayisədə isə qat-qat az sevirəm.
Mən də, sizin kimi, doğru və doğru olmayan haqqındakı təsəvvürlərlə əhatə olunduğum dünyada anadan olmuşdum və düzgün hərəkət etməyi istəyirdim. Məndən gözlənənləri həyata keçirmək qeyri-mümkün olsa da, illər boyu onları bir-bir beynimdən keçirir, onlara uyğun olmaq üçün üsullar axtarırdım.
Bəzən bizim mənimsədiyimiz təsəvvürlər bir-birinə zidd olur və bizə uyğun gəlmir. Lakin onlar bizim doğulduğumuz dünyanın bir hissəsidir. Onlar dərinə nüfuz edir. Onlar bizə təsir göstərir. Valideynlər övladlarına təzyiq etməməyi