– Məni bağışlayın, – deyə azacıq qızarıb dedi. – Dəvətsiz gəlişimə görə üzr istəyirəm. Ancaq biz əsgərlər nə ailə, nə bayram, nə də dinc şənliklər bilirik. İcazə versəydiniz, sizin ocağın istisinə qızınardım.
Qoca meşəbəyi marşala təzim etdi, Mariya Çerni isə tez yaxın gəlib marşalın gözlərinə baxaraq əlini uzatdı. Marşal onun əlini öpdü, amma bu əl ona buz kimi soyuq gəldi. Hamı susurdu. Mariya Çerni ehmalca marşalın yanağına toxunub barmağını dərin çapıq boyu gəzdirərək soruşdu:
– Bu, çox ağrıtmışdı?
– Hə, – karıxmış marşal cavab verdi, – bu, iti bir xəncərin zərbəsi idi.
Bu sözdən sonra qadın onun əlindən tutub qonaqların yanına apardı. O öz nişanlısını qonaqlara təqdim edirmiş kimi utancaq və eyni zamanda sevincək halda marşalı onlarla tanış etdi. Qonaqlar arasına çaşqın pıçapıç düşmüşdü.
Bilmirəm oxucuya Mariya Çerninin xarici görünüşünü təsvir etməyə ehtiyac varmı? Əgər siz də mənim kimi bu qadının yaşadığı dövrdənsinizsə, onda yəqin ki, onun parlaq gözəlliyi, incə yerişi, şıltaq, amma valehedici xasiyyəti haqqında eşitmiş olmalısınız. Hələ indiyədək Mariya Çerninin məhəbbətinə ümid etməyə cəsarəti çatan bir kişi olmayıb. Bəlkə də, elə marşal kimi kişi onun məhəbbətinə layiq ola bilərdi.
Sonra nələr oldu? Marşal meşəbəyinin evində iki gün qaldı. Sevgi haqqında danışmayaq, çünki biz hələ də bu hissin nə olduğunu bilmirik. Bəlkə, bu, bütün gecəni yağan qalın qardır? Yaxud qışda da axan, içində alabalıqların üzdüyü kiçik çaylardır? Bəlkə, bu, səhərə yaxın şamlar yanıb qurtaranda duyulan köhnə qatranın qoxusudur; ulduzlar Mariya Çerninin gözlərində əks olunmaq üçün pəncərəyə sıxılanda eşidilən gülüş və nəğmə səsidir?! Kim bilir?! Bəlkə də, bu, çılpaq əlin sərt epoletə toxunuşudur, barmaqların soyuq saçlardakı sığalıdır. Bu – qəlbin heç vaxt gözləmədiyi nəvaziş və incəlikdən, gecə qaranlığında meşədə eşidilən rabitəsiz pıçıltılardan yaranan kişi göz yaşlarıdır. Ola bilsin ki, bu – uşaqlığın qayıdışıdır. Kim bilir ki?! Bəlkə də, bu, ayrılıq qabağı məyusluqdur – ürək yerindən qopub düşərkən Mariya Çerninin qıc olmuş əllərinin onların məhəbbətinə şahid olmuş otağın qapı tayını, divar kağızını hiddətlə tumarlamasıdır. Nəhayət, bəlkə də, bayırda – tüstülü məşəllərin işığında Napoleon jandarmının sərt hay-küylə yəhərdən enib evə girərək, imperatorun şəxsi əmri ilə ordudan yayınmaqda günahlandırılan marşalın həbsi zamanı qadının qışqırığı və özündən getməsidir…
Elə hekayətlər var ki, quş kimi bir dəfə sezilməklə gözdən itir, amma onların məcburən şahidi olmuş insanların hafizəsində ömürlük qalır.
Ətrafda hər şey olduğu kimi qalmışdı. Yenə də külək əsəndə meşədə hər tərəfi uğuldadır, qaralmış xəzəlləri çaylarda yaratdığı kiçik burulğanlarda hərlədirdi. Yenə də dağlarda baltaların səsi əks-səda verir, şəhərcikdə qadınlar quyunun başına toplaşıb dedi-qodu edirdilər. Amma nədənsə, bu meşə, yavaş-yavaş yerə düşən qar dənəcikləri və kiçik çaydakı alabalıqların parıltısı Baumveysi frakının arxa cibindən köhnə də olsa, ağappaq dəsmalını çıxarıb gözlərinə sıxmağa, Mariya Çerninin qısa məhəbbəti və zaman keçdikcə həyatın musiqiyə oxşaması barədə əlaqəsiz və qəmli sözlər pıçıldamağa vadar edirdi. Lakin Baumveys onu da pıçıldayırdı ki, ürək ağrısına baxmayaraq, bu hadisənin iştirakçısı olduğuna və qoca, zavallı pianoçunun payına düşən nadir həyəcanı yaşadığına görə çox şaddır.
YAĞMURLU SÜBH ÇAĞI
Gəmi Navoloki şəhərinə gecə çatdı. Mayor Kuzmin göyərtəyə çıxmışdı. Narın yağış yağırdı. Liman bomboş idi, təkcə bir fənər yanırdı.
“Bəs şəhər hanı? – Kuzmin öz-özünə dedi. – Qaranlıqdan, yağışdan göz gözü görmür”.
Üşüdüyündən şinelini düymələdi. Çay tərəfdən soyuq hava vururdu. Kuzmin kapitanın köməkçisini tapıb gəminin Navoloki şəhərində nə qədər qalacağını soruşdu.
– Üç saata yaxın, – köməkçi cavab verdi. – Yükləmədən asılıdır. Niyə soruşursunuz? Siz ki burda qalmayıb yolunuza davam edəcəksiniz…
– Məktub çatdırmalıyam. Hospitaldakı qonşumdan arvadına… Qadın burda yaşayır – Navolokidə.
– Hə, gərək tapşırığı yerinə yetirəsiniz… – köməkçi ah çəkdi. – Ətraf zülmət içindədir, ona görə gəminin xəbərdarlıq siqnallarına qulaq asmaq yadınızdan çıxmasın, yoxsa burda qalmalı olarsınız.
Kuzmin limana endi, sürüşkən pilləkənlə sərt sahilə qalxdı. Kolları döyəcləyən yağış damcılarının səsi eşidilirdi. Mayor bir az dayandı ki, gözləri qaranlığa alışsın. Əyri təkatlı fayton gördü. Faytonun kabinəsinin üstü qaldırılmışdı, altından xorultu səsi eşidilirdi.
– Ey, dost! – Kuzmin ucadan çağırdı. – Bəsdir yatdın, onsuz da o dünyada çox yatacaqsan!
Faytonçu yerində çevrilərək bayıra çıxdı, fınxırıb burnunu paltosunun ətəyinə sildi. Yalnız bundan sonra soruşdu:
– Hə, gedirik?
– Gedirik, – mayor cavab verdi.
– Yolumuz harayadır?
Kuzmin küçənin adını dedi.
– Uzaqdır, – faytonçu narahat oldu. – Dediyin yer dağlardadır. Xeyli çəkəcək.
Bunu deyib cilovu dartaraq atı muşqurladı. Fayton ağır-ağır yerindən tərpəndi.
– Sən, deyəsən, Navolokidə yeganə faytonçusan? – mayor soruşdu.
– Yox, iki nəfər qoca faytonçuyuq. Cavanlar müharibədə vuruşurlar. Siz kimin yanına gəlmisiniz?
– Başilovanın.
– Tanıyıram, – deyə faytonçu cəld çevrildi. – Həkim Andrey Petroviçin qızı Olqa Andreyevnanı deyirsiniz. Keçən qış Moskvadan gəlib, atasının evində qalır. Həkimin özü iki ildir ki vəfat edib.
Fayton yırğalanıb cingilti ilə çuxurdan çıxdı.
– Sən yoluna bax, – mayor narazılıqla məsləhət verdi, – ora-bura çevrilmə.
– Yol da elə vəziyyətdədir ki… – faytonçu donquldandı. – Bu yolu gərək gündüz gedəsən. Birtəhər mənzilbaşına çatmaq olur, amma gecələr çala-çuxur görünmür axı!..
Faytonçu sözünü deyib susdu. Kuzmin bir papiros çəkib özünü kabinənin lap içinə verdi. Yarıyadək qaldırılmış üst hissəni narın yağış damcıları döyəcləyirdi. Uzaqdan it hürüşməsi eşidilirdi. Şüyüdün, yaş hasarların, çay rütubətinin qoxusu gəlirdi.
“Saat, yəqin, ən azı gecə birdir”, – deyə Kuzmin düşündü.