Абыруем артык юк, эшем такыр.
Яшьтә җыйган бер буаз мәҗмәгым[55] бар3+,
Аның һәм бәгъзе йире какыр-макыр.
Ул заман китаб кайда бу замандай,
Йөримен тирән йирдән су алалмай;
Бер шәрик[56] калын китаб остап торса[57],
Кызыгып, мин фәкыйрьнең күзе алаңдай.
Үгәй ана кулында йәтим калдым,
Андан да бик эрәтем китеп калдым.
Өстемдә керле күлмәк, йыртык дамбал[58],
Кайда мелла[59] бар дисә, йитеп бардым.
Фәкыйрьлекдән артык фән күрә алмадык,
Шәһәр чыгып, алыс юлга йөрә алмадык;
Мәргәннәрне танырлык хәлемез бар,
Шул сәбәбдән сабыр кылып тора алмадык.
Аз гына дәресем бар кыш вакытда,
Китаб карау – гадәтемез буш вакытда;
Бездән дә фәйзъ бабы[60] бикләнгән юк —
Аңлаймыз кәеф килгән хуш вакытда.
Уйламаңыз «Җарудә»не4+ күргән юк дип,
Әгәр күрсә, гыйбарәтен белгән юк дип.
Кадәри халь[61] садак тарткан[62] егетләр бар, —
Уйламаңыз дөньяда мәргән җук дип5+.
Мәргәнгә Ходай бирсә туры сәһем[63],
Аңа булса мөкарин туры фәһем[64],
Гатасына манигъ юк[65], – беләсезме?
Къәдде гыйлем көлле аннас мәшрәбеһем,
Тәгаррызга минем нә микъдарым бар?[66]
Үземнең ноксаныма[67] икърарым бар;
Без – кырмыска, сез Сөләйман6+ булганда да,
«Фә-әйнә тәзһәбунә?» дән әхбарым бар![68]
Дамелла икәнеңез исемездә,
Фәкыйрьне дә алыңыз исеңезгә;
Акырын җәяүләтеп артка төштек,
Акмулланы фәлән-төгән дисәңез дә.
Ирнең хәле беленер ләфыз атса[69],
Кемнең хәле беленер мөбһәм ятса[70]?
Мәгърифәгә[71], сыйфатка ярап китә,
Некирә бер вәҗһедән тәхсыйс тапса[72].
Берәүгә морад булса хакъның яды[73],
Мәгърифәт микъдарында аңа бади[74].
Әлһади әсмасына мазһар булыр:
Истигъдад, кабилият, шарты гади[75].
Һәркемгә хазз бирелгән кыйсмәт берлән[76],
Ирләргә нисбәт бирмә хиссәт[77] берлән;
Тәхкыйрьгә[78] меллалыкның хаҗәте юк,
Галим булса, лаф орсын хикмәт берлән!
Дәрдсезләрнең эше юк һиммәт берлән,
Һиммәтленең[79] кулы кыска кыйльләт[80] берлән;
Халыкның нәзарында[81] хур күренеп,
Гомре үтәр бичараның зилләт[82] берлән!
Сүз чыгар шагыйрьләрдән хикмәт берлән,
Анчә күз алартманыз хиддәт берлән;
Ниһайя булса мөкайяд йә мәъүл[83]:
Хәрәм-хәләл шәхсенә нисбәт берлән.
Һәр фәндә